PSİKOLOJİK SERMAYENİN İŞE YABANCILAŞMAYA ETKİSİNDE ÖRGÜTSEL SESSİZLİĞİN ARACILIK ROLÜ: BİR KAMU ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 80 - 111, 31.12.2021

Mehmet Hakan Arıcıoğlu Canan Nur Karabey

Öz

Bu çalışma psikolojik sermaye, örgütsel sessizlik ve işe yabancılaşma arasındaki ilişkileri incelemekte ve örgütsel sessizliğin diğer değişkenler arasındaki ilişkide aracılık rolünün bulunup bulunmadığını tespit etmektedir. Türkiye’deki bir devlet üniversitesinin akademik ve idari personelinden oluşan 202 kişilik örneklemden veriler toplanmıştır. Verilerin analizinde IBM SPSS 25.0 programı kullanılmıştır. Psikolojik sermayenin alt boyutlarından iyimserlik ve umudun işe yabancılaşmayı istatistiksel olarak anlamlı düzeyde azalttığı tespit edilmiştir. Örgütsel sessizliğin kabullenici ve savunmacı boyutlarının ise işe yabancılaşma üzerindeki pozitif etkisinin istatistiksel açıdan anlamlı olduğu saptanmıştır. Tüm değişkenler bir bütün olarak ele alındığında, psikolojik sermayenin örgütsel sessizlik ve işe yabancılaşma üzerindeki negatif etkileri istatistiksel açıdan anlamlıdır. Ayrıca psikolojik sermayenin işe yabancılaşmaya etkisinde, örgütsel sessizliğin kısmi aracılık etkisinin bulunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

psikolojik sermaye, örgütsel sessizlik, işe yabancılaşma

Destekleyen Kurum

Bu çalışma ilk yazarın ikinci yazarın danışmanlığında hazırladığı yüksek lisans tezinden yararlanılarak üretilmiştir.

