Üniversite ve Öğretmenlikle İlişkili Değişkenler Arasındaki İlişkiler ile Aracı ve Düzenleyici Etkilerin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 2131 - 2144, 13.10.2020

Gizem Uyumaz Enver Sarı Gözde Uyumaz Melike Burcu

https://doi.org/10.33206/mjss.734762

Öz

İki değişken arasındaki ilişki, yalnızca bireyin bu iki değişkene ilişkin durumuna bağlı olabileceği gibi, bu değişkenleri etkileyen farklı değişkenlerden de kaynaklanıyor olabilir. Buradan yola çıkılarak, üniversite ve öğretmenlikle ilişkili değişkenler arasındaki ilişkilerin yalnızca bu değişkenlerden mi yoksa bu değişkenlerle ilişkili farklı değişkenlerden mi kaynaklanıyor olduğunun belirlenmesi öğrenci başarısının arttırılmasına yönelik atılacak adımlar için önemlidir. Bu çalışmanın amacı üniversite ve öğretmenlikle ilişkili değişkenler arasındaki ilişkiler ile aracı ve düzenleyici etkilerin belirlenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu bir eğitim fakültesinin farklı bölümlerinde ve farklı sınıf düzeylerinde öğrenim görmekte olan 268 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından oluşturulan anket ile Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeği, Okula Yönelik Tutum Ölçeği, Mesleki Kaygı Ölçeği, Üniversite Yaşamı Ölçeği ve Genel Erteleme Ölçeği kullanılmıştır. Çalışma grubundan elde edilen verilerle yapılan analizler doğrultusunda; mesleki kaygı, öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ile üniversite yaşamı arasındaki ilişkide kısmen aracıdır. Okula yönelik tutum, öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ile üniversite yaşamı arasındaki ilişkide kısmen aracıdır. Genel erteleme, öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ile üniversite yaşamı arasındaki ilişkide kısmen aracıdır. Öğrencilerin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile üniversite yaşamları arasındaki ilişkide genel not ortalamasının düzenleyici etkisi vardır. Öğrencilerin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile üniversite yaşamları arasındaki ilişkide mesleği isteyerek seçmenin düzenleyici etkisi vardır.

