GELENEKSEL SOHBET TOPLANTILARI VE İCRA EDİLEN ESERLERİN MAKAM - USÛL ANALİZİ

Yıl 2023, Sayı: 16, 90 - 125, 30.09.2023

Gülden Filiz Önal Ali Erman Aksaray

https://doi.org/10.32579/mecmua.1325925

Öz

İnsanlar arasında sosyal dayanışmayı sağlayan ve ağırlıklı olarak sohbet ve eğlenceye dayalı bir geleneksel kültür unsuru olan Geleneksel Sohbet Toplantıları, ülkemizin farklı bölgelerinde, farklı isim ve uygulamalarla karşımıza çıkmaktadır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışmanın kavramsal çerçevesini oluşturmak üzere Türkiye’de yedi bölgeyi temsil ettiği düşünülen rastgele belirlenmiş “Sohbet Toplantıları” nın seyirleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bulgular bölümünde ise “Sohbet Toplantıları” nın seyrinde yer alan müzik bölümü ve icra edilen eserlerin makam ve usûl yapıları analiz edilmiştir. Bu bakımdan çalışma, hem somut olmayan kültürel mirasın korunması, güvence altına alınması, gelecek kuşaklara aktarımının sağlanması hem de toplantılarda yer alan eserlerin makam ve usûl analizinin ortaya konması bakımından önemlidir. Çalışma nitel özelliğe sahiptir ve kaynak tarama sonucunda elde edilen veriler içerik analizi ile yorumlanmıştır. Üçüncü ve sonuç bölümünde ise, sohbet etmek üzere bir araya gelinen “Geleneksel Sohbet Toplantıları” nın hemen her aşamasında yer alan müziğin vazgeçilmez bir unsur olduğu, “Halk Konservatuarı” olarak ta nitelendirilen bu toplantılarda icra edilen eserlerin makam ve usullerinin yörelere göre değişiklik gösterdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Sohbet Toplantıları, Müzik, Kültür, Makam, Usûl

Traditional Sohbet Meetings And Maqam - Usûl Analysis Of Works Performed

Öz

Traditional Sohbet Meetings, which provide social solidarity among people and are mainly based on conversation and entertainment, are confronted with different names and practices in different regions of our country. The study consists of three parts. In the first part, information is given about the courses of randomly determined "Sohbet Meetings", which are thought to represent seven regions in Turkey, in order to form the conceptual framework of the study. In the findings section, the music section in the course of the "Sohbet Meetings" and the maqam and usûl structures of the performed works were analyzed. In this respect, the study is important both in terms of protecting and securing the intangible cultural heritage and ensuring its transfer to future generations and in revealing the maqam and usûl analysis of the works in the meetings. The study has a qualitative feature and the data obtained as a result of the source screening were interpreted by content analysis. In the third and conclusion part, it has been determined that the music that takes place in almost every stage of the "Traditional Sohbet Meetings", where we come together to chat, is an indispensable element and that the maqam and usûls of the works performed in these meetings, which are also described as the " People's Conservatory", vary according to the regions.

