Okul Öncesi Dönemde Eğitim Alan Özel Gereksinimli Çocukların Eğitiminde Yaşanan Problemler Üzerine Yayımlanan Araştırmaların İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 70 - 82, 30.04.2024

Senem Akıncı Düzel Nesrin Girgin Akın

Öz

Özel gereksinimli çocukların okul öncesi dönemdeki eğitim-öğretimi özel eğitim uygulamalarındaki eksikliklerden dolayı sancılı bir süreçtir. Bu dönemde okula uyum, akran ilişkileri ve öğretmenlerin özel eğitim alanındaki yetersizliği gibi faktörler yaşanan sorunların artarak devamlılık göstermesine neden olmaktadır. Tüm bu nedenlerden yola çıkılarak alanda yayımlanmış çalışmaların incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmada 2009-2023 yıllarında okul öncesinde eğitim alan özel gereksinimli çocukların, sınıf içinde yaşanan sorunlarına ilişkin Google Akademik ve ResearchGate’de yayımlanmış makaleler çalışma kapsamına alınmıştır. Araştırmaya dahil edilen 22 makalenin 12’si yurt içinde 10 ‘u ise yurt dışındaki farklı ülkelerde yayımlanmış çalışmalardır. Bu çalışmalar; ülke, yıl, çalışma konusu, çalışma grubu, araştırma modeli, sonuçlar ve öneriler yönünden incelemesi yapılmıştır. Çalışmalardan elde edilen bulgularda kaynaştırma eğitiminde yaşanan sorunlara ağırlık verildiği ve çalışma grubunun çoğunlukla öğretmen ve çocuklardan oluştuğu görülmektedir. Ayrıca, yurt içinde yapılan çalışmaların araştırma modelinde nitel yöntemler tercih edilirken yurt dışı çalışmalarda nicel yönteme ağırlık verildiği görülmektedir. İncelemesi yapılan çalışmalarda yer verilen önerilere baktığımızda, öğretmen niteliğinin arttırılması, çocuklara öz bakım becerilerinin kazandırılması ve özel gereksinimli çocuklara uygun eğitim uygulamasının öneminin vurgulandığı görülmektedir. Çalışma kapsamında incelenen çalışmaların yayımlandığı ülkeler ve yıllara bakıldığında özel gereksinimli çocukların eğitiminde yaşanan sorunlar benzerlik göstermekte ve okul öncesi özel eğitimde günümüze kadar süregelen eksiklikler/sorunlar dikkat çekmektedir. Sonuç olarak, özel gereksinimli çocukların eğitiminde öğretmenlerin nitelikli olması, eğitimin iyileştirilmesi, toplumun ve ailelerin bilinçlendirilmesi okul öncesi özel eğitimde yaşanan sorunları en aza indireceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel gereksinimli çocuklar, okul öncesi eğitim, problem davranışlar

