POLİTİKA İLE CEZA HUKUKU ARASINDAKİ ARAFTA HUKUKA UYGUNLUK: SORUMSUZLUK TEYİTLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 2, 1793 - 1857, 15.10.2021

Erdi Yetkin

Öz

Çalışmamızda, sorumsuzluk teyitleri olarak adlandırdığımız normları hukuken değerlendireceğiz. Bu düzenlemeler normatif olarak “hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmaz” gibi ifadeler ile karakterize olmaktadırlar. Sorumsuzluk teyitlerine dair tarihimizden Ağrı İsyanı ile bağlantılı olarak 1850 sayılı Kanunu ve 15 Temmuz 2016 darbe girişimi ile bağlantılı olarak ise 7079 sayılı Kanunun 113. maddesini örnek olarak gösterebiliriz. Bu bağlamda “sivillere yargı muafiyeti" tartışmaları kamuoyunda hayli ses getirmiş olup Anayasa Mahkemesi ise geçen yılki kararında anılan maddeyi iptal etmemiştir. Mukayeseli hukuka dair bir örnek olarak ise, "Uzun Bıçaklar Gecesi” sonrasında kabul edilen 3 Temmuz 1934 tarihli Kanun, hayli ilginç ve hakkında birçok yorum yapılmış bir düzenlemedir.
Araştırmamızdaki temel hedef, sorumsuzluk teyitlerinin hukuki niteliklerini ve hukuka uygunluk kıstaslarını belirlemek ve bunların sınırlarını göstermektedir. En nihayetinde sorumsuzluk teyitlerinin hukuki niteliklerini “mevcut hukuka uygunluk nedenlerine özel bir vurgu” olarak kabul etmiş olmamız sebebiyle, bu normlar ile hangi hukuka uygunluk nedenlerine vurgu yapılıyor sorusunun cevabını arayacağız. Bu yorumumuzun, sorumsuzluk teyitlerinin “sorumsuzluk güvencesi” olarak anlaşılıp adeta bir cezai sorumsuzluk hükmü olarak işlev görmelerine mani olacağı kanısındayız.

Anahtar Kelimeler

Cezai Sorumluluktan Muafiyet, Çıkış Kayıtları, Direnme Hakkı, Uzun Bıçaklar Gecesi, Devlet Lehine Meşru Savunma, Herkes için Genel Polislik Normu

JUSTIFICATION IN PURGATORY BETWEEN POLITICS AND CRIMINAL LAW: A RESEARCH ON THE AFFIRMATIONS OF IMPUNITY

Öz

This study will provide a legal analysis of the norms which we call "affirmation of impunity". These provisions are normatively characterized by statements such as “legal, administrative and criminal liabilities shall not arise”. From our history regarding the affirmation of impunity, we can give examples of Law No. 1850 in connection with the Ağrı Rebellion and Article 113 of Law No. 7079 which was enacted after the 15 July 2016 coup attempt. In this context, there had been heated public debate on the issue of “granting immunity to civilians”, while Constitutional Court did not annul the article mentioned in its decision last year. As an example from comparative law, the Law of 3 July 1934, adopted after The Night of the Long Knives, is a quite interesting regulation that has been subject to many reviews.
The main objective of our research is to determine the legal character of affirmation of impunity and the criteria for justifications and to show their limits. Ultimately, we will seek the answer to the question of which legal justifications are particularly emphasized with these norms, since we have accepted the legal nature of affirmation of impunity as “a particular emphasis on the current justifications”. We are of the opinion that this interpretation prevents the affirmation of impunity from being understood as an “assurance of impunity” and functioning as a clause of impunity.

