‘Kıl’ı Kaç Yarmak?

Yıl 2013, Sayı: 34, 207 - 218, 01.08.2013

Sezer ÖZYAŞAMIŞ Şakar

Öz

Idioms reflect the communicative and the expressive power of a society and are considered as part of the vocabulary. Sometimes an idiom can exist for centuries, remaining in common use with no change, or only slight changes in its words. Idioms not only strengthen expression but also make it beautiful, give orginality and add freedom to it. In Turkish spoken and written discourse we have one idiom as “splitting the hair into 40 pieces” remained in the language without being changed at all through . Although in historic manuscripts this idiom exists as “splitting the hair into pieces”, “splitting the hair into 2 pieces ”, “splitting the hair into 10 pieces”, “splitting the hair into 40 pieces” “splitting the hair into 100 pieces”, “splitting the hair into 1000 pieces”,  Mimar Sinan G.S.Ü. Fen-Ed. Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Böl., [e-mail] “splitting the hair into 4000 pieces” only the given version is still used in modern Turkish.

Anahtar Kelimeler

Vocabulary, idiom, number, splitting the hair into pieces Bir dilin söz varlığı içerisinde yer alan, o dili konuşan toplumun anlatımdaki gücünü gösteren deyimler bazen yüzyıllarca hiç değişmeden bazen de bünyesindeki sözcüklerin değişimi ile geçmişten gü

‘Kıl’ı Kaç Yarmak?

Öz

Bir dilin söz varlığı içerisinde yer alan, o dili konuşan toplumun anlatım gücünü gösteren deyimler, bazen yüzyıllarca hiç değişmeden bazen de bünyesindeki sözcüklerin değişimi ile geçmişten günümüze gelmektedir. Deyimler, anlatımı güçlendirmenin yanı sıra anlatıma güzellik ve özgünlük de katar. Türkçede konuşma ve yazı dilinde kullanılan, geçmişten günümüze gelen deyimler içerisinde “kılı kırk yarmak” deyimini görmekteyiz. Tarihî metinlerde kılı kırk yarmak deyimi, bu şekli dışında “kıl yarmak, kılı iki yarmak, kılı on yarmak, kılı yüz yarmak, kılı bin yarmak, kılı kırk bin yarmak” biçimleriyle de kullanılmış ancak günümüz Türkiye Türkçesine bunlardan sadece “kılı kırk yarmak” biçimi gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Söz varlığı, deyim, sayı, kıl, kılı kırk yarmak