Kaynakça

• Adjanku, J. K. (2020). Barriers to access and enrollment for children with disabilities in pilot inclusive schools in bole district in ghana. Social Education Research doı: 10.37256/ser.122020430
• Adıgüzel, S., Kizir, M., & Eratay, E. (2017). Ağır ve çoklu yetersizliği (AÇYE) olan bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin yaşadıkları sorunların belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(1), 45-59
• Aksoy, F. (2018). Okul öncesi dönemdeki gelişimsel yetersizliği olan öğrencilerin sosyal beceri düzeyleri okula uyumlarını yordar mı? Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 37(2), 91-105.
• Aksoy, F. (2018a). Severity levels of autism, social ınteraction behaviours and school adjustment of pre-school children with autism spectrum disorder. International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 10(1)- 2018, 01-10.
• Altun, T., & Gülben, A. (2009). Okul öncesinde özel gereksinim duyan çocukların eğitimindeki uygulamalar ve karşılaşılan sorunların öğretmen görüşleri açısından değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 28, Sayfa 253-272.
• Ansari, A. & Gottfried, M. A. (2018). Early childhood educational settings and school absenteeism for children with disabilities. AERA Open 4(2):23328584187855
• Busetto, L., Wick, W., & Gumbinger, C. (2020). How to use and assess qualitative research methods. Neurological Research and practice, 2(1), 14.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Örnekleme yöntemleri. http://w3.balikesir.edu.tr/~msackes/wp/ wp-content/uploads /2012/03/BAY-Final-Konulari.
• Demir, Ş. (2016). Okul öncesi kaynaştırma sınıflarındaki öğretmenlerin, özel gereksinimli ve risk grubu çocukların sınıf içi davranışlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(02), 141-162.
• Dogru, S. Y., & Cepdibi, S. (2018). Early childhood special education for children who need special education in Turkey. Special Education, 4(10).
• Duman, G. & Koçak, N. (2013). Anaokulu kaynaştırma sınıfında yer alan özel gereksinimli bir çocuğun sosyal oyun ve sosyal iletişim özellikleri. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 2(3), 99-108.
• Dimitrova-Radojichikj, D., & Chichevska-Jovanova, N. (2018). Preschool children: attitudes toward chidren with disabilities. https://www.researchgate.net/publication/326199191.
• Karlsudd, P. (2021). Promoting diversity and belonging: preschool staff’s perspective on inclusive factors in the swedish preschool. Education Sciences, 11(3):104.
• Kocaoğlu, A., Acartürk, H. T., İskenderoğlu, A., Çelenk, H. B. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma/bütünleştirme uygulamalarına ilişkin görüş ve önerileri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 47-69.
• Ergin, E. & Bakkaloğlu, H. (2015). Kaynaştırma uygulamaları yürütülen okul öncesi sınıflarda sınıf içi geçişlerin kolaylaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(02), 173-193.
• Grix, J. (2010). The Foundations of Research. London: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-0-230-36490-5
• Hendi, T. & Garakani, S. H. (2019). Inclusion of children with special needs in preschool. https://www.researchgate.net/publication/33520271
• Makarenko, S. A. (2006). Ailede ve okulda çocuk eğitimi. Ş. Ünsaldı (Çev.) (5. Baskı) İstanbul: Sorun Yayınları
• Menteş, H. S., & Aktaş Arnas, Y. (2021). Okul öncesi kaynaştırma sınıfındaki otizmli bir çocuğun akran ilişkilerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (52), 439-464.
• Metin, N., Şenol, B., & Yumuş, M. (2015). Okul öncesi eğitim sınıflarına kaynaştırılan otistik çocukların sosyometrik statülerinin incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal.
• Ladd, G. W., Kochenderfer Ladd, B., & Coleman, C. C. (1996). Friendship quality as a predictor of young children’s early school adjustment. Child Development, 67, 1103-1118.
• Lu, X. (2023). “Problems and countermeasures in the development ofpreschool ıntegrated education in China”, EHSS. Journal of Education Humanities and Social Sciences 10:117-125.
• Özdoğru, M. (2021). Özel gereksinimli çocukların okul öncesi eğitiminde karşılaşılan sorunlar. Temel Eğitim, (11), 6-16.
• Slozanska, H. (2021). Peculıarıtıes of preparıng of chıldren wıth specıal educatıonal needs to school. The Scientific Issues of Ternopil Volodymyr Hnatiuk National Pedagogical University Series Pedagogy 1(2):49-59.
• Sak, R., Şahin Sak, İ.T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
• Sokolova H. B. (2022). Research of cognıtıve actıvıty of preschool chıldren wıth speech dısorders. doı:10.18524/2707-0409.2021.1(53).241356
• Sjöman, M. (2023). Are relations between children’s hyperactive behavior,engagement, and social interactions in preschool transactional? A longitudinal study.Front. Educ. 8:944635
• Öztürk, M. (2007). Anne baba ve eğitimciler için çocuk psikiyatrisi (7.Basım) İstanbıl: Uçurtma Yayınları
• Панасенкова М.М. (2022) Особенности коммуникативных умений у детей до- школьного возраста с аутистическими расстройствами // Педагогическая перспектива. 2022. № 2(6). С. 20–27.
• Tuş, Ö., & Tekinarslan, İ. Ç. (2015). Okul öncesi kaynaştırma eğitimine devam eden özel gereksinimli çocukların karşılaştıkları güçlüklerin annelerin görüşlerine göre belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (35).
• Панасенкова М.М. (2022). Особенности коммуникативных умений у детей до-школьного возраста с аутистическими расстройствами // Педагогическая перспектива. 2022.No 2(6). С. 20–27. https://doi.org/10.55523/27822559_2022_2(6)_20
• Yalçın, V. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının okula uyum süreçleri hakkında öğretmen görüş ve deneyimleri.Journal of Current Researches on Educational Studies 7(2) https://doi.org/10.26579/jocures-7.2.1
• Yavuzer, H. (2005). Anne-baba ve çocuk. İçinde, Aile dışı ve çevrede çocuk. İstanbul: Remzi Kitapevi
• Yıldırım, B. (2022). Özel gereksinimli çocukların okula uyum sürecine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 56(56), 118-134.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2003). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.