Anahtar Kelimeler

Exemption from Criminal Liability, Exit Guarentees, The Right to Resistance, Night of the Long Knives, Self - defence in favor of the State, General Police Clause for Everyone

Kaynakça

• Agamben, Giorgio: İstisna Hali, Çev: Kemal Atakay, İstanbul, Ayrıntı, 2018.
• Akbulut, Berrin: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Ankara, Adalet, 2019.
• Akça, İsmet / Algül, Süreyya / Dinçer, Hülya / Keleşoğlu, Erhan / Özden, Barış Alp: Olağanlaşan OHAL: KHK’ların Yasal Mevzuat Üzerindeki Etkileri, https://tr.boell.org/sites/default/files/ohal_rapor_web.pdf, Çevrimiçi.
• Aktaş, Sururi: Prosedürel Doğal Hukuk (Lon L. Fuller’in Hukuk Kavramı), İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2011.
• Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu (Venedik Komisyonu): Türkiye – 15 Temmuz 2016 Başarısız Darbe Girişimi Sonrasında Çıkarılan 667 ila 676 Sayılı Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri Hakkında Görüş, Venedik, 2016, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)037-tur, Çevrimiçi, 18.02.2021.
• Aydın, Murat: OHAL Kanunu Kapsamında Çıkarılan Kanun Hükmünde Kararnameler Uyarınca Yapılan İşlemlerde Sorumluluk, Hukuk Defterleri, S:6, Mart – Nisan 2017, http://hukukdefterleri.com/ohal-kanunu-kapsaminda-cikarilan-kanun-hukmunde-kararnameler-uyarinca-yapilan-islemlerde-sorumluluk/, Çevrimiçi, 18.02.2021.
• Baron, Paul: Notwehr, Staatsnotwehr und Staatsnotstand, Emsdetten, Druckerei Heinr & J. Lechte, 1936.
• Bloch, Marc: Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği, 2. Baskı, Çev: Ali Berktay, İstanbul, İletişim, 2015.
• Bekar, Elif: Türk ve Amerikan Hukukunda Zorunluluk Hali, Seçkin Yayıncılık, 2013.
• Bekar Ergüne, Elif: “Tehlike Suçları Bağlamında Halkı Kin ve Düşmanlığa Tahrik veya Aşağılama Suçları (TCK m 216)” İstanbul Hukuk Mecmuası, 78 (3), 2020, 1675 – 1721.
• Bock, Dennis: Strafrecht Allgemeiner Teil, Berlin, Springer Verlag, 2018.
• Bock, Stefanie: Straftaten im Dienste der Allgemeinheit – Notwehr- und Nots-tandsrechte als polizeiliche Generalklauseln für jedermann?, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, 131 (3), De Gruyter, 2019, s. 555 – 575.
• Demirbaş, Timur: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Güncellenmiş 14. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Dönmezer, Sulhi, Sahir Erman: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Cilt II, 14. Bası, İstanbul, Der Yayınları, 2019.
• Dönmezer, Sulhi, Sahir Erman: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Cilt III, 14. Bası, İstanbul, Der Yayınları, 2020.
• Düzenli, Hilal: Türk Ceza Hukukunda Meşru Savunma, Ankara, Turhan Kitabevi, 2020.
• Ekiz, Serkan: Genel Kamu Hukuku Açısından Direnme Hakkı, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, İzmir, 2001.
• Erb, Volker (Bölüm Yazarı): Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, 4. Auflage, München, Verlag C.H. Beck, 2020.
• Fertellioğlu, Buğrahan: “Sivillere Yargı Muafiyeti” Mi? Anayasa Mahkemesinin 2018/31 E., 2020/38 K., Numaralı Kararının Yakın Bir Okuması” Anayasa Hukuku Dergisi, C:9, S:18, 2020, s. 673 – 687.
• Fraenkel, Ernst: İkili Devlet: Diktatörlük Teorisine Bir Katkı, Çev: Tanıl Bora, İstanbul, İletişim, 2020.
• Fuchs, Helmut: Österreichisches Strafrecht Allgemeiner Teil I: Grundlagen und Lehre von der Straftat, Siebente überarbeitete Auflage, Wien – New York, Springer, 2008.
