Mirina Kalekî Rind wek Bildungsromana Rewşenbîrekî Kurd

Yıl 2023, Sayı: 8, 51 - 68, 20.12.2023

Mehmet Yıldırımçakar M. Zahir Ertekin

https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1393666

Öz

Ev xebat li ser romana Mehmed Uzun a bi navê Mirina Kalekî Rind dahûrîneke tematîk dike. Xebat hêmanên romanê yên tematîk vedikole û hewl dide ku di peywenda çîroksaziya romanê de taybetiyên tematîk ên romanê, li gorî kevneşopiya bildungsromanê destnîşan bike. Xebat li ser teoriya bildungsromanê radiweste; li ser mijarên wekî pêvajoya geşedan û veguherîna bildungsromanê, giringiya zimanê dayîkê li sirgûnê û hwd. hûr dibe. Dû re li ser derûniya serlehengê romanê disekine û bala xwe dide temayên wekî bêcihûwarî, hesreta welêt, nebanbûn, tenêtî, melankolî, nostaljî û bîrê. Romana Mehmed Uzun a bi navê Mirina Kalekî Rind, tevî romana wî ya ‘ewil (Tu’yê), hêmanên otobiyografîk dihewîne. Nivîskar qala serpêhatiyên xwe yên sirgûniyê dike. Ev roman di heman demê de dikeve nav çeşnê romana 'bildungsroman'ê ango ‘romana gihîştinê’ û taybetiyên sereke yên vê çeşnê dide kifşê. Di encamê de hat dîtin ku romana Mirina Kalekî Rind bildungsromanek e; romana gihîştina serlehengê romanê, Serdar e. Serdar wekî ez-vegêr, veguherîna xwe kêlî bi kêlî diguhêze, pêvajoya gihîştinê ya ku dijî û di esasê xwe de cureyekî pêvajoya keşfê ye jî. Serdar bi serboriya xwe hem nivîskarê romanê (Mehmed Uzun) hem jî rewşenbîrê(n) kurd temsîl dike.

Anahtar Kelimeler

Bildungsroman, Romana Kurdî, Rewşenbîrê(n) Kurd, Mehmed Uzun, Mirina Kalekî Rind

Mirina Kalekî Rind as Bildungsroman of a Kurdish Intellectual

Öz

This study presents a thematic analysis of Mehmed Uzun's novel Mirina Kalekî Rind. It also deals with elements of the novel and tries to determine their features in the context of the narration of the novel by the Bildungsroman tradition. The study focuses on bildungsroman theory and handles topics such as bildungsroman's development and transformation process and the importance of the mother tongue in exile. It also focuses on the psychology of the novel's protagonist, focusing on themes such as displacement, homesickness, homelessness, loneliness, melancholy, nostalgia, and memory. It is known that Mehmed Uzun's Mirina Kalekî Rind and his first novel Tu contain autobiographical elements, but in Mirina Kalekî Rind, the author describes his experiences in exile. At the same time, the novel belongs to the 'bildungsroman', also known as 'formation novel', and bears the essential characteristics of the bildungsroman genre. In conclusion, Mirina Kalekî Rind is a bildungsroman. The novel is a maturation novel of Serdar, the protagonist of the novel. Serdar, who is the first-person narrator, conveys his transformation moment by moment, and the transformation/maturation process he goes through is a kind of discovery process for Serdar. Serdar represents both the author of the novel (Mehmed Uzun) and the Kurdish intellectual(s) with his experience.

Anahtar Kelimeler

Bildungsroman, Kurdish Novel, Kurdish Intellectual(s), Mehmed Uzun, Mirina Kalekî Rind

