Examples of Reflection of the Islamic Civılization Library into Outer Space Muğla Hoca Mustafa Fehmi Efendi Library

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 2, 523 - 547, 31.12.2023

Murat Erdal Dere

https://doi.org/10.29135/std.1215207

Öz

It is believed that the first libraries in the Islamic world were established in mosques. During the Umayyad period, libraries also functioned as schools. Especially with the translation movement that started during the Caliph Memnun period, the variety and number of works increased. With this increase, works were first collected from places where state administrators and scientists lived or worked, and then from mosques. As the number of works increased, independent library buildings were needed over time, and thus independent libraries were founded. With the establishment of a paper factory in Baghdad in 794 during the reign of Caliph Harun Rashid, it had a positive impact on both libraries and book trade. Baytul Hikme, which became a center of science during the Abbasid period, is famous for its scientific activities and library and was founded during the reign of Harun Rashid. Nizamiye Madrasah and Library, founded in Baghdad by the Seljuk vizier Nizamülmülk, was an example of the madrasahs and libraries established after this date.
It will be enough to give two examples from the history of libraries. The first of these was the library of the Mesopotamian civilization, and although its building was destroyed, we have 22,000 tablets from the Ashurbanipal library dating back to B.C. These tablets in the British Museum show us the size of the library. Another legendary library known in history is the Library of Alexandria. This library was founded by Alexander the Great in 332 BC. Although there were approximately nine hundred thousand works in the library, it was destroyed in 391 by Theophilus, the Byzantine governor of Egypt, on the grounds that pagan beliefs were still alive.
It is believed that the first libraries in the Islamic world were established in mosques. During the Umayyad period, when intense copyright activity began around the Quran and Hadith, libraries also served as schools. Especially with the translation movement that started during the Caliph Memnun period, the variety and number of works increased. With this increase, works were first collected from places where state administrators and scientists lived or worked, and then from mosques. As the number of works increased, independent library buildings became necessary over time. Based on this need, independent libraries were created. The establishment of a paper factory in Baghdad in 794 during the reign of Caliph Harun Rashid led to positive developments in terms of both libraries and book trade. Baytul Hikme, which became a center of science during the Abbasid period, is famous for its scientific activities and library and was founded during the reign of Harun Rashid. Nizamiye Madrasa and Library, founded in Baghdad by the Seljuk vizier Nizamülmülk, set the precedent for the madrasahs and libraries established after this date.
In this regard, great importance was given to education in the construction of civilization. In this study, the architecture of the library building, which is one of the educational institutions reflected in the space in Ottoman Muğla, was examined. Our aim is to classify library architecture using the example of Hoca Mustafa Fehmi Efendi Library, the first library of Muğla, and to bring it back into our cultural life with new functions that can be attributed to the existing historical work. In addition, it is aimed to understand the space-function relationship of historical artifacts, to reinterpret them according to the spirit of the time, and to observe the balance of conservation and use.

Anahtar Kelimeler

Architecture, Survey, Civilization, Library, Mugla

İslam Medeniyeti Kütüphanelerinin Mekâna Yansıyan Örneklerinden Muğla Hoca Mustafa Fehmi̇ Efendi̇ Kütüphanesi

Öz

Medeniyet tasavvurunun ete kemiğe bürünmesinin başlangıcı eğitimdir. Eğitim mensup olunan medeniyetin gelecek kuşaklara aktarımını sağlayan önemli bir araçtır. Eğitim ve eğitim araçlarıyla birlikte oluşan gelenek mensup olunan medeniyetin hem süreklilik iddiasında bulunmasını sağlamış hem de günümüzden geçmişe bakıldığında o gününe dair malumatları öğrenme imkânı sunmuştur. Bu eğitimlerin mekânları başlangıçta mabet, sonrasında okul olarak karşımıza çıkmaktayken zamanla eğitim kaynaklarının çoğalması ve bu kaynakların muhafazası için müstakil kütüphaneler inşa edilmiştir. Bu bağlamda medeniyetin inşasında eğitim ve öğretime büyük önem verilmiş, bu hizmetlerin yürütüleceği mekânların inşasıyla da mimari eserler öne çıkmıştır. Bu çalışmada, mensup olunan İslam Medeniyet tasavvurunun ilim anlayışının yanında Osmanlı Muğla’sında mekâna yansıyan eğitim kurumlarından kütüphane yapısının mimarisi incelenmiştir. Çalışmanın amacı tarihsel süreçte gelişen Anadolu Kütüphanelerinden Muğla’nın ilk müstakil kütüphanesi olan Hoca Mustafa Fehmi Efendi Kütüphanesini mimari bağlamda incelemek, konumunu belirlemek, döneminin diğer Anadolu kütüphaneleri ile karşılaştırmak, böylelikle elde edilen veriler neticesinde Osmanlı son döneminin kültürel ve sosyal dokusu hakkında mekânsal kurgu üzerinden fikir elde etmektir. Başlangıçta konuyla ilgili kaynak taraması, arşiv çalışması yapılmış, alan incelemesiyle çalışma konusu yapının rölövesi alınmıştır. Bu çalışmalarla bir yöntem altlığı oluşturularak, tarihsel bağlam histografik çalışmalar etüt edilmiştir. Amacımız Muğla’nın ilk kütüphanesi olan “Hoca Mustafa Fehmi Efendi Kütüphanesi” örneğinden hareketle, kütüphane mimarisinin tasniflerini yapmak, mevcut tarihi esere yüklenebilecek yeni fonksiyonlarla kültür hayatımıza tekrar kazandırılmaları için bir bakış açısı geliştirmektir. Bununla birlikte tarihi eserlerin mekân-işlev ilişkisini kavrayarak, asıl kullanım amacından saptırmadan zamanın ruhuna göre tekrar yorumlayıp koruma-kullanma dengesinin gözetilerek yeni işlevlerin verilmesinin önünün açılabileceği, dolayısıyla kültür varlıklarının gelecek nesillere işler halde aktarılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mimari, Rölöve, Medeniyet, Kütüphane, Muğla, Architecture, Survey, Civilization, Library

