ORHAN KEMAL’İN 72. KOĞUŞ ADLI ESERİNDE DEYİM ÇEVİRİSİ VE METNİN YENİDEN ANLATANI OLARAK ÇEVİRMEN

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 1, 247 - 259, 30.06.2017

Seda Taş

Öz

Türk yazınının
usta kalemi Orhan Kemal, uzun anlatı biçiminde 1954 yılında yazmış olduğu 72. Koğuş adlı eserinde hapishane ortamı
ve mahkûmlar arasındaki ilişkiler aracılığıyla pek çok insanlık durumunu
gerçekçi ve yalın bir üslupla anlatır. Yazarın dili yoksullukla ve
eğitimsizlikle boğuşan yaşamların dili, var olma serüveninin bir anlatısıdır.
Hırsızlık ve cinayet gibi çeşitli suçlardan bir araya gelen suçluların söylemi,
umutsuzlukla yaşamaya çalışan ve insani vasıflarını yitirenlerin
betimlemesidir. Eser yoğunluklu olarak argo, deyim ve atasözü gibi kalıplaşmış
dil birimleri ve kültürel ifadelerle bezenir ve gerçekçi bir anlatı niteliğine
bürünür. Böyle zengin bir anlatının çeviri sürecinde çeşitli zorlukların
doğması da olasıdır. Bu çalışmada, kaynak ve The Prisoners adlı erek metinde yer alan deyimler karşılıklı olarak
ele alınmaktadır. Kuramsal çerçevede öncelikle çeviribilim araştırmacısı Mona
Baker’in (1992/2006) deyimlerin çevirisi ile ilgili önerdiği stratejilere
değinilmektedir. Bu bölümde deyimlerin çevirisindeki zorluklar vurgulanırken
kullanılabilecek çeviri stratejilerine de detaylı olarak yer verilmektedir.
Daha sonra “çevirmenin sesine” (Theo Hermans, 1996) kulak verilerek çevirmenin
kendi söylemi veya anlatımıyla metinde varlığına ilişkin izlere
odaklanılmaktadır. Yapılan incelemeler sonucunda, çevirmenin hangi stratejileri
kullanma yönünde kararlar aldığına ilişkin değerlendirmelerde bulunulmakta ve
çeviri pratiğinin betimlenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca çevirmen kararları
ışığında, yazarının sesinin yanında çevirmenin kendi sesini çeviri metinde
duyurduğuna dikkat çekilmekte ve böylelikle metnin yeniden anlatanı olup
olamayacağı tartışmaya açılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Orhan Kemal, Deyim Çevirisi, Çeviri Stratejileri, Çevirmen Sesi, Metnin Yeniden Anlatanı Olarak Çevirmen

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Bassnett, S. ve Lefevere, A. (Eds). (1990). Translation, History and Culture. London: Pinter Publishers.
• Baker, M. (1992/2006). In other Words: A Coursebook on Translation. Routledge: London.
• Even-Zohar ,I. (1990). “Polysystem Theory”. Poetics Today 11(1): 9–26.
• Hermans, T. (Ed.). (1985). The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation. Beckenham: Croom Helm.
• Hermans, T. (1996). “The Translator’s Voice in Translated Narrative”. Target 8:1, 1996: 23-48.
• Karadağ, A. B. (2013). “Tanzimat Dönemi'nden İkinci Meşrutiyet Dönemi'ne Kadın Çevirmenlerin Çeviri Tarihimizdeki "Dişil" İzleri”. Humanitas (2), 105-126.
• Kemal, O. (1954/2016). 72. Koğuş. İstanbul: Everest Yayınları.
• Kemal, O. (2012). The Prisioners. (Çev. Cengiz Lugal). İstanbul:Everest Yayınları.
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. London: Routledge.
• Newmark, P. (1991). About Translation. Great Britain: Cromwell Press Ltd.
• O’Sullivan, E. (2003). “Narratology meets Translation Studies, or, The Voice of the Translator in Children’s Literature”. Meta: journal des traducteurs / Meta: Translators' Journal. vol. 48, n°1-2: 197-207.
• Sağlam, M. Y. (2014). “Dünya Edebiyatına Uzanan Yolda Bir Türk Romancı: Orhan Kemal”. Erden Dergisi. 67, 87-103.
• Toury, G. (1980). In Search of a Theory of Translation. Tel Aviv University: The Porter Institute for Poetics and Semiotics.
• Venuti, L. (1995). The Translator’s Invisibility: A History of Translation. London and New York: Routledge.
• Yıldırım, C. ve Turan, D. (2016). “Orhan Kemal’in Romanlarının Fransızca, Almanca ve İngilizce Çevirileriyle Türk Kültürünün Yurt Dışında Temsili”, Turkish Studies (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), 11/4, 1091-1110.
• http://www.tedaproject.gov.tr/Eklenti/6515,42pdf.pdf?0 Erişim Tarihi: 28 Ekim 2016.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=106326 Erişim Tarihi: 10 Kasım 2016.