Tarih Ders Kitaplarında “Öteki” Kurgusu: 1930’lı Yıllar Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 1, 62 - 89, 06.05.2014

Tercan Yıldırım

https://doi.org/10.17497/tuhed.185590

Öz

İnsanlar tarihin her döneminde başkalarıyla benzerlikler ve farklılıklar üzerinden bir kimliğe sahip olmuşlardır. Bu kimliğin en önemli işleviyse güncel hayata tutunmayı ve toplumsal değerlere uyum sağlamayı kolaylaştırmak olmuştur. Aynılıkları bulmaya dönük bu süreçte aslında “başkalarından farklı olunduğu” ön kabulünden yola çıkılmaktadır. İhtiyaç duyulan bu farklılıklar kimliğe sağlam ve tutarlı bir alan oluşturur. Burada birey, kendini tanımlamak için ne olduğunu değil ne olmadığını temel almaktadır. Bunun içinde genellikle neredeyse tüm olumsuz değerleri üzerinde toplayan “öteki”ne ihtiyaç duyulmaktadır. Ulus-devlet tarih öğretimiyle toplumsal bellekte yer almasını istediği her türlü değeri, olumlu ve olumsuz yargıları, ötekilere dair imgeleri oldukça planlı ve programlı bir şekilde öğrencilere aktarılır ve makbul vatandaşlar hedeflenir. Bu bağlamda çalışmada 1930’lı yıllardaki lise tarih ders kitaplarında “öteki” kurgusunun nasıl ve hangi amaçlara yönelik inşa edildiği ele alınmıştır. Araştırmanın yöntemi nitel içerik ve doküman analizine dayanmaktadır. “Öteki” kategorisi “Osmanlı geçmişi”, “iç ve dış düşman” ana temaları üzerinden incelenmiştir. Ders kitaplarında bulunan tarihsel anlatılar doğrudan örnekler üzerinden değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, ulusal kimliğin daha anlamlı ve tutarlı olarak inşa edilebilmesi için "öteki" kategorisine ihtiyaç duyulduğu vurgulanmıştır. Tarih ders kitaplarında “öteki” ile yapılan karşılaştırmalar üzerinden “biz” duygusuna daha anlamlı ve tutarlı bir arka plan sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler: Öteki, Biz Algısı, Ulusal Kimlik, Tarih Ders Kitapları, Tarih Eğitimi

"Other" Fiction In History Textbooks: An Assessment of the 1930s

Abstract: People in every historical period through the similarities and differences with others, have had an identity. This identity is the most important function of holding on daily life and social values has been to facilitate adaptation. In this process actually looking to find sameness "that be different from others" is restricted to its assumptions. Needed a robust and consistent identification of these differences creates a field. Here the individual, to define itself is not what is based on what is not. In it usually collects almost all negative values on the "other" is needed. The nation-state of history teaching in the social memory that you want to include the value of all kinds, positive and negative judgments about the others quite planned and programmed image is transferred to the students liked the way citizens are targeted. In this study, high school history textbooks in the 1930s "other" how fiction and which is considered to have been built for the purpose. The method of the research based on qualitative content and document analysis. The "other" category “Ottoman past”, “internal and external enemies” over the main themes were examined. Related findings of Ottoman past are based upon the sub-themes such as emphasis on Turkishness, the sultans' personal characteristics, betrayal rhetoric, caliphate, ulema class, the quality of education, corrupted layout,  freedom of women. Related findings with the category of internal enemies were examined upon the Sultan and Istanbul Government, retrogressives, Christians minorities and the Eastern province of the Turkish. In the category of external enemies, Europeans, Arabs and Greeks is situated. Directly related to the subject of the study, samples of historical narratives were examined. As a result of the study of national identity in order to build a more meaningful and consistent "other" category is highlighted as needed. In history textbooks "other" through the comparison with the "we" feeling more expressive and consistent intended to provide a background that is specified.

Keywords: Other, Perception of the We, National İdentity, History Textbooks, History Education

 

Anahtar Kelimeler

Öteki, Biz Algısı, Ulusal Kimlik, Tarih Ders Kitapları, Tarih Eğitimi

Kaynakça

• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Altuntaş, N. (2004). Kısmî kimliklerin evrensel konumlanması. Türkiye Günlüğü, 79, 67-79.
• Bauman, Z. (1998). Sosyolojik Düşünmek. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi
• Bilgin, N. (1995). Kollektif Kimlik. İstanbul: Sistem Yayıncılık
• Bostancı, M. (2005). Kimlik tartışması hayatın telaffuzu üzerinden yürümeli. Türkiye Günlüğü, 83, 52-56.
• Connolly, W. E. (1995). Kimlik ve Farklılık: Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi
• Frangoudaki, A. (1998). Tarih ders kitaplarında ulusal “ben” ve ulusal “öteki”. Berktay, A. ve Tuncer, H. (Ed.). Tarih Eğitimi ve Tarihteki “Öteki” Sorunu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 96-105.
• Göka, E. (2006). İnsan Kısım Kısım: Topluluklar, Zihniyetler, Kimlikler. İstanbul: Aşina Kitaplar
• Gutek, G. L. (2006). Eğitime Felsefi ve İdeolojik Yaklaşımlar (N. Kale, Çev.). Ankara: Ütopya Yayınevi
• Güleç, C. (2004). Politik Psikoloji Penceresinden Siyaset Ahlakı, Kimlik ve Laiklik. Ankara: Dizgi Yayıncılık
• Hall, S. (1998). Eski ve Yeni Kimlikler. Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi. A.D. King (Ed.). İstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları
• İnal, K. (2004). Eğitim ve İktidar: Türkiye'de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Değerler. Ankara: Ütopya Yayınevi
• Kösoğlu, N. (1996). Türk Kimliği ve Türk Dünyası. İstanbul: Ötüken
• Mayring, P. (2011). Nitel Sosyal Araştırmaya Giriş. Ankara: Bilgesu Yayınları
• Özkırımlı, U.(2010). Milliyetçilik Üzerine Güncel Tartışmalar: Eleştirel Bir Müdahale.
• İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Şimşek, A. (2012). "Türk tarih tezi" üzerine bir değerlendirme. Türkiye Günlüğü, 111, 85-99.
• Thalia, T. (1998). Tehdit altındaki milli kimlikle başa çıkmak. Berktay, A. ve Tuncer, H. (Ed.). Tarih Eğitimi ve Tarihteki “Öteki” Sorunu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 113-123.
• Tekeli, İ. (2000). Türkiye’de İlk ve Orta Öğrenim Düzeyinde Tarih Öğretiminin Yeniden Yapılandırılması. Özen,Ü. ve Hatipoğlu, H. (Ed.). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları
• Tekeli, İ. (1998). Tarihyazıcılığı ve öteki kavramı üzerine düşünceler. Berktay, A. ve Tuncer, H. (Ed.). Tarih Eğitimi ve Tarihteki “Öteki” Sorunu. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1-6.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. (1931a). Tarih I: Tarihten Evvelki Zamanlar ve Eski Zamanlar. İstanbul: Devlet Matbaası
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. (1931b). Tarih II: Ortazamanlar. İstanbul: Devlet Matbaası
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. (1931c). Tarih III: Yeni ve Yakın Zamanlarda Osmanlı-Türk Tarihi. İstanbul: Devlet Matbaası
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti. (1931d). Tarih IV: Türkiye Cümhuriyeti. İstanbul: Devlet Matbaası
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi