YOK OLMAKTA OLAN ENDEMİK Bellevalia edirnensis ÖZHATAY & MATHEW (ASPARAGACEAE)’İN MEVCUT YAYILIŞI VE KORUMA STATÜSÜ

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 2, 87 - 91, 01.08.2015

Sergun Dayan Necmettin Güler Hayati Arda Adnan Çolak Ayhan Aytaç

Öz

Bu çalışmada, endemik ve tehlike altında olan Bellevalia edirnensis’in mevcut yayılışı, popülasyonlarının son durumu ve habitatını tehdit eden unsurlar araştırılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda CR kategorisindeki türün habitatında bü-yük problemler (aşırı otlatma, tarımsal faaliyetler, yapılaşma, su ve toprak kirliliği) olduğu gözlenmiştir. Bu problemlere in situ ve ex situ çözüm önerileri sunulmuş ve tartışılmıştır. En kısa sürede etkili bir koruma stratejisi oluşturulmadığı takdirde bu türün yakın zamanda doğada yok olacağı gerçeği öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tehlike altında, endemik bitki, koruma, in situ, ex situ

Conservation Status and Current Distribution of Endemic and Extinction-Prone Bellevalia edirnensis Özhatay & Mathew (Asparagaceae)

Öz

In this study, current distribution, population status and the threats on the habitat of the endemic and endangered species Bellevalia edirnensis were investigated. The findings indicated that overgrazing, agricultural activities, construction and water and soil pollution were the major threatened factors on the habitat of this critically endangered (CR) species. In situ and ex situ conservation strategies were presented and discussed. It is suggested that B. edirnensis is prone to extinction in nature in near future unless an effectiveconservation strategy is established as soon as possible

Anahtar Kelimeler

Endangered, endemic plant, conservation, in situ, ex situ

Kaynakça

• Akgündüz, E., Çekiç, O., Özüdoğru, E., Erdoğan, S., Karauz, E.S., Tezel, D. & Toru, E. 2009. Türkiye Biyo-lojik Çeşitliliğinin Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla İzlenmesi: Nuh’un Gemisi Biyolojik Çeşitlilik Veritaba-nı” TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 02-06 Kasım, İzmir.
• Bareka, P., Siljak-Yakovlev, S. & Kamari, G. 2012. Molecular Cytogenetics of Bellevalia (Hyacinthaceae) Species Occurring in Greece. Plant Systematics and Evolution 298, 421-430, DOI:10.1007/s00606-011-0555-7.
• Bareka, P., Phitos, D. & Kamari, 2008. G. A Karyosystematic Study of the Genus Bellevalia Lapeyr. (Hyacinthaceae) in Greece. Botanical Journal of the Linnean Society, 157, 723–739.
• Celep, F., Doğan, M. & Kahraman, A. 2010. Re-Evaluated Conservation Status of Salvia (Sage) in Turkey I: The Mediterranean and the Aegean Geographic Regions. Turkish Journal of Botany, 34, 201-214, DOI:10.3906/bot-0902-17.
• Cenkci, S., Kargıoğlu, M., Dayan, S. & Konuk, M. 2007. Endangered Status and Propagation of an Endemic Plant Species, Thermopsis Turcica (Fabaceae). Asian Journal of Plant Sciences, 6, 288-293.
• Cenkci, S., Kargıoğlu, M., Dayan, S. & Konuk M. 2008. In Vitro Propagation of an Endangered Plant Species, Thermopsis turcica (Fabaceae). Biologia, 63, 652-657.
• Cenkci, S., Yıldız, M. & Terzi, H. 2012. Afyonkarahisar Endemiği Thermopsis turcica: Dünü, Bugünü ve Eko-nomiye Kazandırılması. Afyon Kocatape University Journal of Science 12, 021002, 23-26.
• Cenkci, S., Temel, M., Kargıoğlu, M. & Dayan, S. 2009. Propagation of Endangered Thermopsis Turcica Kit Tan, Vural & Küçüködük Using Conventional and in vitro Techniques. Turkish Journal of Biology, 33, 327-333.
• Çakmak, M. 2008. Biyolojik Çeşitliliğin Hukuken Ko-runması ve Kamu Yararı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57(1): 133-166.
• Dane, F. 1999. Hekzaploid (2n = 24) Bellevalia edirnensis N. Özhatay & Mathew‘in Pollen Mitozu ve Polen Morfolojisinin İncelenmesi. Turkish Journal of Biology, 23, 357-368.
• Dane, F. 2006. Cytological and Histological Studies on Reproductive System of Hexaploid Bellevalia edirnensis Özhatay & Mathew (Hyacinthaceae). Acta Biologica Hungarica, 57(3): 339-54.
• Dayan, S. 2006. Endemik ve Tehlike Altındaki Thermopsis turcica (Fabaceae)’nın in Vitro Çimlenmesi
• ve Mikroçoğaltımı. Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar. Yüksek Lisans Tezi.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Aytaç, Z. & Adıgüzel, N. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Van Yüzüncüyıl Üniversitesi Yayınları, Ankara, 246 s.
• Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. & Başer, K.H.C. 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Supplement 2), Vol. 11, Edinburgh University Press, Edinburgh, 656pp.
• İstanbulluoğlu, A., Konukçu, F. & Kocaman, İ. 2006. Trakya Bölgesi Su Kaynaklarının Geliştirilmesi ve Sulu Tarım Uygulamaları: Mevcut Verilerin Sorunların Çö-zümü İçin Analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, 3(2): 139-152.
• Johnson, M.A.T. 2003. Polyploidy and Karyotype Variation in Turkish Bellevalia (Hyacinthaceae) Botanical Journal of the Linnean Society, 143, 87–98.
• Kahraman, A., Bagherpour, S., Karabacak, E., Doğan, M. Doğan, H.M., Uysal, İ. & Celep, F. 2012. Reassessment of Conservation Status of the Genus Salvia (Lamiaceae) in Turkey II. Turkish Journal of Botany, 36, 103-124, DOI:10.3906/bot-1007-2.
• Kocaman, H., Koldere, Akın, Y. & Oğuzhan, A. 2011. Trakya’da Ergene Nehri Kirliliğinin Tarım Üretimine Olan Etkisi: Edirne Örneği. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, FABA 2011 Symposium Special Issues, 2(5): 89-104.
• Kozuharova, E. 2009. New Ex Situ Collection of Rare and Threatened Medicinal Plants in the Pirin Mts. (Bulgaria). Ekoloji, 72, 32-44.
• Özhatay, N., Johnson, M.A.T., Mathew, B. & Dalgıç, G. 1991a. A New Hexaploid Bellevalia (Hyacinthaceae) from European Turkey. Botanical Journal of the Linnean Society, 107, 89-99.
• Özhatay, N., Johnson, M.A.T. & Mathew, B. 1991b. Chromosome Numbers of Turkish Bellevalia L. Species Including a New Hexaploid from European Turkey. Botanika Chronika, 10, 813-818.
• Özhatay, N. & Johnson, M.A.T. 1996. Some Karyological Remarks on Turkish Allium Sect. Allium, Bellevalia, Muscari and Ornithogalum Subg. Ornithogalum. Bocconea, 5, 239-249.
• Primack R.B. 2006. Essentials of Conservation Biology. Sinauer Assoc., Inc., Sunderland, MA. Boston University, 603pp.
• Uzunhisarcıklı, M.E., Duman, H. & Yılmaz, S. 2013. A New Species of Bellevalia (Hyacinthaceae) from Turkey, Turkish Journal of Botany, 37, 651-655. DOI:10.3906/bot-1209-29.