• Gemalmaz, Mehmet Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda ve Türk Hukukunda Olağanüstü Rejim Standartları, Güncelleştirilmiş ve Genişletilmiş 2. Bası, İstanbul, Beta, 1994.
• Göktürk, Neslihan: “Suçun Yasal Tanımında Yer Alan “Hukuka Aykırılık” İfadesinin İcra Ettiği Fonksiyon”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016, s. 407 – 450. (Hukuka Aykırılık).
• Guerin, Daniel: Faşizm ve Büyük Sermaye, Çev: Bülent Tanör, İstanbul, Habitus Yayıncılık, 2012.
• Gürtner, Fritz: “Das Gesetz über Maßnahmen der Staatsnotwehr vom 3. Juli 1934”, JuristenZeitung, 9. Jahrg., Nr. 23/24, 10. 12. 1954, s. 763 - 764.
• Haider, Vera: Rechtfertigung im Allgemeininteresse (Expose), Wien, 2020, https://ssc-rechtswissenschaf-ten.univie.ac.at/fileadmin/user_upload/s_rechtswissenschaft/Doktoratsstudium_PhD/Expose1/Strafrecht/Rechtfertigung_im_Allgemeininteresse.pdf,Çevrimiçi, 20.02.2021.
• Hakeri, Hakan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Ankara, Adalet Yayınları, 2019,
• Heinrich, Bernd: Ceza Hukuku Genel Kısım – I (Cezalandırılabilirliğin Temel Esasları Tamamlanmış ve Teşebbüs Edilen Suçlarda Suçun Yapısı), Ed: Yener Ünver, Ankara, Adalet Yayınevi, 2014.
• Hilgendorf, Eric, Brian Valerius: Alman Ceza Hukuku Genel Kısım, Çev: Salih Oktar, Ankara, Yetkin Yayınları, 2021.
• Kangal, Zeynel T.: Ceza Hukukunda Zorunluluk Durumu, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2010.
• Kan, Çağrı: Türk Ceza Hukukunda Zorunluluk Hali, Ankara, Yetkin Yayınları, 2018.
• Karcılıoğlu, Nevzat Kaan: “Anayasayı İhlâl Suçu (TCK m. 309)”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2016.
• Kartal, Melik: Meşru Savunmanın Hukuki Esası Bağlamında Gereklilik ve Orantılılık, İstanbul, İstanbul Arşivi – On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Katoğlu, Tuğrul: Ceza Hukukunda Hukuka Aykırılık, Ankara, Seçkin, 2003.
• Koca, Mahmut, İlhan Üzülmez: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 11. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Kühl, Kristian: “Radbruch Formülü”, Çev: Mehmet Cemil Ozansü, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C: LXX, S: 1, 2012, s. 369 – 374.
• Kühl, Kristian (Bölüm Yazarı): Lackner / Kühl Strafgesetzbuch, 29. neu bearbeitete Auflage, München, C.H. Beck, 2018.
• Loewenstein, Karl: Law in the Third Reich, The Yale Law Journal, Vol. 45, No. 5, Mar., 1936, s. 779 – 815.
• Mahmutoğlu, Fatih Selami, Serra Karadeniz: Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler Şerhi, İstanbul, Beta, 2017.
• Mazower, Mark: Karanlık Kıta: Avrupa’nın Yirminci Yüzyılı, Çev: Dilek Cenkçiler, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• OHAL KHK’ları ve Devletin Güç Kullanma Yetkisini Sivillere Devreden 696 Sayılı OHAL KHK’sı Hakkında Olağanüstü Baro Başkanları Toplantısı Sonuç Bildirgesi: https://www.istanbulbarosu.org.tr/HaberDetay.aspx?ID=12968, m. 8 ve 9.
• Önder, Ayhan: Ceza Hukuku Dersleri, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1992.
• Özgenç, İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 15. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Özbek, Veli Özer, Koray Doğan, Pınar Bacaksız: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Güncellenmiş ve Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Öztürk, Bahri, Mustafa Ruhan Erdem: Uygulamalı Ceza ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, TCK Değişikliklerine Göre Yenilenmiş 15. Baskı, Ankara, Seçkin, 2015.