Bir Kürt Aydınının Oluşum Romanı Olarak Yaşlı Rind’in Ölümü

Öz

Bu çalışmada Mehmed Uzun’un Yaşlı Rind’in Ölümü (Mirina Kalekî Rind) adlı romanının tematik analizi yapılmaktadır. Çalışma romanın tematik unsurlarını ele alıyor ve bildungsroman geleneğine uygun olarak romanın öykülenişi bağlamında romanın tematik özelliklerini işlemektedir. Çalışmada bildungsroman teorisine odaklanmakta; bildungsroman türünün gelişim ve dönüşüm süreci, sürgünde ana dilin önemi vb. konular ele alınmaktadır. Daha sonra romanın başkahramanının psikolojisine odaklanarak yerinden edilme, memleket hasreti, yersiz yurtsuzluk, yalnızlık, melankoli, nostalji ve bellek gibi temalara odaklanmaktadır. Mehmed Uzun’un Yaşlı Rind’in Ölümü adlı romanı, yazarın ilk romanı Sen (Tu) ile birlikte otobiyografik unsurlar içermekte olup Yaşlı Rind’in Ölümü sürgündeki deneyimlerini anlatmaktadır. Aynı zamanda roman 'bildungsroman' diğer adıyla 'oluşum romanı' türüne de girmekte ve bildungsroman türünün temel özelliklerini taşımaktadır. Sonuç olarak Yaşlı Rind’in Ölümü bir bildungsromandır. Eser, romanının baş kahramanı Serdar’ın olgunlaşma romanıdır. Ben-anlatıcı konumunda olan Serdar’ın, dönüşümü an be an aktarılmaktadır. Ayrıca Serdar’ın yaşadığı dönüşüm/olgunlaşma süreci aslında bir nevi onun keşif sürecidir. Serdar yaşadığı deneyim ile hem romanın yazarını (Mehmed Uzun) hem de Kürt aydın(lar)ını temsil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bildungsroman, Kürt Romanı, Kürt Aydın(lar)ı, Mehmed Uzun, Yaşlı Rind’in Ölümü

Kaynakça

• Ahmedzade, H. (2011).Romana Kurdî û Nasname (F. Adsay, Wer.). İstanbul: Avesta.
• Akay, A. (1996). “Sürgün Kimliği”, Sürgün Edebiyatı, Edebiyat Sürgünleri, Feridun Andaç (der.), İstanbul: Bağlam.
• Aktokmakyan, M. (2007). Tesbih taneleri: ‘Kafle’nin yetiştirdiği bir bildungsroman. Mesele Dergisi, (4), 35-36.
• Aytaç, G. (2014).Aytaç, Gürsel. Edebiyat Yazıları I. Ankara: Ürün.
• Aytaç, G. (1996). “Alman Sürgün Edebiyatı (1925-1945)”. Sürgün Edebiyatı, Edebiyat Sürgünleri. Feridun Andaç (der.). İstanbul: Bağlam.
• Boes, T. (2006). Modernist Studies and The Bildungsroman: A Historical Survey of Critical Trends. Literature Compass, 3(2). England: Blackwell Synergy.
• Boym, S. (2009). Nostaljinin Geleceği. (F. B. Aydar Çev.). İstanbul: Metis.
• Cassin, B. (2018). Nostalji: İnsan Ne Zaman Evindedir? Odysseus, Aeneas, Arendt. (S. Kaynak, çev.), İstanbul: Kolektif.
• Duran, Z. (2018). Bir oluşum romanı olarak Hiç. Molesto: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1(2) , 31-42.
• Doğan, M. H. (1994). “Sürgündeki Dil”, Varlık, S.1039, Varlık Yayınları, İstanbul, r. 2-3.
• Freud, S. (2013). Yas ve Melankoli. (E. Kapkın ve A. Tekşen, Çev.). Metapsikoloji. (r. 243-259). İstanbul: Payel.
• Goytisolo, J. (2006). Yeryüzünde Bir Sürgün, (Çev. Neyire Gül Işık), İstanbul: Metis.
• Hirsch, M. (1979).The novel of formation as genre: Between great expectations and lost illusions in studies in the novel. Genre Norman NY, 12(3), 293-311.
• Kula, O. B. (2008). ‘Sürgün yazını’ ve Oya Baydar romanında bir motif olarak ‘sürgün’. Frankofoni, (20), 431-451.
• Mackay, M. (2018). Roman Nedîr?. Akdoğan Özdemir, F. (wer.)., İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Moretti, F. (2000). The way of the world: The Bildungsroman in European Culture. Çev. Albert Sbragia. London: Verso.
• Oxford University Press (2015), Exile, di nav de Oxford Advanced Learner’s Dictionary (Çapa 9.), r. 521.
• Pala, İ. (2000). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken.
• Parıltı, A.& Galip, Ö. (2010). Kürt Romani Okuma Klavuzu, İstanbul: Sel.
• Said, E. W. (2016). Rengvedanên li ser sirgûnê (Z. Gürür & B. Şimşek, Wer.). Kovara Wêje û Rexne, (6), 145-158.
• Temo, S. (2007). Mehmed Uzun romanlarında anlatıcılar. di nav, Uzun Roman; Mehmed Uzun Portresi. İstanbul: Alfa Yayınları. r. 271-286.
• Timur, K. (2012). Meçhule Yolculuk, , İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Tosun, T. (2023). Bîra civakî di kilamên Dengbêj Şakiro da (Nimroya Tezê: 782249) (Teza Doktorayê, Zanîngeha Bîngolê). Navenda Tezan a YOK’ê. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Uzun, M. (2012). Mirina Kalekî Rind, İstanbul: İthaki Yayınları.