Kaynakça

• Agarwal, S. (1993). “Influence of Formalization on Role Stress, Organizational Commitment, and Work Alienation of Salespersons: A Cross-National Comparative Study”, Journal of International Business Studies, 24 (4), 715-739.
• Akdoğan, A., Aydemir, C. (2018). “Pozitif Psikolojik Sermayenin İşe Yabancılaşma Üzerindeki Etkisi”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 17.UİK Özel Sayısı, 307-318.
• Altun, U. (2019). Psikolojik Sermayenin Örgütsel Yaşamda Yalnızlık ve Yabancılaşma Üzerindeki Etkileri: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Atmaca, T. (2021). “Öğretmenlerin Örgütsel Sessizlik Davranışları ve Örgütsel Özdeşleşmeleri Arasındaki İlişki”, Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11 (1), 367-389.
• Aydın, G. (2021). Turist Rehberlerinin İş Yaşam Kalitesi ve İşe Yabancılaşma Eğilimlerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Aydıngün, G. (2015). Örgütsel Sessizlik ile Örgütsel Yabancılaşma Arasındaki İlişki: Konaklama İşletmeleri Üzerinde Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Bandura, A. (1986). Social Foundations of Thought and Action, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Beğenirbaş, M. (2015). “Psikolojik Sermayenin Çalışanların Duygu Gösterimleri ve İşe Yabancılaşmalarına Etkileri: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (3), 249-263.
• Büyükkaymakçı, Y., Sundu, M. (2021). “Lider-Üye Etkileşiminin İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisinde Psikolojik Sermayenin Düzenleyici Rolü”, OPUS- Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18 (42), 5276-5313.
• Can, E., Gündüz, Y. (2021). “Öğretmenlerin Güç Mesafesi ve Öz Yeterlik Algıları ile İşe Yabancılaşma Düzeyleri Arasındaki İlişki”, Trakya Eğitim Dergisi, 11 (3), 1173-1189.
• Çakıcı, A. (2010). Örgütlerde İşgören Sessizliği: Neden Sessiz Kalmayı Tercih Ediyoruz? Detay Yayıncılık, Ankara.
• Çalık, A., Naktiyok, A. (2018). “Nepotizmin Örgütsel Sessizliğe Etkisinde Öz Yeterlilik Algısının Rolü: Hastane Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 18 (3), 343-351.
• Çalışkan, A., Pekkan, N. Ü. (2017). “Psikolojik Sermayenin İşe Yabancılaşma Etkisinde Örgütsel Desteğin Aracılık Rolü”, İş ve İnsan Dergisi, 4 (1), 17-33.
• Çelik, Ü. H. (2018). Psikolojik Sermaye Bağlamında Olumlu Psikolojik İklim Algısının İşe Angaje Olma, Profesyonellik ve Yaşam Doyumuna Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Çevik, H., Yüncü, V. (2021). “Psikolojik Güçlendirmenin Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisi: Çalışan Kadınlar Üzerine Bir İnceleme”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (3), 1796-1814.
• Çiçek, B., Türkmenoğlu, M. A. (2020). “Otantik Liderliğin İşe Yabancılaşmaya Etkisi ve Lider-Üye Etkileşiminin Bu İlişkideki Düzenleyici Rolü”, Beykoz Akademi Dergisi, 8 (2), 41-59.
• Çiftçi, G. E. (2015). Örgütsel Sessizlik, İşe Yabancılaşma ve Örgütsel Güven İlişkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Deniz, K. (2018). Örgütsel Sessizlik, Örgütsel Adalet ve İşe Yabancılaşma Arasındaki İlişkiler: Hizmet Sektöründe Bir Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Dyne, L. V., Ang, S., Botero, I. C. (2003). “Conceptualizing Employee Silence and Employee Voice as Multidimensional Constructs”, Journal of Management Studies, 40 (6), 1359-1392.
• Erdem, A. T. (2021). “Ethical Leadership, Service Innovation and Psychological Capital Interaction: A Research in Nevşehir Hotel Sector”, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 515-532.
• Erdem, A. T. (2021). “The Mediating Role of Work Alienation in the Effect of Democratic and Autocratic Leadership Styles on Counterproductive Behaviors: A Study in Ankara OSTİM Industrial Zone”, OPUS- Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17 (34), 873-902.
• Erol, Y., Altun, U. (2020). “Psikolojik Sermayenin Örgütsel Yaşamda Yalnızlık ve Örgütsel Yabancılaşmaya Etkileri: Bankacılık Sektöründe Bir Araştırma”, Turkish Studies – Economics, Finance, Politics, 15 (4), 2035-2051.
• Golparvar, M., Khalaj, F. (2019). “An Investigation of the Role of Norm Hurts on Work Isolation by Undermining Psychological Capital”, Quartely Journal of Logistics & Human Resources Management, 1398 (54), 76-105.
• Gürsoy F. (2014). Sağlık İşletmeleri Personelinin İşe Yabancılaşma Düzeyi: Van İli Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, Ankara.
• Herbert, M. (2011). An Exploration of the Relationships between Psychological Capital (Hope, Optimism, Self-Efficacy, Resilience), Occupational Stress, Burnout and Employee Engagement, Unpublished Master’s Thesis, The University of Stellenbosch, South Africa.
• Hirschfeld, R. R., Field, H. S. (2000). “Work Centrality and Work Alienation: Distinct Aspects of a General Commitment to Work”, Journal of Organizational Behaviour, 21 (7), 789-800.
• Kaplan, V. (2021). “Öğretmenlerin Psikolojik Sermaye ve Örgütsel Stres Kaynaklarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”, Erciyes Akademi, 35 (1), 111-136.
• Kara, A. U., Beğenirbaş, M. (2021). “Örgütsel Adaletin Örgütsel Sessizliğe Etkisinde Yöneticiye Duyulan Güvenin Düzenleyici Rol”, Business & Management Studies: An International Journal, 9 (3), 956-975.
• Kaya, K. (2021). “Banka Çalışanlarında İşe Yabancılaşma, İş Doyumu ve Tükenmişlik Arasındaki İlişki”, OPUS- Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17 (37), 4510-4534.
• Koçak D., Çınar, O. (2020). “Lider-Üye Etkileşimi ve Örgütsel Sessizlik Arasındaki İlişkide Pozitif Psikolojik Sermayenin Aracı Rolü: Hizmet Sektöründe Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 1-20.
