KIBRIS BARIŞ HAREKÂTINA PROPAGANDA DESTEKLERİYLE “KIBRIS PLÂKLARI”

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 157 - 180, 31.03.2024

Yağmur Yaşar Hakkı Alper Maral

Öz

Bu çalışma, Kıbrıs Barış Harekâtı’na giden süreçte ve sonrasında Kıbrıs’ta yaşanan olayların yansımalarını; siyasî sürtüşmelerin propagandaya tahvili niteliğindeki duysal belgeler olarak alanyazında ve koleksiyonerler arası jargonda “Kıbrıs Plâkları” olarak geçen öznel üretimlere odaklanmaktadır. Tarihin egemen söylemlerin damgasını vurduğu “yazılı belgeler” ile sınırlandırılmadığı; sözlü tarihin yanı sıra görsel-duysal nice dokümanın ana akım anlatıları beslediği ya da alternatif perspektifler sunabildiği, çeşitlenmiş medyaya koşut İletişim Çağında duysal kaynaklar da giderek artan bir değer kazanmıştır. Bu kaynaklar arasında kamusal alanda yaygınlıkları, kitlesellikleri ve ulaşılabilirlikleriyle öne çıkan plâklar üzerinden yapılmış bir tanımlamayla “diskoloji” olarak adlandırılan alanda ortaya koyulan araştırmalar güncel müzikoloji disiplini içinde ilgi görmektedir. Böylesi bir çalışmaya örnek olarak, anılan bağlamda, araştırmacıların arşivindeki geniş örneklemden temsilî bir kesit esas alınarak seçili plâkların müzikal ve semantik değerlendirmeleri yapılmıştır. Harekâtın gerek öncesi gerekse de sonrasında halka servis edilen materyallerin kimi zaman oldukça hamasî, saldırgan ve hattâ hakaretamiz, kimi zaman da mağdur, acılı ve isyankâr bir deyişi benimsedikleri; dönemin basın yayın organlarının da harekâtı destekler nitelikte benzeri içerikler ürettikleri görülmüştür. Bu bağlamda çalışmada, önce Kıbrıs’ta yaşanan olayların tarihsel temellerine kısaca yer verilmiş ve bu dönemde kimi zaman şiddet ve gerilimlere tepki kimi zaman da Türk askerine ve dönemin siyasî figürlerine destek niteliğinde servis edilen propaganda plâklarından örnekler sunulmuştur. Zamanın silikleştirdiği nice yaşanmışlığın, duysal belleğin olanaklarıyla dirileştirildiği diskoloji disiplinine dair farkındalığı artırmanın, alan yazına değerli katkılar sağlayabileceği umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Barış Harekâtı, Kıbrıs Plâkları, Propaganda, Duysal Bellek

“CYPRUS RECORDS” WITH THEIR PROPAGANDA AGENDA FOR CYPRUS PEACE OPERATION

Öz

This study focuses on the reflections upon the events transpiring in Cyprus during the period leading up to and following the Cyprus Peace Operation, and on the subjective productions referred to as “Cyprus Records” in the literature and in the jargon among collectors, as audial documents having transformed given political frictions into propaganda. In the Age of Communication where history/historiography is not confined to mere “written documents” marked by dominant discourses, in conjunction with diverse media, audial materials in addition to oral history, have acquired an ever-increasing value, either contributing to mainstream narratives or offering alternative perspectives. Among those sources, disc records with their rather easy-to-reach nature and widespreadness in the public space motivate studies under the realm of “discology,” a sub-branch gaining increasing interest in the current discipline of musicology. As an example of such a study in the regarding context, musical and semantic assessments of selected records are carried out by focusing on a representative cross-section of the researchers’ extensive collection. It is evident that materials serviced to the public both before and after the military intervention exhibited in some cases quite heroic, aggressive and even defamatory discourses, while others have adopted a tone of victimisation, distress, and objection, and mass media outlets of the era similarly generated content aligning with a supportive stance towards the operation. Accordingly, the study first briefly outlines the historical background of the events in Cyprus and presents examples of the propagandistic records that disseminated during his phase, which in some cases provided a reaction to the violence and tensions, and in other cases conveyed support for the Turkish military and the political figures of the period. To this end, it is aimed to raise awareness of the discipline of discology, which is nurtured by means of the possibilities of auditory memory that may revoke many experiences obscured by time and might enhance the literature in the field with significant contributions.