• Paeffgen, Hans - Ullrich, Benno Zabel (Bölüm Yazarları): Nomos Kommentar zum Strafgesetzbuch (Kindhäuser/Neumann/Paeffgen), 5. Auflage, Baden – Baden, 2017, (NK – StGB).
• Perron, Walter, Jörg Eisele (Bölüm Yazarları): Schönke / Schröder Strafgesetzbuch, 30. neu bearbeitete Auflage, München C.H. Beck, 2019. (§ 32 Perron – Eisele, § 34 Perron).
• Rüping, Hinrich: Bibliographie zum Strafrecht im Nationalsozialismus, München, R. Oldenbourg Verlag, 1985.
• Schmitt, Carl: Der Führer schützt das Recht (Zur Reichstagsrede Adolf Hitlers vom 13. Juli 1934), Deutsche Juristen – Zeitung, Heft: 15, 39. Jahrgang, Berlin, 01.08.1934.
• Stampf, Sabine: Das Delikt des Hochverrats im NS – Staat, in der DDR und in der Bundesrepublik Deutschland, Inaugural-Dissertation, Rechtswissenschaftliche Fakultät der Westfälischen Wilhelms-Universität zu Münster, Münster, 2016. (Das Delikt des Hochverrrats).
• Storer, Colin: Weimar Cumhuriyeti’nin Kısa Tarihi, Çev: Sedef Özge, İkinci Baskı, İstanbul, İletişim, 2015.
• Şen, Ersan: OHAL KHK’ları ve “Sivil Cezasızlık”, https://www. hukukihaber.net/ohal-khklari-ve-sivil-cezasizlik-makale,5618.html, Çevrimiçi, 18.02.2021.
• Şirin, Tolga: 1982 Anayasası’na Göre Temel Hak ve Özgürlüklerin Olağanüstü Hal Rejimi: Eski Kavramlara Yeniden Bakmak, Anayasa Hukuku Dergisi, C: 5, S:10, 2016, s. 475 – 526. (Temel Hak ve Özgürlüklerin Olağanüstü Hal Rejimi).
• Tepe, İlker: Türk Ceza Hukukunda “Eleştiri Amacıyla Yapılan Düşünce Açıklamaları” ile Hakkın Kullanılması Hukuka Uygunluk Nedeni Arasındaki İlişkiye Genel Bir Bakış, Ceza Hukuku Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 8, Aralık 2008, s. 127 – 152. (Eleştiri Amacıyla).
• United Nations Development Programme: The Political Economy of Transitions: Comparative Experiences, Çevrimiçi,https://www.undp.org/content/undp/en/home/ librarypage/democratic-governance/oslo_governance_centre/pol_economy_transitions_ experiences.html, 2013.
• Uzun, Ertuğrul: “OHAL KHK’ları Üzerine Yalan Yanlış Şeyler veya KHK’lar ile Kâğıttan Kule İnşa Etmek”, Birikim Dergisi, https://birikimdergisi.com/guncel/ 8675/ohal-khklari-uzerine-yalan-yanlis-seyler-veya-khklar-ile-kagittan-kule-insa-etmek, Çevrimiçi, 18.02.2021.
• Ünver, Yener: Ceza Hukukuyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer, Ankara, Seçkin, 2003.
• Yenisey, Feridun, Gottfried Plagemann: Alman Ceza Kanunu Strafgesetzbuch (StGB) (Açıklamalar, Almanca Metin, Türkçe Çeviri ve Sözlük), Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul, Beta, 2015.
• Yetkin, Erdi: Türk Ceza Kanunu’nda Hükumete Karşı Suç, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2018.
• Zafer, Hamide: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, İstanbul, Beta, 2019.
• Anayasa Mahkemesi, 2014/122 E, 2015/123 K sayılı ve 30.12.2015 tarihli karar, 01.03.2016 tarihli ve 29640 sayılı Resmi Gazete.
• Anayasa Mahkemesi, 2016/205 E, 2019/63 K sayılı ve 24.07.2019 tarihli karar, 31.10.2019 tarihli ve 30934 sayılı Resmi Gazete.
• Anayasa Mahkemesi, 2017/21 E, 2020/77 K sayılı ve 24.12.2020 tarihli karar, 08.04.2021 tarihli ve 31448 sayılı Resmi Gazete.
• Anayasa Mahkemesi, 2018/31 E, 2020/38 K sayılı ve 16.07.2020 tarihli karar, 11.11.2020 tarihli ve 31301 sayılı Resmi Gazete.
• Anayasa Mahkemesi, 2019/9 E, 2019/27 K sayılı ve 11.04.2019 tarihli karar, 17.05.2019 tarihli ve 30777 sayılı Resmi Gazete.
• Anayasa Mahkemesi, 2020/81 E, 2021/4 K sayılı ve 14.01.2021 tarihli karar, 16.03.2021 tarihli ve 31425 sayılı Resmi Gazete.