MANTIKU’T-TAYR’DA YER ALAN KUŞLARIN SIFATLANDIRILMALARINA DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Sayı: 18, 111 - 126, 28.12.2022

Filiz Kalyon Abuzer Kalyon

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1196831

Öz

Hangi millete ait olursa olsun, klasik şark edebiyatının ayırt edici özelliklerinden birisi de tabiat unsurlarından bazılarının edebiyat metinlerinde değerlendirilmiş olmalarıdır. Tabiat varlıklarının klasik edebiyatta değerlendirilen unsurlarının en önemlilerinden birisi de hayvanlardır. Bu durumu örneklemek açısından Hindistan’dan dünya edebiyatlarına yayılan Kelile ve Dimne örneğini vermek yeterli olacaktır. Şark edebiyatlarında değerlendirilen kuş sembolü ile alakalı olarak da Mantıku’t-Tayr’daki başkahraman olarak yansıtılan Simurg gelmektedir. İslam öncesi ve İslam kültürü tesirinde gelişmekte olan klasik dönem Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında kuşların da bitkiler ve ağaçlar kadar dikkate değer bir şekilde yer tuttukları bir gerçektir. İslam kültürü etkisinde verilen eserlerden dünya çapında bir şöhrete sahip olan Mevlana Celaleddin-i Rumî’nin Mesnevisi’nde de pek çok hayvan mevzubahis edilmiştir. Klasik edebiyatta özellikle şiirlerde sembol olarak yansıtılan kuşların en fazla dikkat çekenlerini şu şekilde sıralamamız mümkün olabilir: Bülbül, tuti, tavus kuşu, hüma kuşu, kaz, şahbaz, kaklik, baykuş vb. isimlerin sıralanması mümkündür. Burada sıralanan kuşlardan özellikle bülbül, keklik ve hüma kuşlarının aynı zamanda halk şiirinde de ele alındıkları bir gerçektir. Bu çalışmada klasik edebiyatın kilometre taşlarından olan Mantıku’t-Tayr’da yer alan kuşların özellikleriyle alakalı bir değerlendirmede bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mantıku’t-Tayr, hayvanlar, kuşlar, kuşların sıfatları

Kaynakça

• Ak, Coşkun (1987). Muhibbi Divanı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Akdoğan, Yaşar, Ahmedî Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0
• Akkuş, Metin (1993). Nef’î Divanı, Ankara: Akçağ Yay.
• Akkuş, Metin. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57741,nefi-divanipdf.pdf?0
• ÇAVUŞOĞLU, Necati Bey Divanı (Seçmeler), İstanbul: Tercüman 1001 Temel Yay.
• Çavuşoğlu, M., Tarihsiz. Necati Bey Divanı (Seçmeler), Tercüman 1001 Temel Eser, Basım yeri yok, 269s.
• Ergin, Muharrem (1980). Kadı Burhaneddin Divanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• H. AHMET SEVGİ, "MANTIKU’t-TAYR", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mantikut-tayr (28.10.2022).
• Kalkışım, Muhsin (1994). Şeyh Gâlib Divanı, Ankara: Akçağ Yay.
• Kalyon Abuzer (2018). Kelile ve Dimne, Ankara: Akçağ Yay.
• Kalyon Filiz, (2018). Kuşların Dili(Mantıku’t-Tayr, Ankara: Akçağ Yay. Kavruk, Hasan, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10655,seyhulislamyahyadivanihasankavrukpdf.pdf?0
• Kuranı Kerim, http://www.kuranikerim.com/m_diyanet_index.htm (erişm:11/08/2021)
• Kurnaz, Cemal (1996). Hayâlî Bey Divanı’nın Tahlîli, İstanbul: MEB Yay.
• Küçük, Sabahattin (2019). Bâkî Dîvânı (Tenkitli Basım), Ankara: TDK Yay.
• YALGIN, Ali Rıza (1949). “Doğanla Avcılık”, Ülkü, III/27, s. 29-31, İstanbul.
• YAVUZ Kemal, Gülşehri’nin Mantıku’t-tayr’ı (Gülşen-nâme) Metin ve Aktarma https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10685,girispdf.pdf?0 (erişm:11/08/2021)
• Yavuz, Kemal, Yavuz, Orhan (2016). Muhibbi Divanı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.