KIBRIS TÜRK ATASÖZLERİNDE KADINA İLİŞKİN GELENEKSEL ROLLER ve DEYİMLERE YANSIYAN BETİMLEMELER

Yıl 2018, Sayı: 43, 159 - 179, 04.06.2018

Gürkan Gümüşatam

Öz

Bu inceleme, Kıbrıs Türk toplumunun kadına yönelik
bakışını ve anaerkil/ataerkil değerlere ilişkin tutumunu belirlemek üzere
yapılmıştır. Amaç, Kıbrıs Türk toplumunda kadına biçilen toplumsal rolleri Türk
edebiyatının köklü geçmişe sahip türleri olan atasözü ve deyimlerden hareketle
belirlemek; dil-kültür ilişkileri bağlamında sosyal olguların ortaya çıkışını
göstermek, değişmelerin arkasındaki dinamikleri sorgulamaktır.

                İncelemede
Türk dünyasının ortak atasözü ve deyimlerinde kadına bakış açısı ele alınıp
değerlendirildikten sonra, Kıbrıs Türk toplumundan belirlenen örneklerle
karşılaştırmaya gidilmiştir. Böylece, ortak değerlerle beraber, tarihî süreç
içinde değişen değer yargılarının arka planı sorgulanmıştır. Kültürel
devamlılık içinde üretim tüketim ilişkileri, coğrafi şartlar, diğer kültürlerle
temas gibi birleşen birçok öge yeni değerler sistemini oluştururken eskiyi tümüyle
reddetmeden muhafaza etmeye çalışır. Anne, evlat, eş gibi değişmeyen rollerde
toplumsal beklentiler günün koşullarına göre yeniden şekillenirken günümüzde
konumu güçlenen kadının kültürel devamlılık çerçevesinde üstlendiği yahut
üstlenmesi beklenen roller bu açıdan Türk dünyasında bir bütün olarak
değerlendirilmelidir. 

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, atasözü ve deyimler, kadın, anaerkil

Kaynakça

• Akbalık, Esra (2013), “Türk Atasözlerinde Cinsiyet Algısı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 36: 81-90.
• Akçataş, Ahmet (2011). “A Study on Antonymous Relations in Turkey Turkish Proverbs and Idioms”, Turkish Studies 6/1: 311-322.
• Aksoy, Ömer Asım (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II, İnkılap Yayınları, Ankara.
• _________ (1996), Bölge Ağızlarından Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II. Ankara,TDK.
• Alagözlü, Nuray (2009), “Dil ve Cins: Türkçe Atasözlerinde ve Deyimlerde Kadın Üzerine Eğretilemeler ve Toplum-Bilişsel Yapı”. International Journal of Central Asian Studies, S. 13: s. 37-48.
• Batur, Zekeriya (2011), “Atasözü ve Deyimlerde Kadın ve Kadının Sosyo-Psikolojik Özellikleri”, Turkish Studies, 6/3: 577-584.
• Birtek, Ferit (1944), En Eski Türk Savaları, TDK, Ankara.
• Çobanoğlu, Özkul (2004), Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, AKM Yayınları, Ankara.
• Dilçin, Cem (2009), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK, Ankara.
• Ergin, Muharrem (2004), Dede Korkut Kitabı-I, TDK, Ankara.
• Gökalp, Ziya (1989), Türk Medeniyet Tarihi, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Gökçeoğlu, Mustafa (1997), Kıbrıs Türk Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa.
• Gümüşatam, Gürkan (2011), “Söz Dizimi Açısından Kıbrıs Türk Atasözleri: Türkiye Türkçesindeki Varyantlarla Paralellikler ve Sapmalar”, Diyalektolog S.2: s. 41-54.
• Günay, Umay (2000), “İslami Dönemde Türk Toplumunda Kadının Yeri ve Önemi”, Millî Folklor, s. 46 4-10.
• Günindi Ersöz, Aysel (2010), “Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadına Yönelik Toplumsal Cinsiyet Rolleri”, Gazi Türkiyat Dergisi, S. 6: s. 167-181.
• Gürkan, Ali (1997), Kıbrıs Ağzında Edatlar, Bağlaçlar ve Ünlemlerin Kullanım Özellikleri, KKTC Millî Eğitim, Kültür ve Spor Baknalığı Yayınları, Ankara.
• Kafesoğlu, İbrahim (2005), Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Mandaloğlu, Mehmet (2013), “İslamiyetten Önce Türklerde Aile Hukuku”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 33: s. 133-159.
• Okray, Zihniye (2015), “Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Kadın İmgesi”, LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, VI-I: 93-102.
• Özkan, Bülent ve Ayşe Eda Gündoğdu (2011), “Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler”, Turkish Studies, 6/3: 1133-1147.
• Saraçoğlu, Erdoğan (2004), Kıbrıs Ağzı, Ateş Matbaacılık, Lefkoşa.
• Şenel, Mustafa (2011), “Kırım Karaylarının Atasözü ve Deyimlerinde Göçebeliğin İzleri”. Uluslararası Karay Çalışmaları Bildirileri, s. 639-665.
• TDK Komisyon (2005), Türkçe Sözlük. TDK, Ankara.
• Toker, Mustafa (2006), “Gülhanî; Darbü’l-Mesel Adlı Eseri ve Eserde Geçen Türkçe Atasözleri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 20: s. 59-79.
• Turan, Şerafettin (2002), Türk Kültür Tarihi, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Yılmaz, Ayfer (2004), “Türk Kültüründe Kadın”, Millî Folklor, S. 61: s. 111-123.
• Yorgancıoğlu, Oğuz (2000), Kıbrıs Türk Folkloru, Cambulat Basımevi, Gazimağusa.