YUSUF ZİYA’DAN FALİH RIFKI’YA SİTEMKÂRÂNE BİR DOST MEKTUBU

Yıl 2023, Sayı: 54, 133 - 146, 22.12.2023

Osman Eroğlu

Öz

Bir yazarın yayımlanan yazılarıyla birlikte çeşitli müsveddeleri, çalışma planları ve özel defterleri birçok bilgiyi barındırır. Bunlar arasında özellikle mektuplar gerek muhatabı gerekse içeriğiyle edebiyat tarihi ve araştırmaları için önemlidir. Mektuplaşan kişilerin biyografik bilgileri, sanat ve hayat görüşleri, politik duruşları ve daha pek çok husus bir mektupta yer alabilir. Benzer şekilde mektuplar bir sanatçının başka bir sanatçı veya eser hakkındaki eleştirini içerebilir. Hatta bu belgelerde üçüncü şahıslar hakkında bile çeşitli bilgilere ulaşılabilir. Buna benzer evraklar üzerinde ilmî araştırmalar yapılması edebiyat araştırmacıları için büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Bu özellikleri taşıyan bir mektup da Yusuf Ziya tarafından Falih Rıfkı’ya gönderilir. Mektupta, sürekli kalem kavgası hâlinde olsalar da Atatürkçülük ve Cumhuriyetçilik noktasında benzer fikirde olan iki ismin defalarca karşı karşıya getirilmek istendikleri anlaşılmakta; Yusuf Ziya’nın Falih Rıfkı’ya sitemlerini dile getirirken çeşitli özel bilgiler paylaştığı görülmektedir. Mektupta yeri geldikçe samimi bir biçimde hayatının özel anlarını Falih Rıfkı’ya açan yazar, aynı şekilde ondan da samimiyet beklemekte ve aralarını bozma amacı taşıyan çeşitli söylentilerin gerçek olmamasını temenni etmektedir. Bu temennilerle ilerleyen mektup hem sanatçılar hakkında özel görüşmeler ve çeşitli yaşam öyküsel bilgileri içermesi hem yakın dönem edebiyat ve siyaset tarihindeki bazı isimlere değinmesi hem de ikili arasındaki çeşitli olaylara açıklık getirmesi bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Ziya, Falih Rıfkı, Mektup, Evrâk-ı Metrûke

A Reproachfully Friendly Letter from Yusuf Ziya to Falih Rıfkı

Öz

The published writings of an author, along with various drafts, work plans, and personal notebooks, include a wealth of information. Especially letters are significant in literary history and research, both in terms of the recipients and their content. Biographical information, artistic and philosophical views, political stances, and many other aspects of artists can be found in a letter. Similarly, letters may have their criticism of another artist or work. Even various information about third parties can be found in these documents. Conducting scientific research on documents similar to this provides great convenience for literary researchers. A letter with these characteristics is also sent by Yusuf Ziya to Falih Rıfkı. In the letter, despite their ongoing literary disputes, it is evident that two individuals who share similar views on Kemalism and Republicanism were brought face to face repeatedly. While Yusuf Ziya presents his complaints to Falih Rıfkı, he also shares various personal information. The author, who sincerely reveals the special moments of his life to Falih Rıfkı in the letter when necessary, expects sincerity from him in the same way and hopes that the various rumors that aim to break them apart are not true. The letter, which proceeds with these wishes, is important in that it contains private interviews about the artists and various biographical information, touches on some names in recent literary and political history, and clarifies various events between the couple.

