ÖZEL EĞİTİM GEREKSİNİMLİ ÇOCUK ANNELERİNİN SORUNLARLA BAŞ ETME YÖNTEMLERİ VE PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: Özel Sayı (Ö1), 247 - 270, 31.03.2022

Yağmur Şen Ün Esra Macaroğlu Akgül

Öz

Bu çalışma, özel eğitim gereksinimli çocuk annelerinin sorunlarla baş etme yöntemleri ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. 303 annenin katılımıyla gerçekleştirilen çalışmada araştırmacı tarafından hazırlanan demografik bilgi formu, 42 maddelik başa çıkma becerileri envanteri (Folkman ve Lazarus, 1985) ve yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeği (Basım ve Çetin, 2011) veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Başa çıkma becerilerinde yaş, eğitim durumu, çalışma durumu, çocuğun tanısı, ailede başka engelli bireyin varlığı, çocuğun cinsiyeti, engelli çocuk sahibi olma yılı, çocuğun özel eğitim alma yılı ve annenin psikolojik evresi bakımından anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür. Aylık gelir, medeni durum, engelin ortaya çıkış zamanı, çocuğun yaşı ve eşin çocuğa tutumu bakımından ise anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Psikolojik dayanıklılıkta yaş, eğitim durumu, çalışma durumu, medeni durum, engelin ortaya çıkış zamanı, çocuğun cinsiyeti ve psikolojik evre bakımından anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür. Aylık gelir, çocuğun tanısı, ailede başka engelli bireyin varlığı, çocuğun yaşı, engelli çocuk sahibi olma yılı, çocuğun özel eğitim alma yılı ve eşin çocuğa tutumu bakımından ise anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Özel eğitim gereksinimli çocuk annelerinin başa çıkma becerileri ile psikolojik dayanıklılıkları arasında düşük düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

özel gereksinimli birey, Psikolojik dayanıklılık, başa çıkma

Kaynakça

• Basım Hamdullah N. & Çetin Fatih, (2011) “Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeğinin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması”, Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2): 104-114.
• Folkman S. & Lazarus RS. (1985) "If it changes it must be a process: Study of emotion and coping during three stages of a college examination". Journal of Personality and Social Psychology, 48(1), 150–170.
• Okanlı A, Ekinci M, Gözüağca D & Sezgin S. (2004) "Zihinsel engelli çocuğa sahip ailelerin yaşadıkları psiko-sosyal sorunlar", Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1-8.
• Işıkhan V. (2005). Engelli Çocuğa Sahip Anne ve Babalarda Depresyon Ankara: Şefkat Matbaacılık.
• Özay H. (2004). Ailenin Çocuğa İlişkin Kabul ve Beklenti Düzeyleri. 13. Ulusal Özel Eğitim Kongresi Bildirileri Özel Eğitimden Yansımalar, Kök Yayıncılık, Ankara. Zengin B. (2013) Özel eğitime muhtaç çocuğa sahip ebeveynlerin algıladıkları sosyal destek, psikolojik dayanıklılık ve umut düzeyleri. Gazi Üniversitesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Ankara.
• Kobasa SC, Maddi SR & Kahn S. (1982). Hardiness and health: A prospective study, Journal of Personality and Social Psychology, 42(1):168-177.
• Kobasa SC, Maddi SR & Courington, S. (1981). Stres-hastalık ilişkisinde arabulucu olarak kişilik ve anayasa, Sağlık ve Sosyal Davranış Dergisi, 22 (4), 368–378.
• Truffino JC. (2010) Resilience: An approach to the comcept, Rev PsiQuiatr Salud Ment. 3 (4): 145-151. Mak WWS, Ng ISW & Wong CCY. (2011). Resilience: Enhancing wellbeing throught the positive cognitive triad, Journal of Counseling Psycholog, 58 (4): 610-617.
• Karaırmak Ö & Siviş Çetinkaya R. (2011) "Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: duyguların aracı rolü" Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35):30-43. Karasar N. (2000) Bilimsel Araştırma Yöntemi, (10. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Bozyel P. (2019) Şiddet görüp görmeme durumuna göre, evli kadınların evlilik doyumu ve psikolojik dayanıklılık düzeylerinin karşılaştırılması. Toros Üniversitesi, Psikoloji Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
• Çakır SG. (2009) İngiltere'de yaşayan Türk göçmen kadınların psikolojik sağlamlığı ile ilgili etmenler ve mekanizmalar. Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
• Kumpfer Karol L. (1999) Factors and Processes Contributing to Resilience: The Resilience Framework. Resilience and Development: Positive Life Adaptations, Meyer D. Glantz, J, Johnson L, Kluwer Academic Publishers,179-224, New York.
• Uçar MZ. (2020) Ergenlik dönemi bireylerinin kişilik özellikleri ile psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki. Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Konya.
• Gizir C & Aydın G. (2006) "Psikolojik sağlamlık ve ergen gelişim ölçeği'nin uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları", Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28):113-128.
• Lambert CE & Lambert VA. (1999) "Psychological hardiness: State of the science", Holistic Nursing Practice,13(3), 11-19.
• Kurnaz M. (2019) Bir tıp fakültesinde çalışmakta olan asistan hekimlerin yaşam anlamı ve psikolojik dayanıklılık özellikleri ve ilişkili faktörler (Tez). Süleyman Demirel Üniversitesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı Tıpta Uzmanlık Tezi, Isparta.
• Windle G, Markland DA & Woods RT. (2008) "Examination of a theoretical model of psychological resilience in older age", Aging & Mental Health, 12(3):285-292.
• Vogt SD, Rizvi SL, Shipherd JC & Resick PA., (2008). Longitudinals investigation of reciprocal relationship between stress reactions and hardiness, Personality and Social Psychology Bulletin, 34(1):61-73. Zengin, B. (2013) Özel eğitime muhtaç çocuğa sahip ebeveynlerin algıladıkları sosyal destek, psikolojik dayanıklılık ve umut düzeyleri. Gazi Üniversitesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Ankara.
• Coşkun Y & Akkaş G. (2009) "Engelli çocuğu olan annelerin sürekli kaygı düzeyleri ile sosyal destek algıları arasındaki ilişki", KEFAD, 10: 213-227.
• Sazak Pınar E. (2006) “Dünyada ve Türkiye'de erken çocukluk özel eğitiminin gelişimi ve erken çocukluk özel eğitim uygulamaları”. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (2):71-83.
• Karatepe, H. (1992) (Çev.) Okul Öncesi Dönemde Konuşma Bozukluğu Olan Çocuklar. Ankara: Karatepe Yayınları.