Azerbaycan Masallarının Kök Değerler Çerçevesinde İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 131 - 151, 31.12.2023

Hatice Budak Kübra Küçükşen

Öz

Toplumların iyi insan yetiştirme gayesine hizmet eden, toplumsal bütünleşmeye katkı sağlayan, toplumsal
normlara kaynaklık ederek sosyal sapmaları ve sosyal çözülmeyi önleyen değerlerin nesilden nesillere
aktarılmasında değerler eğitiminin büyük bir rolü vardır. Toplumsal yapının her alanı değerler eğitimine
dâhil olsa da okul planlı, sistematik bir değerler eğitimi programının uygulanabildiği kurum olarak ön plana
çıkmaktadır. Okullardaki değerler eğitiminde kullanılan pek çok materyalden biri de masallardır. Bir
toplumun kültürel mirasına ayna tutan masallar milli ve evrensel değerleri de bünyesinde
barındırmaktadır. Bu çalışmanın amacı Yücel Feyzioğlu tarafından hazırlanan, Azeri masallarından oluşan
“Yanık ile Dilek Boncuğu” adlı masal kitabını Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen kök değerler
açısından incelemek ve ilköğretim birinci kademede okuyan öğrencilerin değerler eğitimi programına
entegre edilip edilemeyeceğini anlamaktır. Çalışma materyali olarak seçilen masal kitabı nitel araştırma
yöntemlerinden doküman analizi ile incelenmiş ve elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir.
Çalışma sonucunda Azeri masallarının her birinde on kök değerin ele alındığı, en fazla yardımseverlik en az
ise dostluk, sabır, saygı ve vatanseverlik değerinin iletildiği görülmüştür. Çalışma sonuçlarına dayanarak
Feyzioğlu tarafından derlenen Azeri masalların hem ilköğretim birinci kademede öğrenim gören 8 ve üzeri
yaş çocukların değerler eğitimi sürecine katkı sağlayabilecek hem de ortak Türk tarihini, kültürünü
yansıtması açısından çocuklarda milli şuurun gelişmesine hizmet edebilecek bir kaynak niteliğinde olduğu
söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Değer, Kök Değer, Değerler Eğitimi, Azerbaycan Masalları, Yücel Feyzioğlu.

A Study on Root Values in Azerbaijan Tales

Öz

Values education has a great role in the transfer of values from generation to generation, which serve the purpose of societies to raise good people, contribute to social integration, prevent social deviations and social disintegration by providing a source of social norms. Although every area of the social structure is involved in values education, the school stands out as an institution where a planned, systematic values education program can be implemented. One of the many materials used in values education in schools is tales. Tales, which mirror the cultural heritage of a society, also contain national and universal values. The aim of this study is to examine the tale book "Yanık İle Dilek Boncuğu" prepared by Yücel Feyzioğlu, which consists of Azeri tales, in terms of the root values determined by the Ministry of National Education and to understand whether it can be integrated into the values education program of students studying at the first level of primary education. The tale book selected as the study material was examined by document analysis, one of the qualitative research methods, and the data obtained were analyzed by descriptive analysis. As a result of the study, it was seen that ten root values were discussed in each of the Azeri tales, and the values of helpfulness were conveyed the most, and friendship, patience, respect and patriotism were conveyed the least. Based on the results of the study, it can be said that the Azerbaijan tales compiled by Feyzioğlu are a resource that can both contribute to the values education process of children aged 8 and above studying in the first stage of primary education and serve the development of national consciousness in children in terms of reflecting the common Turkish history and culture.

Anahtar Kelimeler

Value, Root Value, Values Education, Azerbaijan Tales, Yücel Feyzioğlu.