Anahtar Kelimeler

Cyprus Peace Operation, Cyprus Records, Propaganda, Audial Memory

Etik Beyan

Sunulan makale yazarların orijinal çalışması olup tüm yazarlar bu çalışmaya bireysel olarak katılmış ve bu çalışma için her türlü sorumluluğu almışlardır. Tüm yazarlar sunulan makalenin son halini görmüş ve onaylamışlardır. Makalenin bir kısmı ya da tamamının başka bir yerde yayınlanmamış ve yayınlanmak üzere başka bir yere sunulmamıştır. Makale eşzamanlı olarak başka bir yerde değerlendirme aşamasında değildir. Makalede bulunan metin, şekil, tablo ve dokümanlar diğer şahıslara ait olan telif haklarını ihlal etmemektedir. Makalenin içinde yer alan bilgilerin sorumluluğunun yazarlara aittir. Yazarlar derginin “Makale Yayım İlkeleri ve Yazım Kuralları”na (https://dergipark.org.tr/tr/pub/toplumsalbilimler/writing-rules) uymayı kabul etmektedirler. Yazarlar, sunulan makale üzerindeki mali haklarını, özellikle işleme, çoğaltma, temsil, basım, yayım, dağıtım ve İnternet yoluyla iletim de dâhil olmak üzere her türlü umuma iletim haklarını sınırsız olarak kullanılmak üzere TOBİDER – Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi’ne devretmeyi kabul ve taahhüt etmektedirler. Yazarlar, yazar sıralamasının başvuru sırasında verilen sırada olduğunun ve derginin kabul ettiği etik ilkeleri gereğince yazar ekleme çıkarma ve yazar sıralaması değişikliğinin talep edilemeyeceğini beyan etmektedirler. Makale yasal ve etik kurallara uygun olarak hazırlanmış olup aksi biçimde ifade, malzeme ya da yöntem kullanılmamıştır.