Anahtar Kelimeler

Aracılık etkisi, düzenleyicilik etkisi, ilişki, kaygı, erteleme

Destekleyen Kurum

Giresun Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

EĞT-BAP-A-230218-54

Kaynakça

• Abbasoğlu, E. ve Öncü, E. (2013). Beden eğitimi öğretmen adaylarının benlik saygıları ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(2): 407-425.
• Akbalık, F. G. (1997). Bilgilendirme ve grupla psikolojik danışmanın üniversite birinci sınıf öğrencilerinin üniversiteye uyumları üzerinde etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aladağ, M., Kağnıcı, Y., Tuna, E. ve Tezer, E. (2003). Üniversite yaşamı ölçeği: Ölçek geliştirme ve yapı geçerliği üzerine bir çalışma. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(20), 41-47.
• Aremu, A. O., Williams, T. M., & Adesina, F. T. (2011). Influence of academic procrastination and personality types on academic achievement and efficacy of ın-school adolescents in ıbadan. IFE Psychologia, 19(1), 93-113. http://dx.doi.org/10.4314/ifep.v19i1.64591
• Avcı Vardar, E. (2019). Aracı ve Düzenleyici Etkilerin Modellenmesi (Master's thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Baron, R. M. & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
• Bülbül, T. ve Acar-Güvendir, M. (2014). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinin yükseköğretim yaşamına uyum düzeylerinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 397– 418.
• Büyüköztürk, Ş. ve Deryakulu, D. (2002). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmenliği ile sınıf öğretmenliği programı öğrencilerinin akademik başarılarını etkileyen faktörler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (30), 187-200
• Cabı, E. ve Yalçınalp, S. (2013). Öğretmen adaylarına yönelik mesleki kaygı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [H. U. Journal of Education] 44: 85-96.
• Caroline, S. & Richard, K. (1995). Self-regulation and academic procrastination. Journal of Social Psychology, 135 (5), 607- 613.
• Chen, J. J. L. (2005). Relation of academic support from parents, teachers, and peers to Hong Kong adolescents' academic achievement: The mediating role of academic engagement. Genetic, Social, And General Psychology Monographs, 131(2), 77-127.
• Chen, J. J. L. (2008). Grade-level differences relations of parental, teacher and peer support to academic engagement and achievement among Hong Kong students. School Psychology International, 29(2), 183-198.
• Cinpolat, T., Alıncak, F. ve Abakay, U. (2016). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 38-47.
• Çakıcı, D. Ç. (2003). Lise ve üniversite öğrencilerinde genel ve akademik erteleme davranışının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Dadandı, İ., Kalyon, A. ve Yazıcı, H. (2016) Eğitim fakültesinde öğrenim gören ve pedagojik formasyon eğitimi alan öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları, kaygı düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine karşı tutumları. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 253-269.
• Demir, F. ve Kösterelioğlu, İ. (2015). Öğretmen adaylarının akademik erteleme eğilimlerinin incelenmesi. Journal of International Social Research, 8(39).
• Doğan, T. ve Çoban, A. E. (2009). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 34(153).
• Ekici, G. (2012). Akademik öz-yeterlik ölçeği: Türkçeye uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 174-185.
• Erdoğan, S., Şanlı, H. S. ve Şimşek-Bekir, H. (2005). Gazi üniversitesi, eğitim fakültesi öğrencilerinin üniversite yaşamına uyum durumları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 479.
• Erol, M. (2016). Genç yetişkinliğin öncesinde olan ergenlerin yaşam doyumu: “utangaçlık” ve “öz yeterlik algısı”nın rolü. Türk Psikiyatri Dergisi. doi: 10.5080/u13563.
• Ferrari, J. R., Johnson, J. L., & McCown, W. G. (1995). Procrastination and task avoidance: theory, research, and treatment. New York: Plenum, now Springer.
• Freeman, E., Cox-Fuenzalida, L., & Stoltenberg, I. (2011). Extraversion and arousal procrastination: waiting for the kicks. Current Psychology, 30(4), 375-382.
• Goetz, T., Frenzel, A. C., Hall, N. C., & Pekrun, R. (2008). Antecedents of academic emotions: Testing the internal/external frame of reference model for academic enjoyment. Contemporary Educational Psychology, 33, 9-33.
• Gupta, R., Hershey, D., & Gaur, J. (2012). Time perspective and procrastination in the workplace: an empirical ınvestigation. Current Psychology, 31(2), 195-211
• Gülleroğlu, H. D. (2008). Okula ilişkin tutum ölçeği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama Dergisi, 7(13), 77-86
• Iacobucci, D. (2008). Mediation analysis. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Kaba, İ. ve Keklik, İ. (2016). Öğrencilerin üniversite yaşamına uyumlarında psikolojik dayanıklılık ve psikolojik belirtiler. The Journal of Educational Research, 2(2), 98-113.
• Kalemoğlu, V. Y., Erbaş, M. K. ve Ünlü H. (2014). Beden eğitimi öğretmen adaylarının mesleki kaygı düzeylerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını yordama gücü. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12(2), 113-123.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modelling. New York, NY:Guilford.
