Farklı Bir “Turan” Yorumu: Gönül Hanım

Yıl 2014, Sayı: 35, 263 - 281, 31.10.2014

Yrd. Doç. Dr. Osman Yıldız

https://doi.org/10.17133/tba.10799

Öz

Ahmet Hikmet Müftüoğlu has been famous with his ideas on Turksim. The novel Gönül Hanım"is not only important with the subject matter emphasized but it is also important with the period of publishing.. The novel had been periodically published in Tasvir-i Efkar newspaper in 1920. The time of the publication had been in the period where the discussions of the concept of Turanism in the Ottoman Empire had been over. The publication of Gönül Hanım Novel had been a clear significance of To of Müftüoğlu's insistency on the value of Turkism.. The primary dissensus of Ottoman Intellectuals in Turanism debates had been on the race of Hungarians and Taartars being Turk or not. While Ziya Gökalp had not seen Hungarian and Tatars as of Turk, Hüseyinzade Turan had considered them in theTuranism framework. The Turan framewok which had been put forward by Ahmet Hikmet's Gönül Hanım novel has been parallel with the one by Hüseyinzade, and it sometimes reflected with Ziya Gökalp's and İsmail Gaspıralı's ideas, too. In this study,the “Gönül Hanım and the group members had been set on the journey for tracing their racesand while they had been moving in the geography the had the chance of reflecting the concepts and values on which the concept of Turkicness had been developed. Above all the novel characters had been formed by Hungarians, Tartars and Ottoman Turks had been an other point of discussion

Anahtar Kelimeler

Turanism, Turkishness of Hungarians, Turkist Novel, Orhun Inscriptions, Gönül Hanım

Farklı Bir “Turan” Yorumu: Gönül Hanım

Öz

Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Türkçülük ve Turancılık görüşleriyle öne çıkan yazarlardandır. Onun “Gönül Hanım” adlı romanı sadece ele aldığı konu itibariyle değil, aynı zamanda eserini yayınlandığı tarih itibariyle de dikkat çekicidir. Roman, 1920’de Tasvir-i Efkâr gazetesinde tefrika edilmiştir. Bu tarih, Osmanlı’daki Turancılık tartışmalarının hemen hemen sona erdiği bir tarihtir. Müftüoğlu, böylesi bir dönemde romanını tefrika etmesi, onun bu düşüncedeki ısrarına bir delil sayılabilir. Diğer yandan, Osmanlıda başlayan Turancılık tartışmalarında Türk entelektüellerinin görüş ayrılığına düştükleri başlıca konular arasında Macarların ve Tatarların Türklüğü konusu gelmektedir. Ziya Gökalp Macarları ve Tatarları Türk olarak kabul etmezken Hüseyinzade Turan, bu unsurları da Turan çerçevesi içerisine almıştır. Ahmet Hikmet’in Gönül Hanım romanında ortaya koyduğu Turan çerçevesi, Hüseyinzade’nin anlayışına paralel olmakla birlikte yer yer Ziya Gökalp ve İsmail Gaspralı’nın görüşleri istikametinde ilerler. Bu çalışmada, köklerini aramak üzere yola çıkan “Gönül Hanım Sefer Heyeti” mensuplarının yolculuk esnasında Türklüğün ve Turan coğrafyasının birçok sorunlarını gündeme getirirken oluşturulan Turan anlayışının hangi etkiler üzerinden yürüdüğünü tespit etmek amaçlanmıştır. Ayrıca roman kahramanlarının Macar, Tatar ve Osmanlı Türk’ünden oluşturulmasının taşıdığı anlam da irdelenen konular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Turancılık, Macarların Türklüğü, Türkçü Roman, Orhun Abideleri, Gönül Hanım