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (2006), Türkçenin Sözvarlığı, Engin Yayınevi, Ankara.
• AKSOY, Ömer Asım (1993) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, C 1, 2, İnkılâp Yayınları, İstanbul.
• AYVERDİ, İlhan (2005), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul.
• Bahtiyâr-nâme (1999), (haz. Şerif Ali Bozkaplan, Hasan Kavruk), C. I, İzmir.
• CANPOLAT, Mustafa (1995), Ömer bin Mezîd, Mecmû‛atü’n-nezâ’ir, TDK, Ankara.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1977), Yahyâ Bey Divan, İstanbul.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed -TANYERİ, M. Ali (1987), Zâtî Divanı, Gazeller Kısmı, C. III, İstanbul.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil (1999), Türk Edebiyatında Mesnevi, Kitabevi, İstanbul.
• ÇORUHLU, Yaşar (2000), Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• ÇOTUKSÖKEN, Yusuf (1988), Deyimlerimiz, Varlık Yayınları, İstanbul.
• DEMİRAY, Kemal (1994), Temel Türkçe Sözlük, 3. baskı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• ERGİN, Muharrem (1980), Kadı Burhaneddin Divanı, İstanbul.
• ERGÜZEL, M. Mehdi (2009), Kitab-ı Bâz-name-i Padişahi, TDK, Ankara.
• ERSOYLU, İ. Halil (1989), Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı, TDK, Ankara.
• ERSOYLU, Halil (2001), Lokmanî Dede, Menâkıb-ı Mevlâna, TDK, Ankara.
• EYÜBOĞLU, E. Kemal (1975), On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, C. 2, İstanbul.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (2000), Dedem Korkudun Kitabı, MEB, İstanbul.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (1977), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul.
• GÖZLER, H. Fethi (1991), Türkçe Deyimler Türkçe ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• GÜRSOY-NASKALİ, Emine (1996), “ Manas Destanında Kırk Yiğit (Niçin Kırk Yiğit)”, Türk Dili, S. 529, Ocak, s. 56-59.
• HARMANCI, M. Esat, Süheylî, Dîvân, (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-215254/h/girismetin.pdf) (Erişim tarihi: 05.03.2013)
• Hüseyin Kâzım Kadri (1943), Türk Lûgati, C. III, İstanbul.
• İNAN, Abdülkadir (1998), “Türk Destan ve Masallarında “Kırklar” Motifi”, Makaleler ve İncelemeler, C. I, TTK, Ankara, s. 238-240.
• İPEKTEN, Halûk (1974), Karamanlı Nizâmî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, Ankara.
• KALAFAT, Yaşar (1994), “Türk Halk İnançlarında Hususiyle Doğu Anadolu’da ve Orta Toroslar’da “Kırk” Motifi”, Millî Folklor, S. 22, Yaz, s. 15-21.
• KARAHAN, Abdülkadir (1951), “İslâmiyette 40 Adedi Hakkında”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. IV, S. 3, İstanbul, s. 265-273.
• KARAVELİOĞLU, Murat, Prizrenli Şem’î Dîvânı, (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219047/h/prizrenlisemi.pdf) (Erişim tarihi: 28.12.2012)
• KAVRUK, Hasan (1998), Eski Türk Edebiyatında Mensûr Hikâyeler, MEB, İstanbul.
• KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi Dîvânı ( http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1213614/h/asikcelebidivanifilizkilic.pdf ) (Erişim tarihi: 24.12.2012)
• Mes’ûd Bin Ahmed (1991), Süheyl ü Nev-bahâr (haz. Cem Dilçin), TDK, Ankara.
• Nev’îzâde Atâyî (1999), Sohbetü’l-ebkâr, (haz. Muhammet Yelten), İstanbul.
• ONAY, A. Talat (1946), Dâstan-ı Ahmed Haramî, İstanbul.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük (2000), C. II, MEB, İstanbul.
• PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali (1998), Türkçe Deyimler Sözlüğü, 2. baskı, Arkadaş Yayınları, Ankara.
• SARAÇ, M. A. Yekta (2002), Emrî Divanı, Eren Yayıncılık, İstanbul.
• SARAÇBAŞI, M. Ertuğrul (2010), Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü, C. 2, YKY, İstanbul.
• SCHIMMEL, Annemarie (2000), Sayıların Gizemi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul. Seyf-i Sarâyî (1989), Gülistan Tercümesi (haz. Ali Fehmi Karamanlıoğlu), TDK, Ankara.
• SOLMAZ, Ali Osman (2007), Tutmacı’nın Gül ü Hüsrev Adlı Eseri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Şemseddin Sâmî (1995), Kamûs-ı Türkî, 5. Baskı, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• TANYERİ, M. Ali (1999), Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Akçağ Yayınları, Ankara.
• TANYERİ, M. Ali (2006), Örnekleriyle Cumhuriyet Şiirinde Deyimler, MVT Yayıncılık, İstanbul.
• TARLAN, Ali Nihad (1963), Necatî Beg Divanı, İstanbul.
• TATÇI, Mustafa (1998), Yunus Emre Dîvânı, 2. baskı, Akçağ Yayınları Ankara. TEKİN, Talat (2006), Orhon Yazıtları, TDK, Ankara.
• TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1980), Şeyhî ve Hüsrev ü Şîrîn’i, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Türkçe Sözlük (2011), 11. baskı, TDK, Ankara.
• ÜSTÜNER, Ahat (1989), Karahanlıca ve Eski Anadolu Metinlerinde Deyimler, Atasözleri ve Kısa Hikâyeler, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
• YAKAR, Halil İbrahim (2009), Gelibolulu Sun‛î Dîvânı, (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-213620/h/gelibolulu.pdf) (Erişim tarihi: 05.03.2013)
• YAVUZ, Kemal (1982), Mevlânâ, Mesnevî-i Murâdiyye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Yazım Kılavuzu (2012), 27. baskı, TDK, Ankara.
• YILDIZ, Osman (1992), Cemâlî-i Karamânî, Miftâhu’l-Ferec, Dil ÖzellikleriMetin-Söz Dizini, C. II, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
• YUND, Kerim (1953), “Türk Dilinde 40”, Türk Dili, S. 23, Ağustos, s.749-752. YURTBAŞI, Metin (2012), Sınıflandırılmış Deyimler Sözlüğü, 3. baskı, İstanbul. YÜKSEL, H. Avni (1981), “Türk Folklorunda Kırk Sayısı”, Erciyes, S. 32, s. 13