• Kutlu, N., Gökdere, M., ve Çakır, R. (2015). Öğretmen adaylarının akademik erteleme davranışı ile öğretmenlik mesleğine ilişkin tutumlarının karşılaştırmalı. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1311-1330.
• Maidinsah, H., Sari M.M., Hamid K.A., Ibrahim, N.A., & N. Shaadan. (2012). Quality of university life (QUL): A case study of Malay students. Discovering Mathematics, 34(2), 15-24.
• Meydan, C.H. ve Polat, M. (2013). Bir örgüt formu olarak okul ile özdeşleşmede akademik başarı ve öz disiplinin rolü. Eğitim ve Bilim, 38(167).
• Moè, A., Pazzaglia, F., Tressoldi, P., & Toso, C. (2009). Attitude towards school, motivation, emotions and academic achievement. Educational Psychology: Cognition and Learning, İndividual Differences and Motivation, 259-273.
• Nespor, J. (1987). The role of beliefs in the practice of teaching. Journal of Curriculum Studies, 19(4), 317-328.
• Oktar, İ. ve Bulduk, S. (2005). Ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin davranışlarının değerlendirilmesi. [Online]: http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/medergi/19.htm
• Orpen, C. (1998). The causes and consequences of academic procrastination: a research note. Westminster Studies In Education, (21), 73-78.
• Pajares, M. (1992). Teachers' beliefs and educational research: Cleaning up a messy construct. Review of Educational Research, 62(3), 307-332.
• Pantić, N., & Florian, L. (2015). Developing teachers as agents of inclusion and social justice. Education Inquiry, 6(3), 27311.
• Peck, R. F., & Tucker, J. A. (1973). Research on teacher education. In R. M. Travers (Eds.), Second handbook of research on teaching (pp. 940-978). Chicago: Rand McNally.
• Pekrun, R., Goetz, T., Titz, W., & Perry R. P. (2002). Academic emotions in students’ selfregulated learning and achievement: A program of qualitative and quantitative research. Educational Psychologist, 37, 91-105.
• Poulou, M. (2007). Student‐teachers' concerns about teaching practice. European Journal of Teacher Education, 30(1), 91-110.
• Recepoğlu, E., Kılınç, A.Ç., Şahin, F. ve Er, E. (2013). Öğretim elemanlarının kişilik özellikleri ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(6), 603-617.
• Richardson, V. (1996). The role of attitudes and beliefs in learning to teach. Handbook of research on teacher education, 2(102-119).
• Richardson, V. (Ed.). (1994). Teacher change and the staff development process: A case in reading instruction. New York: Teachers College Press.
• Rozental, A., & Carlbring, P. (2013). Internet-based cognitive behavior therapy for procrastination: study protocol for a randomized controlled trial. Journal of Medical Internet Research, 15(11), 27.
• Serin, M. K., Güneş, A. M. ve Değirmenci, H. (2015). Sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ile mesleğe yönelik kaygı düzeyleri arasındaki ilişki. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 4(1), 21-34.
• Steel, P., & Ferrari, J. (2013). Sex, education and procrastination: an epidemiological study of procrastinators’ characteristics from a global sample. European Journal of Personality, 27(1), 51-58. http://dx.doi.org/10.1002/per.1851
• Schubert Walker, L. J., & Stewart, D. W. (2000). Overcoming the powerlessness of procrastination. Guidance & Counseling, 16(1), 39.
• Sümer, N., (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3 (6), 49-74.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2001). Using Multivariate Statistics (5th Ed.) USA: Pearson.
• Tennant, J. E., Demaray, M. K., Malecki, C. K., Terry, M. N., Clary, M. & Elzinga, N. (2015). Students’ ratings of teacher support and academic and social–emotional well-being. School Psychology Quarterly, 30(4), 494.
• Tümerdem R. (2007): Dicle üniversitesi eğitim fakültesi ve fen-edebiyat fakültesi kimya son sınıf öğrencilerinin kaygılarını etkileyen etmenler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(20), 32-45.
• Ülper, H. ve Bağcı, H. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine dönük öz yeterlik algıları. International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(2), 1115-1131.
• Üstüner, M. (2006). Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 12(45), 109–127.
• Watson (2001). Procrastination and the five-factor model: a facet level analysis. Personality and Individual Differences, 30, 149-159.
• Yılmaz, E., Yiğit, R. ve Kaşarcı, İ. (2012). İlköğretim öğrencilerinin öz-yeterlilik düzeylerinin akademik başarı ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 371-388.
• Zhang, Q., Luo, Y., Zhang, X., & Wang, Y. (2018). The relationship among school safety, school satisfaction, and students' cigarette smoking: Based on a multilevel mediation model. Children and Youth Services Review, 88, 96-102.
• Zembat, R., Akşın-Yavuz, E., Tunçelı, H. İ. ve Yılmaz, H. (2018). Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ile akademik motivasyon ve başarı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Theoretical Educational Science/Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(4).