Kaynakça

• Ak Günlere: Cumhuriyet Halk Partisi 1973 Seçim Bildirgesi. (2023, 29 Temmuz). Erişim adresi:https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/751/197600453_1973.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Akıllıoğlu, S., Aziz A., Çolakoğlu, N., Dağlı, N., Görün, N., Bayık, H., … Tanık, M. (1990). TRT Dün’den Bugün’e Radyo ve Televizyon 1927-1990. Ajans-Türk Matbaacılık Sanayii A.Ş.
• Alasya, H. F. (1987). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tarihi, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 71, Seri 3, Sayı 18.
• Armaoğlu, F. (2012). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: 18. Baskı, Alkım Yayınevi.
• Armaoğlu, F. (2020). Türk Siyasi Tarihi, İstanbul: 5. Baskı, Kronik Yayınları.
• Armaoğlu, F. (2021) Türk Amerikan İlişkileri 1919-1997, İstanbul: 3. Baskı, Kronik Yayınları.
• Balyemez, M. (2021). İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs Türklerinin Siyasi Örgütlenmeleri (1923-1960), Ankara: TTK.
• Batur, N. (2007). Yeniden Yaşasaydım Rauf Denktaş, İstanbul: 3. Baskı, Doğan Kitap.
• Evcil, C. (2014). Kıbrıs’ta Zafer ve 40 Yıl, İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Fırat, M. (2022). Türk Dış Politikası Cilt I 1919-1980, 1960-1980: Göreli Özerklik-3, Yunanistan’la İlişkiler, Ed: Oran, B., İstanbul: 25. Baskı, İletişim Yayınları.
• Gazioğlu, A. C. (2001). Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi: Kıbrıs Sorunu, Ortaklık Cumhuriyeti ve AB Üyeliği Girişimlerinin Siyasi ve Hukuki Yönleri. Haz: Ahmetbeyoğlu, A., Afyoncu, E., İstanbul: Tarih Serisi No 6, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• Göktürk, T. B. (2017). Türk Dünyası Araştırmaları, Kıbrıs’ta Rumların Gerçekleştirdiği 1974 Katliamları, Mayıs-Haziran 2017, Cilt 116 Sayı 228, ss. 159-170.
• Keser, U. (2012). Kıbrıs’ta 21 Aralık 1963 Kanlı Noel’i ve Kızılay, ÇTTAD, XII/24, 2012/Bahar, ss.255-304. Lozan Barış Antlaşması’nın Kabulüne Dair Kanunlar, (2024, 12 Şubat). Erişim adresi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc002/kanuntbmmc002/kanuntbmmc00200343.pdf Erişim: 12.02.2024.
• Meriç, M. (2017). 100 Şarkıda Memleket Tarihi Hazır Bilgi Serisi-4, Murat Meriç, İstanbul: 2. Baskı, Ağaçkakan Yayınları.
• Mütercimler, E. (2000) Dünden Bugüne Kıbrıs, İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
• Mütercimler, E. (2007). Satılık Ada Kıbrıs, İstanbul: 7. Baskı, Alfa Yayınları.
• Aşık Fakir. Üç Yaşında Öldürülen Yavruya Ağıt. (Murat Plak: Mİ518-A)
• Bahar, M. Söyleyen: Ferdane Şengül, Şehit Çocuk. (Bahar: MB 108-B)
• Bahar, M. Söyleyen: Ferdane Şengül, Şehit Mehmet’e Ağıt. (Bahar: MB 108-A)
• Batur, M. Söz-Müzik: Yaşar Erdem, Konuşan Sanatçı: Suzan Gültekin, Kıbrıs’a Gidiyorum. (Kral:977-B)
• Ercanlar, E. Ulan Yunan Hırlama. (Çokran: H.Ç.71-A)
• Erdem, Y. Konuşan Sanatçı: Suzan Gültekin, Aslan Mehmetçik. (Kral Plak: 977-A)
• Ergenç, S. Kıbrıs’a Ağıt (şehit yavrum). (Ayşem: AS 5574-A)
• Ergenç, S. ve Ark., Gidiyorum Kıbrıs’a. (Ergenç Plak: ERP 001 – B)
• Ergenç, S. ve Ark., Girne’ye Bir Lefkoşe’ye İki. (Ergenç Plak: ERP 001 – A)
• Genç, S. Kırk Kurşun Sıkılır mı Körpe Yavruya. (Özleyi Plak: ÖP-803A)
• Gönlüm, Ö. Ninenin Kıbrıs Mektubu. (Kervan Plakçılık: 78-A)
• Kumral, Y. Girne’den Yol Bağladık. (2023, 09 Ağustos). Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=AzsmVs9LBQc Kumral, Y. Müzik: Can Başer, Ork: Dün, Bugün, Yarın, Arr: Ş. Yurdatapan, Prodüktör: Yeşil Giresunlu, Girne’den Yol Bağladık. (Melodi Plakları: 74010-A)
• Mersinli İsmail. Kıbrıs Şehitlerine (Ağıt). (GÖRSEV: H.G. 53-B)
• Mersinli İsmail. Yunanistan Bağla Köpeklerini. (GÖRSEV: H.G. 53-A)
• Pekkan, A., Alpman, A., Bânu., Oben C., Moreno D., Sayın E., Tecer, G., Kıvanç, H., Yüceses, H., Sapan, H., Juanito., Modern Folk 3., Sağyaşar, M., Akgün, M., Sipahi, N., Nilüfer., Çamay, R., Tanyeri, Ş., Pekkan, S., Tuna, S., Okan, T., Selçuk, T., Yaşar, Ö. Kıbrıs 74. (Balet:BN-161, 45108-45109)
• Pekkutsal, R. Hey Gidinin Yunan’ı. (Funda Plak: 305-A)
• Solmaz, M. Söz ve Konuşan: Ahmet Ateşli, Şehidimiz Albaya Ağıt. (Solmaz Plak:A-0-5)
• Solmaz, M. Yaşasın Türk Ordusu. (Solmaz Plak:B-0-5)
• Söylemez, N. 20 Temmuz Gününde (Şahlandı Türk Ordusu). (Yıldırım Plâk: M.D.261-A)
• Söylemez, N. Konuşan Sanatçı: Nilüfer Armağan, Ecevit Emir Ver. (Yıldırım Plâk: M.D.261-B)
• Şahinler, G. & S. Kıbrıs Türküsü. (EDİFON: 7 EDY1- 9004)
• Tunç, C. (12 Yaşında Harika Çocuk), Konuşan: Kıbrıslı Enveriye Baran, Sendenmi Korkarım Ey Kahpe Yunan. (Sel:1101A)
• Tunç, C. (12 Yaşında Harika Çocuk), Söz: y. Tunç, Müzik: Kadir Güler, Konuşan: Kıbrıslı Enveriye Baran, Vurun Türk Askeri Namus Günüdür. (Sel:1101B)