Kaynakça

• Ahmed Cevdet. (1303). Miyar-ı Sedad. İstanbul: Karabet ve Kasbar Matbaası.
• Anameriç, H. (2006). Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi. Osmanlı Tarih Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 19, 53-78.
• Anonim. (2007). Muğla Saatli Kule. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge
• Kurulu, Rap. B.16.0.KVM4.48.0002/48 001, sayı 2385, Tarih 27.07.2007.
• Balcıoğlu, T. H. (2018). Medeniyet Tarihinde Kütüphaneler. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Baykara, T. (1992). Osmanlılarda Medeniyet Kavramı ve 19 yy. Dair Araştırmalar. İzmir: Akademi Kitapevi.
• Bozkurt, N. (2004). Me’mun. TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 29, 101-104), İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Cunbur, M. (1963). Yusuf Ağa Kütüphanesi ve Kütüphane Vakfiyesi. Ankara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 203-217. 01.05.1963.
• Çetinkaya, H.S. (2006). Kütüphane Mimarisinin İki Önemli Eseri: Gebze Çoban Mustafa Paşa Kütüphanesi; Edirne, Selimiye Camii Kütüphanesi, Sanat Tarihi Dergisi İzmir, (XV/1), 21-43.
• Emsen, Ş. (1960). Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Türkiye Kütüphanelerinin Tarihçesi II, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni Ankara, IX (3-4), 119-126.
• Eroğlu, B. (1990), Bazı Örnekleri ile Anadolu’da Tarihi Türk Kütüphane Mimarlığı, (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Eroğlu, B. (1998). XVII.-XIX. Yüzyıllarda İç, Batı ve Güneybatı Anadolu’da Kütüphane Mimarisi, (Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Eroğlu, Z. (2011). Muğla Tarihi. Muğla: Muğla Belediye Yayınları.
• Erünsal, İ. (2003). Kütüphane. TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 27, 11-32), İstanbul: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Erünsal, İ. (2018). Orta Çağ İslam Dünyasında Kitap ve Kütüphane. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Hakses, A. R. (2010). Muğla Menteşe Büyükleri (Yay. Haz. Adnan Çevik). Muğla: Muğla Valiliği İl Müftülüğü.
• Kalın, İ. (2013). Akıl ve Erdem. İstanbul: Küre Yayınları.
• Kınalızade Ali Çelebi. (2007). Ahlak-ı Âla (Yay. Haz. Mustafa Koç). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Mehmet Halis. (1325). Mizan’ül-Ezhan. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.
• Menge, H. (1958). Taschenwörterbuch Der Lateinischen und Deutschen Sprache. Berlin: Langenscheidt Verlagsbuchhandlung.
• Necib Asım. (2020). Kitap (Yay. Haz. Ali Yıldız). İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Türkiye Yazma Eserler Başkanlığı, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, İstanbul. [Çevirimiçi]. Erişim Tarihi 23.05.2023. http://www.suleymaniye.yek.gov.tr/Content/UploadFile/Doc/koleksiyonlar.pdf
• Umstätter, E. (1999). Die Diefinition der Bibliothek, Der Mangel an Wissen über das unzulängliche Wissen ist bekanntlich auch ein Nichtwissen, Bibliotheksdienst Heft Berlin, 33 (6), 957-969.
• Ünalan, H. S. (2010). Üsküdar’da Kütüphane Mimarisi, Sanat Tarihi Dergisi İzmir, (XIX/2), 55-84.
• Ünalan, H.S. (2012). Anadolu’daki Türk Kütüphaneleri. İstanbul: İSAM.
• Ünsal, B. (1984). Türk-Vakfı İstanbul Kütüphanelerinin Mimari Yöntemi, Vakıflar Dergisi Ankara, (S.XVIII), 95-124.
• Yıldız, A. K. (2009). Kütüphaneler İçin Değişim Yönetimi Modeli, (Doktora Tezi), T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.