Kaynakça

• Abdullah Cevdet (1914), “Türk İslam ve Ahir-i Medeniyesi”, İçtihat Mecmuası, 6 Teşrin-i Sani 1330, nr. 21, s. 382-384.
• Adıvar Halide Edip (1982), Yeni Turan, 5. Baskı, Atlas Kitabevi, İstanbul.
• Ahmet Hikmet Müftüoğlu (1978), Çağlayanlar, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ahmet Hikmet Müftüoğlu (1990), Gönül Hanım, (Hz. Fethi Tevetoğlu), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• AKDEMİR, Rıza (1986), Mehmet Emin Efendi – İstanbul’dan Orta Asya’ya Seyahat, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ÇOLAK, Melek (2000), “Atatürk Döneminde Kültürel, Siyasi ve Ekonomik Bakımdan Türk – Macar İlişkileri (1919-1938)”, Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, S. 2 (Güz), s. 61-72.
• DEMİRKAN, Tarık (2005), Macar Turancıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• DEVLET, Nadir (1988), İsmail Bey (Gaspıralı), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• DİZDAROĞLU, Hikmet (1964), Müftüoğlu Ahmet Hikmet, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ECKHART, Ferenc (2010), Macaristan Tarihi, (Çev. İbrahim Kafesoğlu), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ENGİNÜN, İnci (1995), Halide Edip Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• ERCİLASUN, Bilge (1985), “Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun Orhun Abideleriyle İlgili Romanı: Gönül Hanım”, Beşinci Milletler Arası Türkoloji Kongresi, C. 1, 23-28 Eylül 1985, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• LİGETİ, L. (1970), Bilinmeyen İç Asya, C. II, (Çev. Sadrettin Karatay), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• OKUR, Mehmet (2003), “İhtilaf Devletlerinin İstanbul’daki Faaliyetleri, Osmanlı Hükümetleri Üzerindeki Baskıları ve Hükümetlerin Tutumu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XIX, (Kasım), s. 1ÖNEN, Nizam (2005), İki Turan – Macaristan ve Türkiye’de Turancılık, İletişim Yayınları, İstanbul.
• POLAT, Nazım Hikmet (2012), Tanzimat Sonrası Türk Kültür Hayatından Yansımalar, Kurgan Edebiyat Yayınları, Ankara.
• SARINAY, Yusuf (1964), Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• SOLAK, Caner (2011), “Postmodern Edebiyat Kuramı Açısından Lâle Müldür’ün Divan-ı Lûgat-it-Türk Şiiri”, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1 (2), 2011, http://www.nobel.gen.tr/ Makaleler/IJSES-Issue%202-6-2011.pdf12.04.2013, 16.45
• TAKATS, Sandor (1970), Macaristan Türk Aleminden Çizgiler, (Çev. Sadrettin Karatay), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• TANSEL, Fevziye Abdullah (1969), Mehmet Emin Yurdakul’un Eserleri 1: Şiirler, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• TAŞTAN, Yahya Kemal (2012), “Kanonik Topraklardan Ulusal Vatana: Balkan Savaşları ve Türk Ulusçuluğunun Doğuşu”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI-2, (Kış), s. 1-99.
• TUNAYA, Tarık Zafer (1989), Türkiye’de Siyasal Partiler – İttihat ve Terakki – Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, C. 3, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• TUNCER, Hüseyin (1990), Türk Yurdu Üzerine Bir İnceleme, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• TUNCER, Hüseyin – HACALOĞLU Yücel – MEMİŞOĞLU Ragıp (1998), Türk Ocakları Tarihi – Açıklamalı Kronoloji (1912-1931), C. 1, Türk Ocakları Genel Merkezi Yayınları, Ankara.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya (1994), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• YILDIRIM, Vural (1987), “XIX. Yüzyıla Kadar Macar Edebiyatında Türkler”, Ankara Ü. Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 31, S. 1 - 2, 1987, s. 459-478, http://dergiler.ankara.edu.tr/ dergiler/26/1029/12467.pdf 12.04.2013, 14.00
• Ziya Gökalp (1971), Kızıl Elma, Göktuğ Yayınevi, Haşmet Matbaası, İstanbul.
• Ziya Gökalp (1977), Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak, (Sadeleştiren: T. Fikret Göncüler), Otağ Matbaası, İstanbul.