Celâleddîn Devvânî’de (ö. 908/1502) Vahdet-i Vücûd Tasavvuru

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 1999 - 2009, 13.10.2020

Esma Öztürk

https://doi.org/10.33206/mjss.710784

Öz

Devvânî XIV. yüzyılda
yaşamış, felsefe, kelam, mantık, hadis, tefsir ve tasavvuf gibi çeşitli
sahalarda pek çok eser veren önemli bir İslam âlimidir. Görüşleri, yetiştirdiği
öğrenciler sebebiyle İran, Hindistan ve Osmanlı ilim hayatında etkili olmuştur.
Taftazâni (ö. 797/1395) ve Cürcâni (ö. 816/1413) gibi âlimlerin geleneğinden
gelen Devvânî; İbn Sîna (ö. 428/1037), Fârâbi (ö. 339/951) ve Sühreverdi’nin
(ö. 587/1191) yanı sıra Gazâli (ö. 505/1111) ve İbnu’l-Arabî’den (ö. 638/1240)
de etkilenmiştir. Çalışmada Devvânî’nin Mebde ve Mead Zevrâ ve Havrâ, Şerh-i
Beyt-i ez-Gülşen-i Râz, Risâle-i Sayhâ ve Sadâ isimli eserleri taranmıştır.
Elde edilen bulgulara göre; vahdet-i vücûdun merkez düşüncesi olan kâinatta tek
bir gerçekliğin bulunduğunu anlayabilmek ancak keşfi bilgiyle mümkündür. Keşfî
bilginin kelamın bilgi kaynakları arasında yer almadığı hatırlanacak olursa bu
noktada Devvânî’nin kelamcı kimliğinin geri planda kaldığı, tasavvuf yönünün
öne çıktığı söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Devvânî, Varlık Felsefesi

Kaynakça

• Akman, M. (2017a). Celâleddîn ed-Devvânî’nin Kelam Sistemi, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Akman, M. (2017b). Kelam Bağlamında Musa Kazım Efendi “Zevra ve Hevra” İsimli Esere Yaptığı Tercüme ve Şerhin Sadeleştirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (50), 863-881.
• Altınok, B. Y. (2013). Ene’l-Hak Şehidi Hallâc-ı Mansûr Tavâsîn, Ankara: Sistem Ofset.
• Anay, H. (1994a). Celâleddîn Devvânî Hayatı, Eserleri, Ahlak ve Siyaset Düşüncesi. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anay, H. (1994b). Devvânî. Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 9, 257-262.
• Bekiryazıcı, E. (2009). Devvânî Felsefesinin Ontolojik Temelleri, Ankara: Araştırma Yayınları.
• Birand, K. (1958). İlk Çağ Felsefesi Tarihi, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakülteis Yayınları.
• Çubukçu, İ. A. (1986). Türk Düşünce Tarihinde Felsefe Hareketleri, Ankara: Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Yayınları.
• Demirli, E. (2011). İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Devvânî, Celâleddîn. (1335). Mebde ve Meâd Zevrâ ve Havrâ, (trc. Mûsa Kâzım). İstanbul: Dâru’l Hilâfeti’l-Âliyye Matbaası.
• Devvânî, Celâleddîn. (tsiz 1). Risâle-i Sayhâ ve Sadâ, İstanbul: Süleymaniye Kitaplığı, Esad Efendi Bölümü, No: 3685, vr. 107-118.
• Devvânî, Celâleddîn. (tsiz 2). Şerh-i Beyt-i ez-Gülşen-i Râz, İstanbul: Yazmalar Süleymaniye Kitaplığı, Hamidiye Bölümü, No: 1438, vr. 320-323.
• Devvânî, Celâleddîn. (2001a). Risâletü İsbât-ı Vâcibi’l-Cedîde, (Seb’u Resâil içinde), (thk: Seyyîd Ahmed Tuysirkâni). Tahran: Mîras-ı Mektûb, 115-170.
• Devvânî, Celâleddîn. (2001b). Risâletü İsbât-ı Vâcibi’l-Kadîme, (Seb’u Resâil içinde), Thk: Seyyîd Ahmed Tuysirkâni, Tahran: Mîras-ı Mektûb, 67-183.
• Devvânî, Celâleddîn. (2001). Şerhu Hutbeti’z-Zevrâ, (Seb’u Resâil içinde), (thk: Seyyîd Ahmed Tuysirkâni), Tahran: Mîras-ı Mektûb, 185-198.
• Erdem, H. (1990). Bir Tanrı-Âlem Münâsebeti Olarak Panteizm ve Vahdet-i Vücûd, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Lambton, Ann K. S., (1991). Al-Dawani. The Encyclopaedia of Islam, (New Edition). Leiden: E. J. Brill, Vol. 2, p. 174.
• Izutsu, T. (1995). İslam’da Varlık Düşüncesi. (çev. İbrahim Kalın). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Kaya, M. (1991). Aristo. Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 3, 375-378.
• Kelabâzî, Ebu Bekr Muhammed b. İshak. (1993). et-Taaruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf, Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye.
• Kılıç, M. E. (2009). Şeyh-i Ekber İbn Arabi Düşüncesine Giriş, İstanbul: Sufi Yayıncılık.
• Konuk, A. A. (2005). Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, (haz. M. Tahralı - S. Eraydın). İstanbul: İFAV Yayınları.
• Özdemir, S. (2014). Davud Kayserî’de Varlık, Bilgi ve İnsan. İstanbul: Nefes Yayınevi.
• Taylan, N. (2000). Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu, İstanbul: Şehir Yayınları.
• Tek, A. (2017). Tarihi Süreçte Tasavvuf ve Tarikatlar, Bursa: Bursa Akademi Yayınları.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. (2000). Sünen-i Tirmizî, el-Kütübü’s-Sitte, (Mevsuatü’l-Hadis eş-Şerîf içinde), (haz. Salih b. Abdülazîz), Riyad: Dâru’s-Selâm.
• Tunçbilek, H. H. (2008). Muhyiddin İbn Arabi’de Vahdet-i Vücud Telakkisi. Harran Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi. 19, 7-23.
• Turan, Y. (2006). Muhyiddin İbn Arabi’de Mutlak Varlık. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uluç, T. (2007). İbn Arabi’de Sembolizm, İstanbul: İnsan Yayınları.