HARPUT İÇ KALE KAZILARINDA 2014-2015 SEZONUNDA BULUNAN BİZANS DÖNEMİ SİKKELERİ

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 3, 140 - 153, 19.07.2017

İsmail Aytaç

Öz

Bu makalede Harput İç
Kalesi 2014-2015 yılları kazı sezonlarında ele geçirilen Bizans sikkelerinin
özellikleri değerlendirilmiş, sikkeler ışığında Harput’a hükmeden ilk ve son
Bizans hükümdarı belirlenmeye çalışılmıştır. Toplamda 9 adet sikke üzerine inceleme
yapılmıştır. Buna göre; 5 numaralı sikke 6. yüzyıla, diğer sikkeler ise 11.
yüzyıla tarihlendirilmiştir. İncelemeler neticesinde, sikkelerin ağırlıklarının 2.19gr–16.2gr
arasında, çaplarının ise 20mm-30mm ebadında değiştiği tespit edilmiştir. Ayrıca, değerlendirme bölümünde yüzleri net olmayan sikkelerin
açıklaması yapılmıştır. Kazısı gerçekleştirilen alanlarda dolgu toprağın
yoğunluğu, belli bir kültür yapı katına ulaşılmasına engel olmuştur. Örneğin
bir Bizans malzemesinin çıktığı kod ile daha geç bir döneme ait malzemenin kodu
aynı ya da daha yüksek/düşük olabilmektedir. Bu çeşitliliğin anlaşılabilmesi için
bir tablo oluşturulmuştur (Tablo 3). Katalogdaki sikkeler de bu bağlamda kod
durumuna göre değil, açma sırasına göre yerleştirilmiş ve yapılan kısaltmalar
dipnot verilerek açıklanmıştır. Tamamı bakır olan sikkeler üzerinde, Bizans sikkelerinde
sık görülen Hz. İsa tasvirleri, Haçlar, Grekçe harfler ve yazılar, para birimleri
yer almaktadır. Kazılarda sikkelerin bulunması kazı alanlarının
tarihlendirilmesi bakımından en önemli belgeler arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Harput, Bizans, Sikke, Kale, Kazı

Kaynakça

• 1. Ardıçoğlu, N., (1997). Harput Tarihi. Ankara: Yükseköğretim Kurulu Matbaası.
• 2. Aytaç, İ., (2017). Harput İç Kalesi Kazıları 2015 Yılı Çalışmaları. 38. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Cilt:3, ss:563-579.
• 3. Aytaç, İ., (2017). Harput İç Kalesi Kazısı 2014 Yılı Arkeolojik Buluntuları. Turkish Studies, Volume:12/1, ss:191-210.
• 4. Bellinger, A.R. and Grierson, P., (1973). Catalogue of the ByzantineCoins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Leo III to Nicephorus III 717-1081.Second Impression.Washington D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Volume:3, Part:2.
• 5. Buyruk, H., (2014). Adana Arkeoloji Müzesi’nde Sergilenen Bir Grup Bakır Bizans Sikkesi. Sanat Tarihi Dergisi, Cilt:24, Sayı:1, ss:1-27.
• 6. Carradice, I. ve Price, M., (2001). Hellen Dünyasında Sikke. Çeviren: O. Tekin, İstanbul: Homer Kitabevi.
• 7. Çantay, D., (2008). Edirne-Makedonya Kulesi Kurtarma Kazılarında Ele Geçen Bizans Sikkeleri ve Mühürleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• 8. Danık, E., (1998). Ortaçağ’da Harput Yüzey Araştırması 1996 Yılı Çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt:1, ss:157-182.
• 9. Danık, E., (2001). Ortaçağ’da Harput. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• 10. Erdoğan, N., (Editör), (2015). Doğu Roma Sikkeleri M.S. 491-1453. Mardin: Yayına Hazırlayan, Mardin Müzesi Müdürlüğü.
• 11. Gökalp, Z.D., (2009). Malatya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Anonim Follisleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:9, Sayı:1, ss:219-250.
• 12. Gökalp, D.Z., (2009). Yalvaç Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• 13. Grierson, P., (1999). Byzantine Coinage. WASHİNGTOND.C.: Dumbarton Oaks Reseach Library and Collection.
• 14. Hendy, M.F., (1999). Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Alexius I to Michael VIII 1081-1261. Washington D.C.: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Volume:4, Part:1.
• 15. Herodotos., (1973). Herodot Tarihi. Çeviren: M. Ökmen, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• 16. Honigmann, E., (1970). Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı. Çeviren: F. Işıltan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• 17. Ostrogorsky, G., (1991). Bizans Devleti Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• 18. Öztuna, Y., (1990). Devletler ve Hanedanlar İlk Çağ ve Asya-Afrika Devletleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, Cilt:3.
• 19. Sabziyeva, M.M., (2014). Antik Kaynaklarda Midas. Folklor/Edebiyat Dergisi, Sayı:79, ss:119-136.
• 20. Sevin, V., Sevin, N.A. ve Kalsen, H., (2011). Harput Kale Mahallesi’nde Osmanlı Yaşamı. İstanbul: Ege Yayınları.
• 21. Sinclair, T.A., (1989). Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey Vol: III. London: The Pindar Press.
• 22. Sunguroğlu, İ., (1958). Harput Yollarında. İstanbul: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Cilt:1.
• 23. Tekin, O., (1998a). Eski Çağ’da Para Antik Nümizmatiğe Giriş. 3. Baskı. İstanbul: Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• 24. Tekin, O., (1998b). Byzantine Coins From Yumuk Tepe Including A Lead Sea. Anatolia Antiqua Dergisi, Cilt:4, ss:273-278.
• 25. Tekin, O., (1999). Yapı Kredi Koleksiyonu Bizans Sikkeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• 26. Tozer, H.F., (1881). Turkish Armenia and Eastern Asia Minor. Londra: Green and Co.
• 27. Ünal, M.A., (1989). XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• 28. Yuka, A., (2015). Kayseri Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bizans Dönemi Anonim Follisleri. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı:34, ss:90-115.