Anahtar Kelimeler

Traditional Sohbet Meetings, Music, Culture, Maqam, Usûl

Kaynakça

• Akbıyık, A. (1992). Şanlıurfa folklorunda sıra gecesi geleneği. Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi Kültür Yayınları. 4 (14), 49-51.
• Akbıyık, A. (2006). Şanlıurfa sıra gecesi. Elif Matbaası.
• Akbıyık, A. ve Kürkçüoğlu, S. S. (2002). Şanlıurfa halk müziğine genel bir bakış. Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı (ŞURKAV) Yayınları.
• Akman, M. (2006). Balıkesir yöresinde ahilikten kalma tören ve uygulamalar. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Altıngöz, İ. H. (2011). Şanlıurfa müziği hakkında. Şanlıurfa Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi. (Ed. S. Sabri Kürkçüoğlu). 4 (10), 25-32.
• Bayrı, M. H. (1938). Dursunbey’de kış sohbetleri. Halk Bilgisi Haberleri. 7 (78), 121-125.
• Çakır, V. (2005). Konya’nın geleneksel eğlence kültürü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 17, 356-363.
• Çine, H. (1997). Burdur folkloru. T.C. Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü.
• Çine, H. (2003). Burdur’dan damlalar. Folklor-Halk Bilimi.
• Dağlı, H. T. (1935). Sohbetler ve gezekler. Halk Bilgisi Haberleri 4 (45), 212-216.
• Demir, Z. (1999). TRT repertuarında bulunan Denizli türkülerinin makam-ayak, tür ve usul yönünden incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Devellioğlu, F. (1982). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Aydın Yayınevi.
• Durmaz, U. (2012). Balıkesir köy seyirlik oyunları üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Ekici, M., Fedakâr, P. D., Tutu, S. B., Gültekin, M., Ertural, N. ve Yılmaz, B. H. (2013). Somut olmayan kültürel miras: Barana, Dursunbey-Balıkesir. Ege Tan Matbaası.
• Ekici, S. (2009). Elazığ Harput müziği. (I. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Erkan, Y. (2012). Yok olan Burdur ziyafet türküsü. Atlas Aylık Coğrafya ve Keşif Dergisi, 237, 128-132.
• Eroğlu, T. (1989). Elazığ halk müziği ve oyunları derlemelerinde ortaya çıkan meseleler ve notasyon (notatıon) sistemleri. Fırat Havzası II. Folklor ve Etnografya Sempozyumu, Fırat Üniversitesi-1987. Elazığ.
• Eroğlu, T. (1996). Nevşehir ve Elazığ’da sıra odaları ve kürsübaşı sohbetleri. I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyum Bildirileri, II. Kültür Bakanlığı Yayınları:1800. HAGEM Yayınları.
• Gitmez, Ş., Erkmen, S. E., ve Aydınlı, S. (2011). Türkiye-somut olmayan kültürel miras çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Gökalp, Z. (1975). Türkçülüğün esasları. Sebil Matbaacılık.
• Gülseren, C. (1991). Şanlıurfa’nın sıra geceleri ve yatılı kır günleri. İçel Kültürü Dergisi, 17, 18-20.
• Halıcı, M. (1985). Konya sazı ve türküleri. Özden Matbaacılık.
• İlerici, K. (1981). Bestecilik bakımından Türk müziği ve armonisi. Milli Eğitim Basımevi.
• Karabulut, M. (1986). Dursunbey’de barana sohbetleri. Türk Folkloru. 8 (85), 12.
• Kaya, A. (1997). Balıkesir Dursunbey yöresi barana sohbetlerinin işlevsel açıdan incelenmesi. 1. Halkbilimi Bilgi Şöleni Bildirileri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kaya, E. (2017). Gümüşhane müzik folkloru üzerine bir değerlendirme. Disiplinlerarası Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 45-63. http://sosyalbilimler.com.tr/index.php/disosbilder/article/view/11
• Kayacan, İ. (2009). Burdur destanı ‘bensiz olmaz’. Burdur TSO Yayını. Dilek Ofset Matbaa.
• Kazan, Ş. (2007). Burdur mutfak kültüründe mahalli yemeklerin önemi, değişmeler, değerlendirmeler ve bu yemeklere ad verme-anlamlandırma. I. Burdur Sempozyumu Bildiriler Kitabı, C.1.
• Kınık, M. (2011). Türk halk müziği kültüründe birleştirici unsur olarak hüseyni dizisi ve hüseyni türküler. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8 (16), 455-469.