Anahtar Kelimeler

Yusuf Ziya, Falih Rıfkı, Letter, Abandoned Documents

Kaynakça

• “Yusuf Ziya Ortaç” (vefat ilanı), Milliyet, no. 3027, 12 Eylül 1967, ss. 2.
• “Yusuf Ziya Ortaç’ın Falih Rıfkı Atay’a gönderdiği mektup, 3 Kasım 1960 tarihli”, İBB Atatürk Kitaplığı, Belge No: Bel_Mtf_048588, 1 evrak (7 yk; 280X230 mm).
• Akün, Ömer Faruk. Namık Kemal’in Mektupları. İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1972.
• Atay, Falih Rıfkı. “Nasıl Memur Oldum.” Yedigün, c. 17, no. 432, 1941, ss. 9, 14.
• Birinci, Ali. “Türk Yurdu Kalemleri: Ahmet Âti.” Türk Yurdu, no. 351, 2016, ss. 60-62.
• Çıkla, Selçuk. Cumhuriyet Fikrinin Kökleşmesinde Yusuf Ziya Ortaç’ın Yapıtlarının Yeri ve Önemi. 2005. Ondokuz Mayıs Ü, Doktora tezi.
• Çoruk, Ali Şükrü. “Abdülhak Hâmid’in Mütareke Döneminde Peyâm Gazetesinde Yayınlanan İki Mektubu.” Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, c. 10, no. 8, 2015, ss. 13-22.
• Enginün, İnci. Abdülhak Hâmid’in Mektupları I-II. Dergâh Yayınları, 1995.
• Eroğlu, Osman. Falih Rıfkı Atay’ın Fikir ve Sanat Dünyası. 2023. Ankara Hacı Bayram Ü, Doktora tezi.
• Gündüz, Pelin. Cumhuriyet Dönemi Mizah Dergilerinden Akbaba’da Edebiyat ve Karikatür İlişkisi. 2009. İstanbul Ü, Yüksek lisans tezi.
• Karaca, Alâattin. “Yusuf Ziya Ortaç.” TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 33, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007, ss. 402-403.
• Karataş, Turan. “Abdülhak Hâmid’in Mektupları.” Hece, no. 114-115-116, 2006, ss. 306-308.
• Kayış, Yasin. “Arşiv Belgeleri Işığında Akbaba Dergisinin İlk Kapanışı.” Güldiken, no. 34, 2005, ss. 43-64.
• Kılıçkaya, Derya. “Yusuf Ziya Ortaç’ın Falih Rıfkı Atay ve Ahmet Haşim Üzerine Yazdığı Tezkire Tehzilleri.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, no. 37, 2017, ss. 201-224.
• Koç, Murat. “Mektuplarda Edebiyat Dünyamız I: Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Mektupları.” İlmî Araştırmalar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, no. 13, 2002, ss. 85-110.
• Önal, Mehmet. Yusuf Ziyâ Ortaç. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1986.
• Özgen, Arda. Akbaba Dergisi ve Akbaba Dergisi’nin Türk Çağdaş Grafik Zanatındaki Yeri ve Önemi. 2009. Ankara Ü, Yüksek lisans tezi.
• Parlatır, İsmail. “Nesteren Üzerine Hâmît-Ekrem Yazışması ve Hâmit’in Bir Mektubu.” Türkoloji Dergisi, c. 8, no. 1, 1979, ss. 123-166.
• Tonga, Necati. “Recaizade Mahmut Ekrem’in Kitaplaşmamış Mektupları.” Edebî Eleştiri Dergisi, c. 7, no. 2, 2023, ss. 318-362.
• Yıldırım Sema vd. TBMM Albümü 1920-2010, 2. Cilt, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, 2010.
• Yusuf Ziya [Ortaç]. “Edebiyat Bahisleri: Şa‘irlerin Kitâbı.” Türk Dünyası, no. 80, R. 5 Kânunuevvel 1335 / M. 5 Aralık 1919, ss. 1.
• URL-1: “Yusuf Ziya Ortaç (Ordu), Hâl Tercümesi, https://cdn.tbmm.gov.tr/TbmmWeb/eYayin/GAZETELER/WEB/MAZBATALAR/TBMM/d08/HT_1494_1_8.pdf, Erişim Tarihi: 22 Eylül 2023.
• URL-2: “Yusuf Ziya Ortaç’ı Kaybettik”, Taha Toros Arşivi, https://core.ac.uk/download/pdf/45609284.pdf Erişim Tarihi: 14 Ekim 2023.
• URL-3: https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ikinci-grup/ Erişim Tarihi: 14 Ekim 2023.