The Custom of Hikmet Telling in The Uighurs And Hikmets Which Situated in Two Chagatai Manuscripts

Yıl 2016, Sayı: 8 - Sayı: 8, 10 - 49, 01.12.2016

Adem Öger Recep Tek

Öz

Hoca Ahmet Yesevi is one of the common values of the Turkish world. Ahmet
Yesevi, who is called “Pir-i Türkistan”, is a very important personality in
terms of symbols such as “intercultural dialogue, convergence of cultures,
peace”. Therefore, year 2016 has been declared as “Year of the Ahmet
Yesevi” by the United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization (UNESCO). It is accepted that this year is the 850th
anniversary of Ahmet Yesevi’s death. Life, ideas and teaching of Hoca Ahmet
Yesevi has influenced the spiritual, social and literary life of the Turks for
centuries. His thoughts were reached to day through “Hikmets”. The
followers of Hoca Ahmet Yesevi copied his hikmets and resolved divan, thus
copies of the “Divan-Hikmet” were occured. Accordingly, spiritual values
inherited from Ahmet Yesevi protect its vitality and the custom of hikmet is
continued. This work which is an outstanding example of the Turkish Sufi
Literature has oriented the literary and spiritual life of the Turks for
centuries. Firstly, we will give information about Ahmet Yesevi, later the
custom of hikmet telling which lives colourfully among Uighurs introduced
and ultimately, evaluate hikmets which are two Chagatai Manuscripts
written in Kaşgar in this article.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevi, Divan-ı Hikmet, Kaşgar, Gunnar Jarring Collection.

UYGURLARDA HİKMET SÖYLEME GELENEĞİ VE ÇAĞATAYCA İKİ YAZMADA BULUNAN HİKMETLER

Öz

Türk dünyasının ortak değerlerinden biri Hoca Ahmet Yesevi’dir. “Pir-i
Türkistan” olarak adlandırılan Ahmet Yesevi, “kültürler arası diyalog,
kültürlerin yakınlaşması, barış” gibi semboller açısından son derece önemli
bir şahsiyet olması nedeniyle Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür
Teşkilatı (UNESCO) tarafından 2016 Yılı “Ahmet Yesevi Yılı” olarak ilan
edilmiştir. Bu yıl, Ahmet Yesevi’nin ölümünün 850. yıl dönümü olarak kabul
edilmektedir. Arifler Sultanı Hoca Ahmet Yesevî’nin hayatı, fikirleri ve
öğretisi yüzyıllardır Türklerin manevi, sosyal ve edebi hayatını etkileye
gelmiştir. Onun düşünceleri günümüze esasen “Hikmetler” vasıtasıyla
ulaşmıştır. Hoca Ahmed Yesevî’nin takipçileri onun hikmetlerini istinsah
ederek divan haline getirmişler ve böylece “Divan-ı Hikmet” nüshaları
oluşmuştur. Bu şekilde Türkistan Pirinin sonraki nesillere bıraktığı manevi
değerler canlılığını korumuş, hikmet geleneği de devam etmiştir. Tasavvufi
Türk edebiyatının seçkin örneği olan bu eser, yüzyıllardır Türklerin edebi ve
manevi hayatını yönlendirmektedir. Makalede, ilk olarak Ahmet Yesevi
hakkında kısaca bilgi verilecek, ardından Uygurlar arasında canlı bir
şekilde yaşatılan hikmet söyleme geleneği ve Kaşgar’da yazılmış iki
yazmadaki hikmetler tanıtılıp değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevi, Divan-ı Hikmet, Kaşgar, Gunnar Jarring Koleksiyonu.