ABDULKÂHİR EL-BAĞDÂDÎ’NİN BİLGİ TEORİSİ

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 2, 195 - 203, 15.12.2017

Vezir Harman

Öz

10. yüzyılda yaşamış olan Abdulkâhir Bağdâdî,
İmâm Eşarî’nin takip ettiği kelam metodunun sistematik bir hale gelmesine
katkıda bulunan önemli bir Eş’arî kelamcısıdır. Bu çalışmada Bağdâdî’nin bilgi
teorisine dair fikirleri ele alınmıştır. Abdulkâhir Bağdâdî’nin bilgi teorisini
incelemekle hem onun hem Eş’arî mezhebinin hem de o dönemin bilgi anlayışını
daha yakından görebilmeyi hedefledik. Bu çalışmada Abdulkâhir Bağdâdî’nin
bilginin tanımı, imkânı, türleri ve bilgi elde etme yolları gibi konuları içeren
bilgi teorisini inceleyerek İslâm düşünce mirasına katkılarını ortaya koymaya
çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Abdulkahir Bağdadi, Bilgi Teorisi, Usuluddin

Kaynakça

• KAYNAKÇA Aydın, Mehmet Sarı, Din Felsefesi, İFAV Yayınları, İzmir, 1999. Bağdâdî, Ebu Mansur Abdulkâhir b. Tahir b. Muhammed b. Abdullah et-Temimi, Usulu’d-Din, Tahkik: Ahmed Şemseddin, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1423/2002. ---------Mezhepler Arasındaki Farklar (el-Fark Beyne’l-Fırâk), Çeviren: Prof. Dr. Ethem Ruhi Fığlalı, DİA, Ankara, 2005. ---------el-Milel ven-Nihâl, Tahkik: Albert Nasri Nader, Daru’l-Meşrık, Beyrut, 1992. ---------Tefsiru’l-Esmâ ve Sıfat, Raşit Efendi Kütüphanesi, Nr. 497, Kayseri, Trs. Bâkıllânî, Ebubekir Muhammed b. Tayyib, Temhidü'l-Avâil ve Telhisu'd-Delâil, Tahkik: İmaduddin Ahmed Haydar, Müessesetu'l-Kutubi's-Sakafiyye, Beyrut, 1407/1987. Beyhâkî, Ebubekir Ahmed b. Hüseyin, Kitâbu’l-Esmâ ve’s-Sıfât, Tahkik: Şeyh İmaduddin Ahmed Haydar, Daru’l-Kitabu’l-Arabî, Beyrut, 1415/1994. Curcanî, Seyyid Şerif Ebul-Hasan Ali, Ta’rifât, İstanbul, 1253. Cüceloğlu, Doğan, İnsan ve Davranışı, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1998. Cüveynî, el-Burhân fî Usuli’l-Fıkh, Tahkik: Abdulazim Mahmud ed-Dîb, Daru’l-Vefa, Yy, 1420/1999. Dârekutnî, İmam Hafız Ali b. Ömer, Sünen-i Dârekutnî, Tahkik: Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcut, Şeyh Ali Muhammed Muavvid, Dâru’l-Marife, 1422/2001 Doğan, Lütfi, Ehli Sünnet Kelâmında Eş’arî Mektebi, Rüzgârlı Matbaası, Ankara, 1961. Durusoy, Ali, “İbn Sina”, DİA, İstanbul 1999. Erdemci, Cemalettin, “Kelâm İlminde Akıl Ve Naklin Etkinliği Problemi”, Kelâm İlmi’nin Yeniden İnşasında Geleneğin Yeri Sempozyumu, Elazığ, 2004. Eş’arî, Ebul-Hasan Ali b. İsmail, el-İbâne an Usuli’d-Diyâne, Daru İbn Hazm, Beyrut, 1424/2003 Fığlalı, Ethem Ruhi, “Abdulkâhir el-Bağdâdî”, DİA, İstanbul, 2000. Gazzalî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, Maksadu’l-Esnâ Şerhu Esmâillahu’l-Hüsnâ, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, Trs. ---------el-Mustasfa min İlmil-Usul, Daru’l-Fikr, Beyrut, Trs. ---------Mişkâtu’l-Envâr, Çeviren: Süleyman Ateş, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1960. Gölcük, Şerafeddin - TOPRAK, Süleyman, Kelâm, Tekin Yatınevi, Konya, 1998. Hayyât, Ebu’l-Hüseyn Abdurrahim b. Muhammed b. Osman, el-İntisâr ve’r-Red ‘ala ibni’r—Ravendiyyi’l-Mülhid, Matbaatu’l-Medenî, Kahire, 1988. Hökelekli, Hayati, “Duyu”, DİA, İstanbul, 1994. İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. Hasan, Tebyîn-u Kezbi’l-Müfteri, Nşr: M. Zahid Kevserî, Dimaşk, 1937. İbn Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, el-Muntazam fî Tarihi’l-Mulûk ve’l-Umem, Tahkik: Muhammed AbdulKadîr Ata ve Mustafa AbdulKadîr Ata, Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1995. İbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Said; Kitabu’l-Fasl fi’l-Milel vel-Ehvâ ve’n-Nihâl, Mektebetü’l-Müsenna, Beyrut, 1321. İbn Manzûr, Lisanu’l-Arab, Dâru’l-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Müessesetü’t-Tarihi’l-Arabî, Beyrut, 1418/1997. İbn Murtazâ, Ahmed b. Yahya el-Mutezilî, Kitabu’l-Kalâid fî Tashihi’l-Akâid, Tahkik: Elbir Nasri