Kaynakça

• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Akbaş, O., Keskin, Ahmet, Ö., Mert, G., Bengisu ve Berk, D. (2023). Gelecekteki öğrencilerin için sen de bir masal oku: bir dijital hikâye çalışması. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 276-286.
• Akdemir, S., Aşıkcan, M. ve Saban, A. (2016). Değer yitimi. H.H. Bircan ve B. Dilmaç (Ed.), Değerler bilançosu sosyoloji, felsefe, ekonomi, eğitim, iletişim, müzik, tıp -beyaz kitap- (s. 249-266) içinde. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Aktepe, V. (2014). Etkinlik temelli değer eğitiminin öğrencilerin yardımseverlik tutumlarına etkisi. Researcher: Social Science Studies, 2(2), 17-49.
• Arıcı, A. F. (2016). Estetik değer oluşturmada masalların rolü: Türk masalları örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1017-1035.
• Avcı, E. K., Avcı, A. A., ve İbret, B. Ü. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin vatanseverlik değerinin kazandırılmasına yönelik görüşleri. İlköğretim Online, 16(4), 1558-1574.
• Aydemir, M. A. ve Akın, M. H. (2016). Mizah ve değerler: Mizahın değerler eğitimi potansiyeli. H.H. Bircan ve B. Dilmaç (Ed.), Değerler bilançosu sosyoloji, felsefe, ekonomi, eğitim, iletişim, müzik, tıp -beyaz kitap- (s.59-71) içinde. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Aydın, M. Z. (2010). Okulda çalışan herkesin görevi olarak değerler eğitimi. http://www.degeregitimi.com/makaleler/makaleler.html.
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli büyük Türkçe sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Baumeister, R. F., Vohs, K. & Tice, D. M. (2007). The strength model of selfcontrol. Current Directions in Psychological Science, 16, 351– 355.
• Bayraktar, L. (2014). Felsefe ile. Ankara: Aktif Düşünce.
• Budak, H. (2016). Modern zamanların kayıp değeri: Mahremiyet. H.H. Bircan ve B. Dilmaç (Ed.), Değerler bilançosu sosyoloji, felsefe, ekonomi, eğitim, iletişim, müzik, tıp -beyaz kitap- (s. 21- 34) içinde. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Budak, Hatice ve Altunsoy, H. Sinem (2021). Anadolu Türk Masallarının Toplumsal Cinsiyet Kalıpyargıları Ve Rolleri Bağlamında Okunması. Atlas International Congress On Social Sciences 8. 11- 13 June 2021 Ankara, Tam metin Kitabı, (Editör: Ahmet Niyazi Ökser), s. 349- 367.
• Cevizci, A. (2005). Paradigma felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Çağrıcı, M. (1988). Adalet. Türk Diyanet Vakfı İslam ansiklepodisi içinde (C.1, s. 341-343). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2008). Sabır. Türk Diyanet Vakfı İslam ansiklepodisi içinde (C. 35, s. 337-339). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Çimen, F. ve Dilmaç, B. (2022). Üniversite öğrencilerinin değerleri ile internet bağımlılıkları ve gelecek beklentileri arasında yordayıcı ilişkiler. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 72-83.
• Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
• Demirkaya, H. ve Çal, Ü. T. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dürüstlük değerine ilişkin metaforik algıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1964- 1980.
• Devellioğlu, F. (1978). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Doğuş Matbaası.
• Dilidüzgün, S. (2007). Çağdaş çocuk yazını. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Dilmaç, B. ve Bakırcıalioğlu, A. (2019). Evli bireylerin sahip oldukları değerler, iletişim becerileri ve evlilik uyumu arasındaki yordayıcı ilişki. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 110-122.
• Doğan, D. M. (2003). Doğan büyük Türkçe sözlük. Ankara: Vadi Yayınları.
• Enginün, İ. (1998). Çocuk edebiyatında ideoloji 99 soruda çocuk edebiyatı (Haz. M. R. Şirin). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Erbaş, S., Kılcan, B., Yel, Ü., Kılıç, Z. Y., Palaz, T. ve Kılcan, T. (2022). Öğretmen yetiştiren akademisyenlerin ve ortaokul öğretmenlerinin kök değerlere ilişkin görüşleri: nitel bir çalışma. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 360-375.
• Eroğlu, T. (2019). Yücel Feyzioğlu’nun Türk dünyası masal kitaplarında eğitimsel işlevler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Feyzioğlu, Y. (2020). Masallar bize ne anlatır?. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Feyzioğlu, Y. (2022). Yanık ile dilek boncuğu. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Gündüz, Ö. (2008). Oğuz Tansel’in masal kitaplarının eğitim değeri ve Türkçeye katkısı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Halstead, J. M. & Taylor, Monica J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202.
• Hökelekli, H. (2013). Ailede, okulda, toplumda değerler psikolojisi ve eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ilıcak, N. G. ve Başoğlu, N. (2018). Ahmet Ümit’in masal kitaplarında yer alan değerlerin incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 88–100.
• Kardaş, S. (2020). Bitlis halk masallarının çocuğa uygunluğu ve değerler eğitimine katkısı üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Kale, Nesrin (2007). Nasıl bir değerler eğitimi?. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu (26–28 Kasım 2004), s. 313–322, İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Kaplan, H. ve Peker, S. (2022). Kök değerler eğitimi açısından Özbek masalları. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 426-444.
• Karaman, M. (2019). Yücel Feyzioğlu’nun eserlerinin Türkçe eğitimi ve değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Giresun Üniversitesi, Giresun.
• Karatay, H. (2007). Dil edinimi ve değer öğretimi sürecinde masalın önemi ve işlevi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 463-477.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi (Muğla ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Azerbaycan Masallarının Kök Değerler Çerçevesinde … Cilt/Volume:7 Sayı/Issue:2 Yıl/Year:2023 53
• Kaya, S. (2021). “Gümüşhane ve Bayburt masalları” adlı eserdeki masalların Türkçe dersi 1-8 Sınıflar Öğretim programı değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Kavaklı, T. (2019). Mavisel Yener’in masal kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Kılıç, B. S. ve Yılmaz, O. (2018). Fakir Baykurt’un masallarında değer eğitimi ve masalların Türkçe eğitimine katkısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1104-1125.
• Kıral, E. (2018). Kayıp giden bir değer: Saygı. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 4-10. MEB. (2017). Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine.
• https://kandira.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_09/04202207_18160003_basin_aciklam asi-program.pdf
• Özbaşı, S. (2020). Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler çerçevesinde Aytül Akal masallarının incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 178-192.
• Sarikaya, B. ve Aydeniz, S. (2021). Van yöresine ait halk masallarının değer aktarımı açısından incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Van Özel Sayısı), 451- 480.
• Şimşir, Z. ve Dilmaç, B. (2016). Okullarda değerler eğitimi. H.H. Bircan ve B. Dilmaç (Ed.), Değerler bilançosu sosyoloji, felsefe, ekonomi, eğitim, iletişim, müzik, tıp -beyaz kitap- (s. 185-207) içinde. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Theodorson, G. A., & Theodorson, A. G. (1979). A modern dictionary of sociology. New York: Barnes & Noble Books.
• https://archive.org/details/moderndictionary00theo/page/455/mode/1up?view=theater Toprak, M. (2016). Yücel Feyzioğlu'nun derlediği Türk dünyası masallarında çocuklara yönelik istendik davranışların değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Uysal, E. (2003). Değerler üzerine bazı düşünceler ve bir erdem tasnifi denemesi: İnsanî erdemler–İslâmî erdemler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1), 51-69.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi