UYGUR ASILLI DİLBİLİMCİ MİRSULTAN OSMANOV VE LOBNOR AĞZI

Yıl 2017, Sayı: 10, 55 - 66, 01.12.2017

Minara Aliyeva Çınar

Öz

Türkoloji araştırmaları alanında gün geçtikçe bilgi birikimi artıyor ve bu
alanda temel çalışmaları yaparak ışık saçan büyük araştırmacıları da ortaya
çıkarıyor. Onlardan birisi de Uygur dilbilimci Mirsultan Osmanov’dur. O,
hayatını Çağdaş Uygur ağızlarının tespitine, bu ağızlara ait malzemelerin
derlenmesine ve yayımına adamış, tarihî Türk dillerini incelemiş, Dîvânu
Lugâti’t-Türk’ün çağdaş Uygurca tercümesinden Kutadgu Bilig’in yeniden
yayımına, Ali Şîr Nevâyî’nin eserlerinin toplu neşrine değin pek çok konu ile
ilgilenmiştir.
Lobnor ağzı, Doğu Türkistan’da Lob gölü çevresinde yaşayan bir Türk
boyunun konuşma ağzıdır. Bu ağız, taşıdığı özellikler açısından Türkoloji
dünyasına özel bir yere sahiptir. Bu ağızla ilgili iki görüş öne sürülmektedir:
Birincisi bu ağzın Kırgız Türkçesinin bir ağzı, ikincisi de Uygur Türkçesinin
bir ağzı olduğudur.
Bu yazıda Lobnor ağzı üzerine yapılan bu görüşlere değinilmiş ve bu
konudaki Mirsultan Osmanov’un düşünceleri irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mirsultan Osmanov, Doğu Türkistan, Uygur Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Lobnor ağzı

Kaynakça

• ALİYEVA M. (2013). Lobnor Ağzı, Ankara: TDK Yayınları.
• ASANALİYEV Ü. (1964). Lobnor Tilinin Grammatikalık Kıskaça Oçerki. Frunze: Kırgız SSR İlimder Akademiyası.
• AYUP T. (2014). “Çin’deki Türk Lehçeleri Araştırmalarının Son 20 Yıllık Gelişimi Üzerine”. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Sayı: 4, 2014, ss.1-10.
• BASKAKOV N. A. (1960). Tyurkskiye Yazıki. Moskva.
• EMET E. (2008). Doğu Türkistan Uygur Ağızları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ӘSKƎR R. (2008). Mahmud Kaşğarinin “Divanü Lüğat-it-Türk” Әsǝri Üzre Biblioqrafik ve Qrammatik Göstǝrici, Bakı.
• GAFFAR A. (1980). “Hazirqi Zaman Uygur Tilining Asil Diyalekti ve Yetakçi Teleppuzi”. MAD 2. ss. 30-50.
• HAJİYEWA D. (2015). “Prof. Mirsultan Osman’ın Hayatı ve Eserleri”, Eski Türkçeden Çağdaş Uygurcaya, Mirsultan Osman’ın Doğumunun 85. Yılına Armağan. (Ed. A. Mirsultan, M. Tursun Aydın, E. Aydın). Konya: Kömen Yayınları. ss. 11-16.
• HAKİMZYANOV F. S. (2006). “Edgem Rahimoviç Tenişev”, Tyurkologiya. İstoriya i sovremennost’, K 85-letiyu so dnya rojdeniya akademika Edgama Rahimoviça Tenişeva, Akademiya Nauk Rossiyskoy Federatsii - Tatarskiy Gosudarstvennıy Gumanitarno-Pedagogiçeskiy Universitet - Tatarskiy Tyurkologiçeskiy Tsentr, Kazan, s. 3-9.
• KATANOV N. F. (1893). Sredi tyurkskih plemyon. İzvestiya Geografiçeskogo Obşçestva, SPt. C. XXIX.
• KONONOV A. N. (2009). Rusya’da Türk Dillerinin Araştırılması Tarihi. (Çev. K. V. Nerimanoğlu, N. Muradov, Y. Sevimli). Ankara: TDK Yayınları.
• MALOV S. E. (1934). “Materialı po uygurskim nareçiyam Sin-Dzyana.” Sergeyu Fedoroviçu Oldenburgu k 50-letiyu Nauçno-Obşestvennoy Deyatelnosti. 1882-1932. Sbornik Statey. L., ss. 307-322.
• MALOV, S. E. (1956). Lobnorskiy Yazık. Frunze.
• NECİP E. N. (1960). Sovremennıy uygurskiy Yazık. Moskva.
• OSMANOV M. (1983). “Hazirki Zaman Uyġur Tiliniñ Lopnur Diyalekti”, Türki Tillar Tetķiķati, Milletler Neşriyati (Red. Zait Rehim) 2, Pekin 1983, ss. 45.-94.
• OSMANOV M. (1999). Lop Nur Dialect of the Modern Uigur Language. Pekin.