AYASULUK TEPESİ VE AZİZ YUHANNA KİLİSESİ KAZILARINDA BULUNMUŞ TEK RENK SIRLI KANDİLLER

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 15, 33 - 55, 10.01.2018

Deniz Demir

Öz

İzmir’in Selçuk ilçesinde yer alan Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı Kazılarında 1960-1984 yılları arasında yapılan kazı, restorasyon ve temizlik çalışmaları sırasında bulunmuş, tek renk sırlı kandiller araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Aydınoğlu Beyliği ve Erken Osmanlı Dönemi’ne tarihlendirilen bu kandiller, iki ana gruba ayrılarak değerlendirilmiştir. Ayasuluk Tepesi üzerindeki bu kazılarda ele geçen 52 adet kandil, yapıldıkları dönemin toplumsal, kültürel ve sanatsal yaşamını yansıtması açısından önemli örneklerdir. Dönemlerinin birer günlük kullanım eşyası olmaları nedeniyle taşınabilir özelliğe sahip olan kandillerin, Anadolu coğrafyasında birçok merkezde, sır renklerine, hamur özelliklerine, formlarına, yapım tekniklerine ve bezeme detaylarına göre benzer örnekleri tespit edilerek değerlendirilmiştir. Efes Artemision, Alanya Kalesi, Kubad-Abad Sarayı, İznik Çini Fırınları, Aksaray Mahmud Gazi Hangahı (Darphane), Kırşehir Kalesi, Konya Gevale Kalesi, Karaman Kalesi, Bitlis Kalesi ve Ankara Ulus’ta yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan örnekler ile İstanbul’daki Haluk Perk Müzesi, Akşehir Taş Medrese Müzesi, Konya Koyunoğlu Müze si koleksiyonlarında yer alan benzer örnekler karşılaştırma malzemesi olarak kullanılarak tarihlendirme, formların çeşitliliği ve kullanım yaygınlığı konusunda dönemine ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Selçuk, Ayasuluk, Kandil, Tek renkli sır, Seramik

Kaynakça

• Adak-Adıbelli, Işık “2012 Kırşehir Kale Höyük Kazısı”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Muğla, 2013, s. 297, 307.
• Altun-Aslanapa, Ara-Oktay, “İznik Çini Fırınları Kazısı 1996 Yılı Çalışmaları”, 19. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, 1998, s. 628, 635.
• Altun-Demirsar Arlı, Ara-Belgin “İznik Çini Fırınları Kazısı 2005 Yılı Çalışmaları”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 1, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Çanakkale, 2006, s. 98, 103.
• Arık, M. Oluş, “Alanya Kalesi 1986 Yılı Kazı Çalışmaları”, 9. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, 1987, s. 365, 376.
• Arık, Rüçhan, “Kubad-Abad 1990 Yılı Kazı Çalışmaları”, 13. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Çanakkale, 1991, s. 469.
• Arıkan, Zeki, “XIV-XVI. Yüzyıllarda Ayasuluğ”, TTK, Belleten, C. 54, S. 209, 1990, s. 125.
• Aslanapa, Oktay, “İznik Çini Fırınları Kazısı 1992 Yılı Çalışmaları”, 15. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, 1993, s. 550.
• Batuta, Ibn, Voyages II: De la Mecque aux steppes russes, Çev. C. Defremery - B. R. Sanguinetti, Paris: FM/La Découverte, 1982, s. 141.
• Bilici, Sema, Alaeddin’in Lambası Anadolu’da Selçuklu Çağı Sanatı ve Alaeddin Keykubad, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2001, s. 104.
• Bozkurt, Nebi, “Kandil”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2001, s. 299.
• Büyükkolancı, Mustafa, St., Jean Hayatı ve Anıtı, Efes 2000 Vakfı Yayınları, İzmir, 2001, 43-44.
• Çaycı, Ahmet-Şimşir, Zekeriya “Gevake Kalesi 2013-2014 Kazı Buluntuları”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 3, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Erzurum, 2015, s. 545, 558.
• Çokay Sedef, Antik Çağda Aydınlatma Araçları, Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü, Ege Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2000, s. 12-17.
• Deniz, Aslı, “Çağlar Boyunca İnsanoğlunu Aydınlatan Kandiller”, Antik&Dekor, S.14, İstanbul, 1992, s. 122-123.
• Deniz, Bekir, Aksaray-Melik Mahmud Gazi Hangahı (Darphane) Kazısı 1997, 20. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Tarsus, 1998, s. 596.
• Gök-Gürhan, Sevinç “Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri)”, T.C. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2007, s. 1, 50, 51.
• Konakçı, Erim, “Geç Tunç Çağı’nda Ayasuluk Tepesi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 25/1, Denizli, 2016, s. 135-165.
• Meriç, Recep-Öz, Ali Kazım-Ekin, Aygün-Aybek, Serdar-Güngör, Eda “2005 Yılı Metropolis Kazıları”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Çanakkale, 2006, s. 246, 252.
• Pektaş, Kadir, “Bitlis Kalesi 2009 Yılı Kazısı”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 4, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, İstanbul, 2010, s. 286.
• Sotiriou, George, “Helenikai Anaskaphai en Mikra Asia: Ho Naos Ionnou tou Thelogou en Efeso”, Archailogikon Deltion, VII, 1924, s. 115-223.
• Telci, Cahit, Ücra Yerde ve Deniz Kenarında, İhtiyatlu Mahalde Bir Şehir: Ayasuluğ, Selçuk Belediyesi, İstanbul 2010, s. 74.
• Temizsoy, İlhan-Arslan, Melih-Akalın, Mehmet-Metin, Mustafa, “Ulus Kazısı 1995”, Anadolu Medeniyetler Müzesi 1995 Yıllığı, T.C. Kültür Bakanlığı Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara, 1995, s. 17, 33.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Büyük Osmanlı Tarihi, C. 1, TTK, Ankara, 1988, s. 66.
• Yalman, Bedri, “İznik Tiyatro Kazısı 1989”, 12. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 2, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, 1990, s. 387.
• Yıldız, Abdülbari, “Karaman Kalesi 2013 Yılı Kurtarma Kazısı”, 23. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Mardin, 2014, s. 18.
• Yılmaz, Gülgün, “Ayasuluk Seramiklerinden Örneklerde Orta Asya Türk Sanatından Etkiler”, Sakarya Üniversitesi XX. Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları, Sakarya, 2016, s. 358-368.
• Vroom, Joanita, Medieval Pottery From The Artemision, Öerlag Der Österreichischen Akademie Der Wissenchaften, Wien, 2005, s.33.
• http://parkeoloji.blogspot.com.tr/2007/01/aydnlatma-arac-olarak-kandiller.html 2017/08/14.
• http://www.selcuklumuzesi.com/ustmenu.asp?id=2&sid=2 2017/08/19.
• https://www.google.com.tr/search?q=konya+ya%C4%9F+kandilleri&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjbkL3z3fjVAhWFb1AKHQqDAr4Q_AUICigB&biw=1242&bih=602#imgrc=Syj8zXo3oZZtRM 2017/09/15.