• Kıyak, H. (2013). Osmanlı’dan günümüze Bursa’da musiki. Bildiriler Kitabı-I, 221.
• Koraltürk, M. (1996). Türkiye’nin toplumsal tarihinde kadının metalaşması, oturak âlemleri ve I. TBMM’de tartışma. Tarih ve Toplum Aylık Ansiklopedik Dergi. İletişim Yayınları. 25 (147).
• Kültür Millî Folklor (2018). http://www.millifolklor.com 101 ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Kürkçüoğlu, S. S. (2014). Şanlıurfa’da geleneksel toplanma ve buluşma adetleri. Şanlıurfa Kültür Sanat Tarih ve Turizm Dergisi, 7 (20), 35-42.
• Merdin, Ö. A. (2016). Ahilikten kaynaklanan Kırşehir sohbet toplantıları. Anadolu sohbet gelenekleri ve yaren sempozyumu. Çankırı Karatekin Üniversitesi Yayınları.
• Odabaşı, A. S. (23 Ağustos 1997). Konya’da söylenen hovarda türküleri. Yeni Meram Gazetesi.
• Ozanoğlu, T. (2010). Kütahya yöresi halk müziği ve halk çalgıları üzerine bir inceleme. Kütahya Halk Kültürü Araştırmaları, Kütahya Valiliği Yayınları.
• Öncel, M. (2021). Evrensel değerler, medeni değerlerimiz musıkî. İlke Yayıncılık.
• Özönder, H. (1999). Selçuklu, beylik ve Osmanlı dönemlerinde Konya’da sanat hayatı. (1. Baskı). Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, A. O., Tan, N. ve Turhan, S. (2007). Konya halk müziği. Ötüken Neşriyat.
• Sakman, M. T. (3 Şubat 1987). Gramafon avrat. Yeni Meram Gazetesi.
• Sakman, M. T. (2001). Dünden bugüne Konya oturakları. Milenyum Yayınları.
• Salün, M. (2001). Kütahya gezek geleneği ile törelerimiz oyunlarımız. Ekspres Matbaası.
• Sivrikaya, S. (2002). Notalarıyla Elazığ yöresi halk oyunları müzikleri. Elazığ Kültür ve Yardımlaşma Derneği Yayınları.
• Sunguroğlu, İ (1961). Harput yollarında. C.3.Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• Sunguroğlu, İ. (1968). Harput yollarında.C.4. Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• Şemin, M. (2009). Kütahya gezekleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Şenel, Ü. (2009). Nevşehir türkülerinin melodik yapı bakımından analizi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi
• Tan, N. (1987). Türk folkloru araştırmaları, Konya oturak âleminin folklorik ve turistik değerlendirilmesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları. 83, 81-94.
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük. (11. Baskı).
• Yakıcı, A. (2010). Somut olmayan kültürel mirasın somut mekânı: Konya barana odaları. Milli Folklor Dergisi, 22, 94-100. https://research.ebsco.com/c/orz54z/viewer/pdf/l3xc6phuzj
• Yener, S. (2001). Türk halk müziğinde diziler ve isimlendirilmesi. Müzikte 2000 Sempozyumu Bildirileri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yılmaz, M. A. (2011). Geleneksel bir sohbet toplantısı Şanlıurfa sıra geceleri. Grafik-Ofset Matbaacılık.
• İnternet Sayfası Kaynakları
• Erişim 1: http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/artun_halk_degisim.pdf, adresinden 15.03.2018 tarihinde alınmıştır.
• Erişim 2: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.596f61e68df543.81309773, adresinden 18.03.2017 tarihinde alınmıştır.
• Erişim 3: Taşçıyan, S. (2017). http://www.houshamadyan.org/tur/haritalar/mamuret-uel-aziz-vilayeti/harput- ovasi/yerel-oezellikler/mutfak.html (Arlet İncidüzen, çev.) adresinden 04.06.2018 tarihinde alınmıştır.
• Erişim 4: http://www.konyaturistik.com/?p=2956, adresinden 17.03.2018 tarihinde alınmıştır.
• Erişim 5: https://www.youtube.com/watch?v=OVmhjDnpM-w, adresinden 24.03.2018 tarihinde alınmıştır.
• Erişim 6: https://www.youtube.com/watch?v=S6z70SX3dVg, adresinden 05.04.2018 tarihinde alınmıştır.
• Erişim 7: https://www.turkudostlari.net/kimdir.asp?kim=45, adresinden 19.05.2018 tarihinde alınmıştır.
• Erişim 8: http://aregem.kulturturizm.gov.tr/TR,12707/uflemeli-calgilar.html, adresinden 06.06.2018 tarihinde alınmıştır.