MONTREUX BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ UYARINCA TÜRK BOĞAZLARINDAN GEÇİŞ REJİMİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 7, 32 - 53, 30.06.2023

Mete Hasan Başpınar Hatice Demirci

https://doi.org/10.51727/tbj.1297357

Öz

Karadeniz ve Akdeniz’i birbirine bağlayan Türk Boğazları; Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı’ndan oluşturmaktadır. Günümüzde Türk Boğazlarından geçiş rejimi Montreux Boğazlar Sözleşmesi ile düzenlenmiştir. Sözleşme neticesinde ticaret gemileri açısından serbest geçiş ilkesi benimsenmekle birlikte savaş gemileri açısından sınırlayıcı hükümlere yer verilmiştir. Yapılan sınırlandırmalar Türk Boğazlarının ve Karadeniz’in güvenliğinin tesis edilmesi açısından önem arz etmektedir. Rusya’nın Karadeniz’in güvenliğine yönelik endişeleri, Karadeniz’in açık denizlere tek ulaşım noktası olan Türk Boğazlarına ilişkin meselelerde zaman zaman Türkiye ve Rusya’yı karşı karşıya getirmektedir. Türk Boğazlarının yoğunluğu ve geçirilen tehlikeli madde miktarı Türkiye açısından çeşitli riskler barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Boğazları, Montreux Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye

THE REGIME OF PASSAGE THROUGH THE TURKISH STRAITS UNDER THE MONTREUX STRAITS CONVENTION

Öz

Kaynakça

• Akşam Gazetesi, (14 Ağustos 1946), https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1946-08-13/1, Erişim Tarihi: 13.03.2023
• Acar, K. D., (2007), İkinci Dünya Savaşına Kadar Türk Boğazlarının Statüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Altunkaya, A. O., (2020), Uluslararası Adalet Divanı’nın Kararlarının Özellikleri ve Korfu Bogazı Davası’nın Analizi, https://www.academia.edu/44701288/Uluslararas%C4%B1_Adalet_Divan%C4%B1_n%C4%B1n_Kararlar%C4%B1n%C4%B1n_Ozellikleri_ve_Korfu_Bogaz%C4%B1_Davas%C4%B1_n%C4%B1n_Analizi – Erişim Tarihi: 13.05.2023.
• Atabey, F., (2013), Lozan Sonrasında Boğazlar Sorununun Çözümü: Montreux Boğazlar Sözleşmesi, History Studies, Cilt; 5, Sayı; 5, s; 19-38
• Aydın, D., (2002), Milletlerarası Boğazların Hukuki Rejimi ve Çevresel Boyut Açısından Türkiye’nin Boğazlarda Geçişi Düzenleme Yetkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Aykul, Ö. (2018) Ekolojik Hukuk ve Uluslararası Hukuk Açısından Türk Boğazları, Marmara ve Kanal İstanbul, Seçkin Yayıncılık, Ankara
• Barbaros, S., Tarihi Gelişim İçerisinde Türk Boğazları’nın Önemi ve Statüsü-1, https://bahriyeenstitusu.org/2017/06/24/tarihi-gelisim-icerisinde-turk-bogazlarinin-onemi-statusu-1/ - Erişim Tarihi: 14.05.2023
• Baykal, F. H., (2009), Dünden Bugüne Lozan, Montrö ve Türk Boğazları içinde, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul
• Bilsel, C., (1948) Türk Boğazları, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul
• Bolat, M., Güneş, B. (2022), Montrö Boğazlar Sözleşmesine Giden Yolda Rebus Sıc Stantıbus (Koşullardaki Köklü Değişimler) İlkesi, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı; 71, s;68-84
• Bozkurt, A., (2017), Boğazlar Komisyonu’nun Kuruluşu ve Faaliyetleri, Public and Private International Law Bulletin, Cilt; 7, Sayı; 1, s; 1-28
• Bozkurt, C., Pelit, İ., Irmak, E. (2018), Türkiye ve Dünyada Denizyolu Taşımacılığı, Türkiye ve Dünyada Denizyolu Taşımacılığı Konferansı, https://www.researchgate.net/publication/337442741_TURKIYE_VE_DUNYADA_DENIZYOLU_TASIMACILIGI - Erişim Tarihi: 12.05.2023
• Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/ - Erişim Tarihi: 12.05.2023
• Dışişleri Bakanlığı, Türk Boğazları, https://www.mfa.gov.tr/turk-bogazlari.tr.mfa - Erişim Tarihi: 14.05.2023
• Duman, S., (2017), Türkiye-Rusya İlişkilerinde Boğazlar Tartışması, A. Karaağaçlı, Türkiye-Rusya İlişkileri içinde (Cilt; 1, s; 409-430), İstanbul, Giresun Üniversitesi Yayınları
• Doğru, S., (2013), Türk Boğazlarının Hukukî Statüsü: Sevr ve Lozan’dan Montrö’ye Geçiş, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt; 15, Sayı; 2, s; 123-169
• Ergün, A., (2022), İstanbul Boğazı Tehlikeli Yük Trafiğinin İstatistiksel Verilerle Ortaya Konması, Mersin Üniversitesi Denizcilik ve Lojistik Araştırmaları Dergisi, Cilt; 4 Sayı; 2, s; 287-306
• Gedikli Berber, Ş., (2013), Siyaset, Güç ve Denge Bağlamında Türk Boğazları, Berikan Yayınevi, Ankara
• Güneş, Ş., (2007), Türk Boğazları, ODTÜ Gelişme Dergisi, Cilt; 34, Sayı; 2, s; 217-250
• Güney, N. (2017), Stalin Dönemi Türk-Sovyet İlişkilerine Bir Bakış, A. Karaağaçlı, Türkiye-Rusya İlişkileri içinde (Cilt; 2, s; 409-430), İstanbul, Giresun Üniversitesi Yayınları
• Gürün, K. (2010), Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953) (2. Baskı), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• İnanç, H., Yazıcı, B. (2018) Uluslararası Hukuk Açısından Korfu Boğazı Davası ve Sonuçları, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi , Sayı; 70, s; 148-165
• Kara, S., (2017), II. Dünya Savaşı Sonrası Stalin’in Türkiye Politikası (1945-1953), A. Karaağaçlı, Türkiye-Rusya İlişkileri içinde (Cilt; 2, s; 409-430), İstanbul, Giresun Üniversitesi Yayınları
• Karatekin, E., (2006), Türk Boğazlarından Geçiş Rejimi Kapsamında Türkiye’nin Kullanabileceği Yetkiler ve Sınırları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Kızılsümer, D., (2002), Uluslararası Deniz Hukuku Çerçevesinde Boğazlarda Kıyı Devletin Yetkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir
• Korfu Boğazı Davası, http://dehukam.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/115/2016/12/Korfu-Bo%C4%9Faz%C4%B1-Davas%C4%B1.pdf - Erişim Tarihi: 03.01.2023
• Köse, İ., (2019), Sovyetler Birliği'nin Türk Boğazlarıyla İlgili Talepleri:1945-1946 Notaları, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt; 74, Sayı; 4, s; 1125-1148
• Kurumahmut, A. (2006), Montrö Sözleşmesi, Türk Boğazları ve Karadeniz, TÜDAV Yayınları, İstanbul Larousse Sözlük, https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/a%C3%A9ronef/1335 - Erişim Tarihi: 13.05.2023
• Mor, H., (2020), Uluslararası Hukuka Giriş II, Çizgi Kitabevi, Konya
• Okçu, Y., (1953), Türk-Rus Mücadelesi Tarihi, Doğuş Ltd. O. Matbaası, Ankara
• Pazarcı, H., (1989), Uluslararası Hukuk Dersleri (II. Kitap), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara
• Şener, B., (2015), Tarihsel Boyutlarıyla Boğazlar’ın Jeopolitik ve Jeostratejik Önemi, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı; 35, s; 327-349
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr – Erişim Tarihi: 12.05.2023
• Zorlu Uğur, H., (2016), Türk Boğazlarının Önemi ve Montrö Sözleşmesi ile Sağlanan Denge Rejimi, İnternational Journal of Afro-Eurasian Research, Cilt; 1, Sayı; 2, s; 36-47