The Comprehensiveness of Ummah as a Nation-building Concept

Yıl 2023, Sayı: 25, 89 - 102, 20.10.2023

Şevket Topal Hakan Kolçak

https://doi.org/10.32950/rid.1341492

Öz

Objectivist or subjectivist methods would be utilised in a nation-building process. The objectivist method seeks to shape a national identity based on linguistic, ethnic or religious unity among those individuals forming the nation concerned. Shaping the identity constructed upon such unity is not asked by the subjectivist method. This method recognises linguistic, ethnic or religious diversity as the enrichment of the national identity. It stimulates the individuals to show loyalty to their common history and to embrace common future goals while trying to shape their national identity underscoring the significance of solidarity and emotional unity. Ummah is generally regarded as a concept benefiting from the objectivist method and aimed at a nation-building process that is based on religious unity. The concept of ummah would indeed have concrete objectivist features in a methodological manner; however, it is also possible to take into account the subjectivist method in an ummah-oriented process. This article examines those constitutions entered into force in various Muslim-majority states in the 2000s and afterwards and answers which methods are used in their nation-building processes. According to the article, seven states – Bahrain, Palestine, Qatar, the Comoros Union, the Maldives, Syria and Tunisia – draw on the objectivist method whilst Sudan utilises its subjectivist counterpart. The other states scrutinised in this study – Afghanistan, Algeria, Chad, Morocco, Ivory Coast (Côte d'Ivoire), Kyrgyzstan, Kosovo, Iraq, Libya, Egypt, Niger, Senegal, Somalia and Turkmenistan – use a hybrid formula constructed on both objectivist and subjectivist cornerstones. All results reached via a normative analysis of constitutional law are also examined from a perspective of Islamic law, ultimately arguing that the concept of ummah would be acknowledged as a model of inclusive nation.

Anahtar Kelimeler

Ummah, Nation, Constitutional Law, Islamic Law, Horizons of Nation

Millet İnşa Etme Tasavvuru Olarak Ümmet Anlayışının Kapsayıcılığı

Öz

Nesnel (objektif) veya öznel (subjektif) yöntemler millet inşa etme sürecinde benimsenebilmektedir. Nesnel yöntem, milli kimliğin inşasında milleti oluşturan bireyler arasında dilsel, etnik ya da dinî birliği hedeflemektedir. Söz konusu birlik dairesinde milli kimliğin inşası öznel yöntem tarafından amaçlanmamaktadır. Milleti oluşturan bireyler arasındaki dilsel, etnik veyahut dinî farklılıkları milli kimliğin zenginliği olarak gören öznel yöntem, ortak geçmişe yönelik sadakat ile ortak gelecek ülküsüne yaslanmakla beraber bireyler arasında dayanışma ve duygusal birlikteliği ön plana çıkaran milli kimliği inşa etmeyi arzulamaktadır. Ümmet anlayışı genel itibarla nesnel yönteme yaslanan ve din birliği üzerinden millet inşa etmeyi hedefleyen bir tasavvur olarak değerlendirilmektedir. Ümmet anlayışının yöntemsel açıdan nesnelliğinin bulunduğu aşikârdır; fakat söz konusu nesnelliğin mutlak olmadığı ve öznel yöntemin de ümmet anlayışı doğrultusunda hesaba katılabileceği çalışmamızda ileri sürülmektedir. Bu yönüyle öğretiye katkı sunma teşebbüsü içerisinde olan çalışmamızda, 2000’li yıllar ve sonrasında Müslüman nüfusun çoğunluğu oluşturduğu devletlerde yürürlüğe konan anayasalar irdelenerek milletlerin oluşturulmasında işlevsel kılınan yöntemler tespit edilmeye çalışılmaktadır. Araştırma örneklemindeki yedi devletin – Bahreyn, Filistin, Katar, Komorlar Birliği, Maldivler, Suriye ve Tunus – nesnel yöntemi cari kıldığı, Sudan’ın ise öznel yöntemi benimsediği çalışmamızda belirtilmektedir. Örneklem kümesindeki diğer on dört devlette – Afganistan, Cezayir, Çad, Fas, Fildişi Sahili, Kırgızistan, Kosova, Irak, Libya, Mısır, Nijer, Senegal, Somali ve Türkmenistan – nesnel ve öznel yöntemleri birlikte işlevsel kılan karma usul vasıtasıyla kapsayıcı milletlerin oluşturulduğu çalışmamızda ayrıca gösterilmektedir. Normatif anayasa hukuku incelemesi neticesinde elde edilen sonuçların İslam hukuku ekseninde de analize tabi tutulduğu çalışmamızda, ümmetin esasen kapsayıcı bir millet tasavvuru olabileceği nihai noktada ileri sürülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ümmet, Millet, Anayasa Hukuku, İslam Hukuku, Millet Anlayışları