• Kuşoğlu, F.M. (2018). Psikolojik Sözleşme İhlal Algısının Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisinde Psikolojik Sermayenin Rolü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Lewin, A.Y., Sakano, T., Stephens, C.U., Victor, B. (1995). “Corporate Citizenship in Japan: Survey Results From Japanese Firms”, Journal of Business Ethics, 14 (2), 83-101.
• Luthans, F., (2002). “The Need for and Meaning of Positive Organizational Behavior”, Journal of Organizational Behavior, 23, 695-706.
• Luthans, F., Avolio, B.J., Avey, J. B., Norman, S. M. (2007b). “Positive Psychological Capital: Measurement and Relationship with Performance and Satisfaction”, Personnel Psychology, 60, 541-572.
• Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. J., Avey, J. B. (2008). “The Mediating Role of Psychological Capital in the Supportive Organizational Climate: Employee Performance Relationship”, Journal of Organizational Behavior, 29 (2), 219-238.
• Luthans, F., Vogelgesang, G. R., Lester, P. B. (2006a). “Developing the Psychological Capital of Resiliency”, Human Resource Development Review, 5 (1), 25-44.
• Luthans, F., Youssef, C. M. (2007). “Emerging Positive Organizational Behavior”, Journal of Management, 33 (3), 321-349.
• Luthans, F., Youssef, C. M., Avolio, B. J. (2006b). Psychological Capital: Developing the Human Competitive Edge. USA: Oxford University Press.
• Luthans, F., Youssef, C. M., Avolio, B. J. (2007a). Psychological Capital: Investing and Developing Positive Organizational Behaviour. D.L.Nelson ve C.L.Cooper. (Ed.), Positive Organizational Behaviour: Accentuating the Positive at Work, Sage Publications, London, 9-20.
• Luthans, K., Jensen, S.M. (2005). “The Linkage between Psychological Capital and Commitment to Organizational Mission: A Study of Nurses”, The Journal of Nursing Administration, 35 (6), 304-310.
• Maddi, S. R., Kobasa, S., Hoover, M. (1979). “An Alienation Test”, J.Humanistic Psychology, 19 (4), 73-76.
• Morrison E. W., Milliken F. J. (2000). “Organizational Silence: A Barrier to Change and Development in A Pluralistic World”, The Academy of Management Review, 25 (4), 706-725.
• Naktiyok, A. (2004). İç Girişimcilik, Beta Yayınları, İstanbul.
• Nguyen, M. H., Ngo, V. M. (2021). “Employees’ Psychological Capital, Burnout, and Quality of Work-Life in Vietnamese Enterprises: Moderating Effects of Individual and Organisational Characterıstics”, Asian Academy of Management Journal, 26 (1), 89–112.
• Oruç, E. (2015). Pozitif Psikolojik Sermayenin Politik Davranışlara Etkisi: Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi. Sakarya.
• Önal, S. (2015). Örgütsel Sessizlik Yabancılaşma İlişkisi: Çanakkale’deki Orta ve Büyük Ölçekli Oteller Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Örücü, E., Hasırcı, I., Şeker, O. (2021). “Paternalist Liderliğin Örgütsel Sessizliğe Etkisi: Biga İlçesinde Bir Araştırma Örneği”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12 (3), 1130-1140.
• Sarros, J. C., Teanewski, G. A., Winter, R. P., Santora, J. C., Densten, I. L. (2002). “Work Alienation and Organizational Leadership”, British Journal of Management, 13 (4), 285–304. Seligman M., Csikszentmihalyi M. (2002). “Positive Psychology: An Introduction”, American Psychology, 55 (1), 5-14.
• Seligman, M.E.P. (1998), Learned Optimism, Pocket Books, New York.
• Shin, J. H. (2000). Is There Alienation in Post-Industrial America? An Analysis of Technical and Social Relations in Today’s Changing Labor Force, Unpublished PhD Dissertation, Department of Sociology Indiana University, USA.
• Şevik, Ü. (2020). “Algılanan Örgütsel Politikanın Örgütsel Sessizlik Üzerindeki Etkisinde Pozitif Psikolojik Sermayenin Aracı Rolü”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 63, 206-227.
• Şirin, E. F. (2010). “Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşma Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4 (4), 165.
• Tokmak, İ. (2014). “Duygusal Emek ile İşe Yabancılaşma İlişkisinde Psikolojik Sermayenin Düzenleyici Etkisi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 134-156.
• Tutar, H., Erdem, A. T. (2021). “Examining the Mediating Role of Organizational Loneliness in the Effect of Organizational Silence on the Intention to Quit”, Upravlenets, 12(2), 102-118.
• Tutar, H., Oruç, E., Gürsel, Ö. (2018). “Psikolojik Sermayenin Örgütsel Sessizliğe Etkisi: Üniversite İdari Personeli Üzerine Bir Araştırma”, Social Sciences Studies Journal, 4 (21), 3539-3546.
• Üngüren, E., Ercan, A. (2015). “Sessizleşen Örgütlerde Öz Yeterlilik Algısının Rolü: Alanya’daki Konaklama İşletmeleri Üzerinde Bir Araştırma”, Journal of Business Research Turk, 7 (2), 115-156.
• Ünsever, M. O., Çetinkaya, F. F. (2021). “Kişilik Özellikleri ile İş Tatmini Arasındaki İlişkide Psikolojik Sermayenin Aracılık Etkisi: Kırşehir İlindeki Kamu Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 13 (3), 2653-2677.
• Vanderstukken, A., Caniels, M. C. J. (2021). “Predictors of Work Alienation: Differences between Hierarchical Levels”, Career Development International, 26 (5), 640-656.
• Yu, Y.C., Liu, Q. (2016). “The Effect of Psychological Capital and Organizational Support on Innovational Behavior and Silence Behavior of Technical Innovation Personnel in Strategic Emerging Industry”, American Journal of Industrial and Business Management, 6, 732-740.
• https://www.surveysystem.com/sscalc.htm (01.06.2020).
• https://www.danielsoper.com/statcalc/calculator.aspx?id=31 (01.06.2020).