Nadir, Sâru’l-Meşrik, Beyrut, 1995. ---------Kitabu Tabakati’l-Mutezile, Menşûratu Dâri’l-Mektebeti İbn Hazm, Beyrut, Trs. İbn Rüşd, Kadı Ebul-Velid Muhammed b. Ahmed, Faslu’l-Makal, Çeviren: Bekir Karlığa, İşaret Yayınları, İstanbul, 1992. İcî, Abdur-Rahman b. Ahmed, El-Mevâkıf fî İlmi’l-Kelâm, Mektebetu’l-Metnebi, Kahire, Trs. İmam Malik, Muvatta, Çeviren: Ahmet M. Büyükçınar, Vecdi Akyüz, Ahmet Arpa, Durak Pusmaz, Abdullah Yücel, Beyan Yayınları, İstanbul, 1994. İmam Şafii, er-Risâle, Çeviren: AbdulKadîr Şener, İbrahim Çalışkan, TDV, Ankara, 1996. Kâdî, Abdulcabbâr b. Ahmed b. el-Hemedânî, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, Tahkik: Abdulkerim Osman), Mektebetü’l-Vehbe, Kahire, 1988. ---------Tesbitu Delâilu’n-Nubuvve, Tahkik: Abdulkerim Osman, Yy, Beyrut, 1966. ---------“Halku’l-Kur’an”, 7. cilt, el-Muğnî fî Esbâbi’t-Tevhid ve’l-Adl, Tahkik: İbrahim el-Ebyarî, Sâru’l-Kutub, Kahire, 1961. Karaman, Fikret, “Kur’ân’da İlim Kavramı ve Değeri”, Kelâmda Bilgi Problemi (Sempozyum), Arasta Yayınları, Bursa, 2003. Kâtip Çelebî, Mustafa b. Abdullah eş-Şehid bi-Hacı Halife, Keşfu’z-Zunun an Esâmi’l-Kutub ve’l-Funûn, Tahkik: Muhammed Şerafeddin, İstanbul, 1360/1941. Kehhale, Ömer Rıza, Mucemu’l-Müellifin, Matbaatu’t-Terakkî, Dimeşk, 1377/1057. Keskin, Halife, İslam Düşüncesinde Bilgi Teorisi, Beyan Yayınları, İstanbul, 1997. El-Kurtûbî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi’ li’l-Ahkâmi’l-Kur’an, Tahkik: Muhammed İbrahim el-Hafnêvî, Mahmud Hâmid Osman), Dâru Ahyâi’t-Turâsi’l-Arabiyye, Beyrut, 1405/1985. Kutluer, İlhan, “Cevher”, DİA, İstanbul 1993. Maturidi, Ebu Mansur, Kitabut-Tevhid, Çeviren: Bekir Topaloğlu, İSAM, İstanbul, 2002. Nesefi, Ebul-Mu’in, Tabsiratü’l-Edille fî Usuli’d-Din, Tahkik: Hüseyin Atay, DİB Yayınları, Ankara, 2004. Neşşâr, Ali Sami, İslam’da Felsefi Düşüncenin Doğuşu, Çeviren: Osman Tunç, İnsan Yayınları, İstanbul, 1999. Rağıb El-İsfehani, Ebul-Kasım Hüseyin b. Muhammed, Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, Tahkik: Muhammed Halil Aytânî, Daru’l-Marife, Beyrut, 1422/2001. Razî, Fahreddin, Tefsiru’l-Kebir veya Mefatihu’l-Gayb, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1411/1990. ---------Muhassâl, Çeviren: Hüseyin Atay, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2002. Sabunî, Nureddin, el-Bidâye fî Usuli’d-Din (Maturidîyye Akaidi), Çeviren: Bekir Topaloğlu, DİB, Ankara, 2000. Seyrafinî, Hafız Takyiddin Ebu İshak İbrahim b. Muhammed, el-Munteğab min Kitabi’s-Siyâk li Tarihi Neysabur, Tahkik: Halil Haydar, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1993. Smith, Anthony, İnsan Beyni ve Yaşamı, Çeviren: Necat Ebcioğlu, İnkılâp Yayınları, İstanbul, 1986. Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdulkerim, el-Milel ve’n-Nihâl, Tahkik: Abdulaziz Muhammed el-Vekil, Müessesetü’l-Halebî, Kahire, 1387/1968. Taftazânî, Saduddin, Şerhu’l-Mekâsıd, Tahkik: İbrahim Şemsiddin, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1422/2001. Taylan, Necip, Gazzalî’nin Düşünce Sisteminin Temelleri, İ.F.A.V. Yayınları, İstanbul, 1944. Uludağ, Süleyman, “Hıfz”, DİA, İstanbul, 1998. Vural, Mehmet, İslâm Felsefesi Sözlüğü, Elis Yayınları, Ankara, 2003. Yavuz, Salih Sabri, “İsferayînî, Ebu İshak”, DİA, İstanbul, 2000. ---------, “İbn Fûrek”, DİA, İstanbul, 1999. ---------“İstidlal”, DİA, İstanbul, 2001. Yüksel, Emrullah, Amidî’de Bilgi Teorisi, İşaret Yayınları, İstanbul, 1991. Zehebî, İmam Şemseddin Muhammed B. Ahmed; Tarihu’l-İslâm Ve Vefeyâtu’l-Meşâhir Ve’l-A’lâm, Tahkik: Ömer Abdusselam Tedmurî, Beyrut, 1414/1993. Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Muhammed B. Ömer, Tefsiru'l-Keşşâf, Tahkik: Muhammed Abdusselam Şahin, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1995. Zeydân, Mahmûd, Nazariyetu’l-Marifeti ‘İnde’l-İslâm Ve’l-Felâsifeti’l-Ğarbi’l-Muâsırîn, Daru’n-Nahdatu’l-Arabiyyeti, Beyrut, 1989.