Kaynakça

• Anayurt, Ömer. Anayasa Hukuku Genel Kısım: Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Anderson, Benedict. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso, 1983.
• Arjomand, Saïd Amir. “The Constitution of Medina: A Sociolegal Interpretation of Muhammad’s Acts of Foundation of the ‘Umma’”. International Journal of Middle East Studies 41/4 (November 2009), 555-575.
• Atar, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Aygün, Abdullah. Kur’an’a Göre Ümmet-i Muhammed’in Özellikleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Cin, Turgay. “Avrupa Birliği Üyesi Yunanistan Anayasasında Millet, Halk ve Yunanistan Vatandaşlığı”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 16/1 (Haziran 2014), 1-71.
• Constitute Project. “Afghanistan 2004”. Accessed on 1 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Afghanistan_2004
• Constitute Project. “Algeria 2020”. Accessed on 1 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Algeria_2020
• Constitute Project. “Bahrain 2002”. Accessed on 1 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Bahrain_2017
• Constitute Project. “Chad 2018”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Chad_2018
• Constitute Project. “Comoros 2018”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Comoros_2018
• Constitute Project. “Egypt 2014”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Egypt_2019
• Constitute Project. “Iraq 2005”. Accessed on 3 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Iraq_2005
• Constitute Project. “Kosovo 2008”. Accessed on 3 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Kosovo_2016
• Constitute Project. “Kyrgyzstan 2010”. Accessed on 3 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Kyrgyz_Repub-lic_2016
• Constitute Project. “Libya 2011”. Accessed on 3 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Libya_2012
• Constitute Project. “Maldives 2008”. Accessed on 3 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Maldives_2008
• Constitute Project. “Morocco 2011”. Accessed on 4 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Morocco_2011
• Constitute Project. “Niger 2010”. Accessed on 4 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Niger_2017
• Constitute Project. “Qatar 2003”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Qatar_2003
• Constitute Project. “Palestine 2003”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Palestine_2005
• Constitute Project. “Senegal 2001”. Accessed on 4 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Senegal_2016
• Constitute Project. “Somalia 2012”. Accessed on 4 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Somalia_2012
• Constitute Project. “Sudan 2019”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Sudan_2019
• Constitute Project. “Syrian Arap Republic 2012”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Syria_2012
• Constitute Project. “Tunisia 2014”. Accessed on 2 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Tunisia_2014
• Constitute Project. “Turkmenistan 2008”. Accessed on 4 July 2023. https://www.constituteproject.org/constitution/Turkmenis-tan_2016
• Çınar, Mehmet Fatih. “Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarında Atatürk Milliyetçiliği ve Anayasa Mahkemesi Kararlarındaki Görünümü”. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 6/12 (Aralık 2018), 79-95.
• Doğan, Bayram-Turan, Mehmet. “Anayasa Hukuku Bağlamında Medine Vesikası”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11/1 (Haziran 2021), 69-96.
• Döner, Ayhan. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınevi, 2023.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Dersleri: Genel Esaslar – Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Gellner, Ernest. Nations and Nationalism. Oxford: Basil Blackwell, 1983.
• Gökkır, Necmettin. “Political Language of Tafsir – Redefining of ‘Ummah’, a Religio-communal Concept of the Qur’an: Past and Present”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (Nisan 2007), 245-272.
• Gözler, Kemal. Devletin Genel Teorisi: Bir Genel Kamu Hukuku Ders Kitabı. Bursa: Ekin Yayınevi, 2018.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin Yayınevi, 2023.
• Guibernau, Montserrat. “Secessionism in Catalonia: After Democracy”. Ethnopolitics 12/4 (October 2013), 368-393.
• Guibernau, Montserrat. “Secessionism in Catalonia: A Response to Goikoetxea, Blas, Roeder, and Serrano”. Ethnopolitics 12/4 (October 2013), 410-414.
• Guibernau, Montserrat. “Prospects for an Independent Catalonia”. International Journal of Politics, Culture and Society 27/1 (March 2014), 5-23.
• Güveyi, Ümit. “Ulus Devlet ile Vatandaşlık İlişkisi Paradoksu ve Anayasal Düzlemdeki Negatif Etkileri”. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi 2 (Temmuz 2019), 137-168.
• Hobsbawm, Eric. National and Nationalism Since 1780: Programme, Myth, Reality. Cambridge: Cambridge University Press, 1983.
• Keskin, Erdoğan. “Anayasacılık Bağlamında İslami Anayasacılık Kavramı ve Medine Vesikası”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 70/3 (Ekim 2021), 957-990.
• Minority Rights Group International. “Comoros”. Accessed on 2 July 2023. https://minorityrights.org/country/comoros/
• Öz, Ahmet. “Kur’an’da İslam Ümmeti”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Aralık 2019), 545-564.
• Özkaya, Ömer. “Devlet Olgusu Üzerine Bir Değerlendirme”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 8/16 (Aralık 2020), 317- 352.
• Polat, Ezgi Güzel. “Osmanlıdan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı”. Ankara Barosu Dergisi 3 (Mayıs 2011), 127-157.
• Resnick, Philip. “What Theorists of Nationalism Have to Lean from Multinational States”. Multinational Federalism: Problems and Prospects, eds. Michel Seymour and Alain Gagnon. London: Palgrave Macmillan, 2012, 69-80.
• Smith, Anthony. National Identity. Reno: University of Nevada Press, 1991.
• Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları, 2019.
• Tunç, Hasan-Bilir, Faruk. “Cumhuriyet Dönemi Anayasalarımızda Milliyetçilik Anlayışı ve Atatürk Milliyetçiliği”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2/2 (Haziran 1998), 1-7.
• Vural Dinçkol, Bihterin-Işık, Alper. “1924 Anayasası Döneminde Yurttaşlık Anlayışı”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 21/1 (Haziran 2015), 13-43.