YETKİNLİĞE DAYALI İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİNDE KÜLTÜREL FARKLILIKLAR: İNGİLİZ - AMERİKAN MODELLERİ KIYASLAMASI VE TÜRK İŞ YAŞAMINA DAİR ÇIKARIMLAR

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 7, 14 - 31, 30.06.2023

Nurettin Gürcan

https://doi.org/10.51727/tbj.1265168

Öz

Günümüz örgütlerinde değişen ve gelişen insan kaynakları, rekabetin en önemli ve stratejik girdilerinden biri haline gelmiştir. Örgütlerin yaşamlarını sürdürebilmeleri ve gelirlerini yüksek düzeyde tutabilmeleri örgütte çalışan insan kaynağının yetkin olup olmadığı konusuyla da yakından ilgilidir. Bu bağlamda örgütsel alanda başarıyı hedefleyen gerek yöneticiler gerekse örgütler yetkinlikler çerçevesini kullanarak etkin bir yetkinlik modeli oluşturmak durumundadır. Nitekim örgütün etkin bir performansı kazandıracak yetkinlik modelini tasarlayabilmesi için öncelikle örgütsel bağlama uygun yetkinlikler belirlemesi gerekmektedir. Söz konusu yetkinliklerin belirlenmesi süreci ise örgütlerin içerisinde faaliyet gösterdiği kültürel ortam ve bu ortamda bulunan kültürel değerlerle yakından ilgili görülmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, değişen ve dönüşen iş ortamları ve kültürel bağlamın bir sonucu olarak yeni yetkinliklerle zenginleşen insan kaynakları yönetimi alanına ilişkin bir değerlendirme yapmaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada; öncelikle yetkinlik kavramı ve bileşenleri tanımlanmış ve yetkinlik alanına temel oluşturan çalışmalar incelenmiştir. Ardından yetkinlik modeli kavramı detaylı olarak ele alınarak, yetkinlik modellerinin insan kaynakları alanına yansımaları üzerinde durulmuştur. Son olarak ise kavramın kültürler arası bağlamda değişen anlamlarına değinilmiş ve Türk çalışma kültürü içerisinde yetkinliklerin nasıl şekillendiği farklı çalışmaların bulguları üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yetkinlik, yönetim, insan kaynakları yönetimi, kültürel farklılıklar

