NINETEENTH CENTURY STREET FOUNTAINS IN AYVALIK SETTLEMENT

Yıl 2014, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 6, 05.02.2015

Timur Kaprol

Öz

Fountains which meet the water needs of the people are
seen sometimes an independent body as the focus of the squares as in the cases
of Balıkesir and Ayvalık adjacent to the front walls and sometimes seen as an
independent architectural interests.

Fountains being the historic venues in the tissues
with which they are located have become an integral part of the whole.
Fountains which micro-scale streets, squares, courtyards in terms of
architecture, and macro-scale urban skylines of the urban spaces that enhance
the formation of a focal point, also played an important role in the social
element.

This study aims to investigate and to
document the architectural features of thirty-one samples in the historical
structure of Ayvalık which include the stylistic and constructive
characteristics in the city square by creating the inventory of the fountains.

The research method aims to classify the fountains as
independent and dependent constructions after working through the documentation
of Surveying and photographing them. This classification will also be examined
for each fountain and if there is the changes will be investigated in every
historical period from past to the present.

As a result, fountain,
architecture which is the  water
culture  reflected in Ayvalık historical
town structure, is observed as functional and visual shaping urban space,
social interaction and be treated as data, as well as artisans who built
fountains as people thought, nature, people and environment.

Recommendation: It is thought
that  kneaded with the experience of
life, social life,  transferred to
surrounding life, descriptions of life in regard to the formation of spaces of
movement and urban fiction-scale architectural constructions and the unit in
the importance and the history of civilization, fountains in Ayvalık’s
historical structure should be transmitted to next generations.

Anahtar Kelimeler

Ayvalık, Street fountains, Protection, Water culture, Historical texture

AYVALIK YERLEŞİMİNDE XIX. YY SOKAK ÇEŞMELERİ

Öz

İnsanların su ihtiyacını karşıladıkları çeşmeler, bazen tarihi yerleşmelerin odak noktasını oluşturan meydanlarda bağımsız bir yapı, Balıkesir ve Ayvalık örneğinde olduğu gibi evlerin ön cephe duvarlarına bitişik olarak, bazen de sokaklarda bağımsız bir mimari yapı olarak karşımıza çıkarlar.

Çeşmeler, tarihi kent dokularında yer aldıkları mekânlar ile birlikte, kentsel bütünün birer parçası olmuştur. Sokak, meydan, avlu gibi yer aldıkları alanları mimari bakımdan mikro ölçekte ölçülendiren, makro ölçekte ise kentsel silueti zenginleştiren birer odak noktası olurken aynı zamanda kentsel mekânların biçimlenmesinde de önemli birer toplumsal öğe rolü oynamışlardır.

Bu çalışmada amaç: Ayvalık’ın tarihi dokusunda yer alan ve günümüze kadar araştırılmamış olan tarihi çeşmelerin envanterinin çıkarılarak, gerek kent mekanında yer alışları, gerekse yapımsal ve stilistik özelliklerini içeren mimari özellikler otuz bir örnek araştırılarak, belgelemektir. İncelemede yöntem olarak;  Rölöve ve fotoğraflama ile belgeleme yaparak çalışma sonrası, bir binaya bağımlı olarak veya tamamen bağımsız olarak inşa edilmiş olmaları bağlamında çeşmelerin tasniflenmesi hedeflenmektedir. Bu tasnifleme de ayrıca tarihi süreç içinde her bir çeşme irdelenecek var ise geçirdiği değişimler araştırılarak, günümüze ilk haliyle ya da değişerek gelip gelmedikleri de araştırılacaktır.

Sonuç olarak; Su kültürünün, Ayvalık Tarihi Kent Dokusundaki yansıması olan çeşme mimarisinin, kentsel mekânın fonksiyonel ve görsel biçimlenişinde, toplumsal etkileşimin ve beğenisinin verisi olarak ele alınması yanı sıra çeşmeleri inşa eden sanatkârların düşünce insanı olarak, doğaya, insana ve çevreye duyarlı bir mimari oluşum sergiledikleri gözlemlenir.

Öneri: yaşamsal deneyim ile yoğrulan, sosyal yaşam verileri, yaşam çevresine aktarılarak, yaşam mekânlarının oluşumunu tanımlamaları hususundan hareketle, gerek kentsel kurguda gerekse birim ölçekteki mimari kurgularda yer alan ve uygarlık tarihinde öneme sahip, Ayvalık tarihi dokusundaki ‘’çeşmeler’’in gelecek kuşaklara aktarımının gerekliliği görüşüne varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ayvalık, Sokak çeşmeleri, Koruma, Su kültürü, Tarihi doku

Kaynakça

• KIYAK, A.E., Kentin Biçimsel ve Mekânsal Kurgusunun Çözümlenmesine Dair Bir Yöntem Önerisi Ayvalık Örneği, İTÜ, yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kıyak, s.88, 1997.
• DOYDUK, S.; ÇETİN, M.; UÇAR, H. Ayvalık Ağları Kentsel Yapılar Yaşam ve Su, Ege’nin İki Yakası Sempozyumu, sayfa no: 121-133, Ayvalık, 2004.
• AKA, D., Ayvalık İktisadi Coğrafyası. s.39 Ülkü Matbaası, İstanbul. Aka, 1944.
• YORULMAZ, A., Ayvalık’ı Gezerken. (s.88) Geylan Yayınları,1991.
• DEMİR, M., Ayvalık Yerleşmesinin Gelişim Süreci ve Mekânsal Yapı Analizi Bağlamında Koruma Planlamasına Yönelik Öneriler, Yıldız Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul,1997.
• UÇAR, H. Balıkesir Üniversitesi Müh-Mim Fak. Mimarlık Bölümü Restorasyon Anabilim Dalı Öğr. Üyesi, Fotoğraf ve Belge Arşivi 2014.