HALEPA FERMANI VE SONRASI GİRİT’TE YAPILAN DÜZENLEMELER

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 16, 74 - 89, 10.07.2018

Hasan Ali Cengiz

https://doi.org/10.33207/trkede.493516

Cited By: 1

Öz

Osmanlı Devleti yirmi beş yıllık
bir mücadeleden sonra 1669 yılında Girit adasının tamamına hâkim olmuştur. Daha
sonra çıkarılan özel kanunlarla da adada bulunan Türk ve Rum halkının huzur
içinde yaşaması için dini ve örfi konularda serbest olmalarını sağlamıştır. Yunanistan’ın
bağımsızlığını kazanmasından sonra Girit Rumlarını sürekli kışkırtması, Osmanlı
Devleti’nin zayıflayan idaresi, Rus tahrikleri ve Fransız ihtilali ile
uyandırılan milliyetçilik akımının etkileriyle adada huzurlu dönem sona ermiş
ve Girit’te Osmanlı idaresine karşı isyan olayları görülmeye başlanmıştır.
Belirli aralıklarla görülen bu isyan olayları karşısında Osmanlı idaresi, Rum
halkına bazı tavizler vererek bu olayları bastıracağını ve Avrupalı devletlerin
buraya müdahalelerine engel olacağını düşünmüştür. Verilen bu tavizlerden biri
de Halepa Fermanıdır.

Girit Rumları, 20 Kasım 1878’de
yürürlüğe giren Halepa Fermanı ile muhtariyet kazanmışçasına serbest bir idare
tarzına sahip olmuşlardır. Belirli bir süre sonra bu ayrıcalıklardan da memnun
kalmayan Rumlar, tekrar isyan etmişlerdir. Osmanlı Devleti, adada başlayan bu
isyan olaylarını bastırmak ve devam eden Avrupa devletlerinin baskılarını azaltmak
amacıyla Rumlara yeni tavizler vermek zorunda kalmıştır. Verilen bu yeni
tavizler de sorunları çözemediği gibi Girit’in Yunanistan’a bağlanmasını
hızlandırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Girit, Halepa Fermanı, Rum, Yunanistan, İsyan

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• BOA, İ. Girit, Nr..1028, 12 Temmuz 1310- 24 Temmuz 1894.
• BOA, MD. Nr. 263, s. 262-265, 1 Cemaziyelevel 1307-24 Aralık 1889.
• BOA, MD. Nr. 263, s. 242-243, 1 Cemaziyelevel 1307-24 Aralık 1889.
• BOA, MD., Nr. 263, s. 244, 1 Cemaziyelevel 1307-24 Aralık 1889.
• BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 775, 15 Zikade 1307- 3 Temmuz 1890.
• BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 1075, 3 Kanunuevvel 1311-15 Aralık 1895.
• BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 1168, 21 Kanunuevvel 1312-2 Ocak 1897.
• BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 878, 21 Zilkade 1307-9 Temmuz 1890.
• BOA, İ. Müm. Girit, Nr. 1025, 19 Temmuz 1310-31 Temmuz 1894.
• BOA, M.V. Nr. 6/41, 28 Safer 1303-6 Aralık 1885.
• BOA, Y. Mtv. Nr. 53/86, 20 Muharrem 1309-26 Ağustos 1891.
• BOA, Y.A. Hus.Nr., 189/20, 27 Şubat 1301-11 Mart 1886.
• BOA, Y.A. Hus.Nr., 202/83-2, 7 Temmuz 1303-19 Temmuz 1887.
• BOA, Y.A. Hus.Nr., 299/106, 9 Zilhicce 1311-13 Haziran 1894.
• BOA, Y.A. Hus.Nr., 304/92, 29 Muharrem 1312-2 Ağustos 1894.
• BOA, Y.A. Hus.Nr., 308/133, 24 Ağustos 1310-5 Eylül 1894.
• BOA, Y.A. Res.Nr., 84/77, 28 Şaban 1314-1 Şubat 1897.
• BOA, Y.A.Hus.Nr., 357/122, 14 Cemaziyelevel 1314-21 Ekim 1896.
• BOA, Y.A.Hus.,Nr. 358/16, 13 Ağustos 1312-25 Ağustos 1896.
• BOA, Y.A.Hus.Nr., 368/84, 9 Şevval 1314-13 Mart 1897.
• BOA, Y.A.Hus.,Nr.357/49, 2 Ağustos 1312-14 Ağustos 1896.
• BOA,Y.A. Hus.Nr., 354/52, 26 Muharrem 1314-7 Temmuz 1896.
• BOA,Y.A. Hus., Nr.236/81, 21 Zilkade 1307-9 Temmuz 1890.
• Kitap ve Makaleler
• Adıyeke, Ayşe Nükhet, Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908), Ankara 2000.
• Armaoğlu, Fahir, Siyasi Tarih (1789-1860), Ankara 1975.
• Emre, A. Cevat, İki Neslin Tarihi, İstanbul 1960.
• Erim, Nihat, Devletler Arası Hukuk ve Siyasi Tarih Metodu, I, Ankara 1953.
• Girit Hailesi, II, İstanbul 1313.
• Gürel, Şükrü S., Tarihsel boyut içinde Türk Yunan İlişkileri, Ankara 1993.
• Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, Ankara 1985.
• Hülagu, Metin, “1897 Türk-Yunan Harbine Kadar Osmanlı İdaresinde Girit”, CIEPO XIV Uluslararası Türk İncelemeleri Kongresi, 18–22 Eylül 2000.
• Karaca, Ali, Anadolu Islahatı ve A. Şakir Paşa, İstanbul 1993.
• Karal, E. Ziya, Osmanlı Tarihi, VIII, Ankara 1998.
• Koçu, Reşat Ekrem, Osmanlı Müdahaleleri ve Kapitülasyonlar, İstanbul 1934.
• Mahmud Celaleddin Paşa, Mirʻât-ı Hakîkat, Yay. Haz. İsmet Miroğlu, İstanbul 1983, I.
• Selahi, Mehmet, Girit Meselesi 1866-1889, (Haz. Münir Aktepe) İstanbul 1976.
• Şimşir, Bilal N., Ege Sorunu, Ankara 1989.
• Şenışık, Pınar, Girit Siyaset ve İsyan, İstanbul 2014.
• Tukin, Cemal, “Girit”, DİA., XIV., İstanbul 1996.
• Türkgeldi, Ali Fuat, Mesail-i Mühimme-i Siyasiyye, (Haz. B. Sıtkı Baykal) II, Ankara 1949.
• Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih, İstanbul 1955.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, “Namık Kemal’in Abdulhamit’e Takdim Ettiği Arizalarla Ebuziya Tevfik Bey’e Yolladığı Mektuplar”, Belleten, XI, S. 42.
• Yorga, Osmanlı Tarihi, (Terc. B Sıtkı Baykal), V, Ankara 1948.