Kaynakça

• Acar, N. (2000) İnsan Kaynakları Yönetimi, Ankara: MPM.
• Allahverdi, M., Alagöz, M., Alagöz, A. (2021). Muhasebe Mesleğinin Değişen Doğasında Yetkinlik Kavramı. Muhasebe ve Denetime Bakış, 21(63), 139-158.
• Athey, T. R., & Orth, M. S. (1999). Emerging competency methods for the future. Human Resource Management: Published in Cooperation with the School of Business Administration, The University of Michigan and in alliance with the Society of Human Resources Management, 38(3), 215-225.
• Aycan, Z. (2001). Human Resource Management in Turkey ‐ Current Issues and Future Challenges. International Journal of Manpower, 22(3): 252 – 260.
• Aytekin, İ. (2022). Yetkinliklere Dayalı İnsan Kaynakları Yönetiminin Türkiye Kamu Kurumları Bağlamında Mevcut Durumu. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(25), 118-139.
• Bayraktar, O. (2018). Çalışan Yetkinliklerine Kavramsal Bir Yaklaşım. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), 301-314.
• Bhatia, S., Rao, D. N., & Bhatia, D. (2019). Competency Models for Training & Development: A Review. IITM Journal of Business Studies (JBS), 6(1), 56-64.
• Biçer, G., & Düztepe, Ş. (2003). Yetkinlikler ve Yetkinliklerin İşletmeler Açısından Önemi. Journal of Aeronautics and Space Technologies, 1(2), 13-20.
• Boyatzis, R. E. (1982). “The Competent Manager: A Model for Effective Performance”, John Wiley&Son, New York.
• Budak, G. (2013). “Yetkinliğe Dayalı İnsan Kaynakları Yönetimi”, İzmir: Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi.
• Capaldo, G., Iandoli, L., & Zollo, G. (2006). A Situationalist Perspective to Competency Management. Human Resource Management: Published in Cooperation with the School of Business Administration, The University of Michigan and in alliance with the Society of Human Resources Management, 45(3), 429-448.
• Çağlar, İ. (2001). Yönetim-Kültür Bağlamında Türk Yönetim Modelinin Saptanmasına Yönelik Kavramsal Bir Çalışma. Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, (3), 125-148.
• Çağlar, İ. (2015). Bireysel, Örgütsel ve Toplumsal Düzeyde Değişim ve Değişim Yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Çeçen, A. (1985). Kültür Yönetimi. Amme İdaresi Dergisi, 18(2), 113-140.
• Çetinkaya, M., Özutku, H. (2012). Yönetsel Performansa Yetkinlik Temelli Yaklaşım: Türk Otomotiv Sektöründe Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 41(1), 142-161.
• Çiftçi, M., & Öztürk, U. C. (2013). Yetkinlik Bazlı Personel Seçme Faaliyetleri ve Türkiye’deki Büyük Ölçekli İşletmelerin İşgören Seçme Modeli Tercihlerindeki Eğilimler. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(25), 145-172.
• Dörtyol, İ. T. (2014). Ulusal Kültür Perspektifinden Hizmet Kalitesi ve Müşteri Değeri. İstanbul: Beta.
• Draganidis, F., & Mentzas, G. (2006). Competency Based Management: A Review of Systems and Approaches. Information Management & Computer Security, 14(1), 51-64.
• Erben, G. S. (2004). Toplumsal Kültür Aile Kültürü Etkileşimi Bağlamında Paternalizm Boyutuyla İşletme Kültürü: Türkiye Örneği. Birinci Aile İşletmeleri Kongresi Kitabı (ss. 345-356), Düzenleyen İstanbul Kültür Üniversitesi İ.İ.B.F. Aile İşletmeleri ve Girişimcilik Araştırma Merkezi. İstanbul. 17- 18 Nisan 2004.
• Güvenç, B. (2010). İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Hofstede, G. (2001). Culture’s Consequences. London: Sage.
• Hunt, J. B., & Wallace, J. (1997). A Competency‐Based Approach to Assessing Managerial Performance in The Australian Context. Asia Pacific Journal of Human Resources, 35(2), 52-66.
• İbicioğlu, H., Ünal, Ö. (2014). Analitik Hiyerarşi Prosesi ile Yetkinlik Bazlı İnsan Kaynakları Yöneticisi Seçimi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(4), 55-78.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2012). Günümüzde İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Klett, F. (2010). The Design of A Sustainable Competency-Based Human Resources Management: A Holistic Approach. Knowledge Management & E-Learning: An International Journal, 2(3), 278-292.
• Kolibáčová, G. (2014). The Relationship Between Competency and Performance. Acta Universitatis Agriculturae Et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 62(6), 1315-1327.
• Kurz, R., & Bartram, D. (2002). Competency and Individual Performance: Modeling The World of Work. In I. T. Robertson, M. Callinan, & D. Bartram (Eds.), Organizational Effectiveness: The Role of Psychology (pp. 227–255). Chichester: Wiley.
• Mayatürk Akyol, E. (2011). Yetkinliğe Dayalı Performans Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın.
• Mayatürk Akyol, E., Budak, G. (2013). Yetkinliğe Dayalı İnsan Kaynakları Yönetimi: Çok Uluslu Bir Firma Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 155-174.
• Marrelli, A. F., Tondora, J., & Hoge, M. A. (2005). Strategies for Developing Competency Models. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 32(5), 533-561.
• Megahed, N., Van der Heijden, B. I. J. M., Shaker, M., & Wahba, K. M. (2012). A Framework for Developing A Multiple-Jobs Competency Model for Diplomats. International Journal of Business and Social Science, 3(24), 42-55.
• Nakata, C. (2009). Going Beyond Hofstede Why We Need to and How. Beyond Hofstede Culture Frameworks for Global Marketing and Management. (3-15). London: Macmillan.
• Oğuz, E. S. (2011). Toplum Bilimlerinde Kültür Kavramı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(2), 123-139.
• Özçelik, G., Ferman, M. (2006). Competency Approach to Human Resources Management: Outcomes and Comtributions in A Turkish Cultural Context. Human Resource Development Review, 5(1), 72-91.
• Reimers, F. M. (2009). Global Competency: Educating The World. (PERSPECTIVES). Harvard International Review, Winter (2009), 22-26.
• Reşitoğlu, S. (2011). Yetkinlik Bazlı Performans Değerlendirme ve Çalışan Memnuniyeti: Bir Uygulama. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Russo, D. (2016, May). Competency Measurement Model. In European Conference on Quality in Official Statistics, 29, 1-29.
• Sanchez, J. I., Levine, E. L. (2009). What is (or should be) The Difference Between Competency Modeling and Traditional Job Analysis?. Human Resource Management Review, 19(2), 53-63.
• Sargut, A. S. (2015). Kültürlerarası Farklılaşma ve Yönetim. Ankara: İmge Kitabevi.
• Schwartz, S. H. (1999). A Theory of Cultural Values and Some Implications for Work. Applied Psychology: An International Rewiew, 48(1), 23-47.
• Seçgin, M. (2009). Yetkinlik Yönetim Sistemi ve Bir Lojistik Firmasında Uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Spencer, L. M., Spencer, S. M. (1993). “Competence at Work”, John Wiley & Sons Inc., New York.
• Sue, S. (2006). Cultural Competency: From Philosophy to Research and Practice. Journal of community Psychology, 34(2), 237-245.
• Suhairom, N., Musta’amal, A. H., Amin, N. F. M., & Johari, N. K. A. (2014). The Development of Competency Model and Instrument for Competency Measurement: The Research Methods. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 152, 1300-1308.
• Tripathi, K., Agrawal, M. (2014). Competency Based Management in Organizational. Global Journal of Finance and Management, 6(4), 349-356.
• Turan, Ş. (2005). Türk Kültür Tarihi Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenselliğe. Ankara: Bilgi Yayınevi. Uzunaslan, Ş., Çifci, E. G. (2019). Sosyal Hizmet Uygulamalarında Kültürel Yetkinliği Geliştirmenin Önemi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(1), 213-230.
• Uzunoğulları, S. (2006). İşletmelerde Yetkinlik Bazlı Performans Değerlendirme ve Bir Uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Vatansever, Ç. (2011). Türkiye’de Bir Yetkinlik Olarak Girişimcilik. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 1-9. Voorhees, R. A. (2001). Competency‐Based Learning Models: A Necessary Future. New Directions for Institutional Research, 2001(110), 5-13.
• Young, J., & Chapman, E. (2010). Generic Competency Frameworks: A Brief Historical Overview. Education Research And Perspectives, 37(1), 1-24.
• Türk Dil Kurumu (TDK), (2022). Güncel Türkçe Sözlük. [Erişim: 25.10.2022, https://sozluk.gov.tr/]