BALKAN SAVAŞLARI’NIN TÜRK HİKÂYESİNE YANSIMASI

Yıl 2015, Sayı: 38, 61 - 83, 09.12.2015

Prof. Dr. Abide Doğan Arş. Gör. Nurtaç Ergün

https://doi.org/10.17133/tubar.34151

Öz

1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki hâkimiyetinin yok olmaya başladığı önemli bir dönüm noktası olmuştur. 1912-1913 Balkan Savaşları ile de Rumeli Osmanlı Devleti’nin elinden çıkmıştır. Balkan Türkleri (savaş öncesinde, savaş esnasında ve savaş sonrasında) bu süreçte türlü zulümlere maruz kalmış, vatan toprağının kaybedilmesi ile sürgüne mahkûm edilmiştir. Edebiyatımıza bakıldığında pek çok savaşın olduğu gibi Balkan Savaşı’nın da eserlere yansıdığı, belli bir dönem içinde bu konunun sıkça işlendiği görülür. Bu çalışmanın amacı, Balkan Savaşı’nın hikâyelerdeki aksini tematik bir çalışma öncülüğünde tespit etmektir. Çalışmanın sınırı yalnızca tür bağlamında olup eserlerin yazılış tarihi konusunda bir sınırlandırma yoluna gidilmemiş; savaş yıllarında yazılmış hikâyelerin yanında daha sonraki yıllarda da bu konu dâhilinde yazılmış hikâyeler çalışma kapsamına alınmıştır. İncelemede hikâyeler, içerdikleri konuya göre belli başlıklar altında tasnif edilmiştir. Balkan devletlerinin Müslüman köylere baskını ve yaptıkları mezalim, Balkanlardaki gayri Müslim halkın Osmanlı’ya ve Osmanlı askerine karşı kin dolu tavrı, Anadolu halkının savaşa gidişi, yurdu için mücadele edenlerin aksine vatana ihanet eden kişiler, savaş sonrası yaşanan zorunlu göç, geride bırakılan ya da kaybedilen aile fertleri, intikam duygusu gibi meseleler üç ana başlık altında değerlendirilmiştir. Eserlerdeki konu çeşitliliğinin tespitinin sonucunda devrin bir edebi türe hangi yönleriyle yansıdığı açığa çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balkan Savaşı, Türk hikâyesi, göç

Kaynakça

• AKYÜZ, Kenan(1990),Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860- 1923), İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• CEYHAN, Nesime (2006), Balkan Savaşı Hikâyeleri, Selis Kitaplar, İs- tanbul.
• CEYHAN, Nesime (2009), II. Meşrutiyet Dönemi Türk Hikâyesi (1908- 1918), Selis Kitaplar.
• CUMALI, Necati (1978), Makedonya 1900, e Yayınları, İstanbul.
• ÇAĞIN, Sabahattin (1998), “Ömer Seyfettin’in Eserlerinde Balkanlar”, İkinci Uluslar arası Kıbrıs ve Balkanlar Türk Edebiyatları Sem- pozyumu, 27-29 Ekim, İzmir.
• ÇETİŞLİ, İsmail (1990), “Memduh Şevket Esendal’ın Bulgar Zulmünü Anlatan Hikâyeleri”, Türk Kültürü, S. 321, Ocak, s.16.
• DOĞAN, Abide (1989), Aka Gündüz, Kültür Bakanlığı Yayınları, Anka- ra.
• DUMAN, Haluk Harun (2005), Balkanlara Veda –Basın ve Edebiyatta Balkan Savaşı (1912-1913), Duyap Yayıncılık, İstanbul.
• HALAÇOĞLU, Ahmet (1990), Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Ens- titüsü Doktora Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Bayram Kodaman), An- kara.
• KARAL, Enver Ziya (1988), Osmanlı Tarihi, C:VIII, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• KARAY, Refik Halit (t.y), Gurbet Hikâyeleri ve Yer Altında Dünya Var, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• KÜÇÜK, Cevdet (1991), “Balkan Savaşı”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.5, İstanbul.