Assessment of Advanced Durum Wheat Lines for Yield and Some Quality Traits at Different Environments

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 2, 194 - 201, 26.07.2014

Hasan Kılıç

Öz

In this study, fourteen advanced durum wheat lines which were selected from regional yield trials of durum wheat within the framework of National Cool Season Cereals Project and five cultivars (Gediz 75, Ege 88, Şölen 2002, Fuatbey 2000 and Sarıçanak 98) were used to determine grain yield and some quality traits under South Eastern Anatolia Region. The experiments were conducted in 2004-2005, 2005-2006 and 2006-2007 growing seasons, in Diyarbakır and 2004-2005 in Ceylanpınar locations under rain fed conditions, with randomized complete design with 4 replications. Both grain yield and quality traits were considered: weight of hectoliter, thousand kernel weight, protein content, SDS sedimentation test and vitreousness rate. According to four experiments result; Ege-88 cultivar had the highest weight of hectoliter (82.1 kg hl-1), G3 line had highest SDS Sedimentation value (26.5 ml-1). However, the genotypes effects were not significant in terms of protein content and vitreousness rate. For grain yield, there was no significant differences in Ceylanpınar and Diyarbakır locations that had low rainfall during 2004/2005 growing season. In the 2005-2007 growing season, the highest yield was obtained from G9 line (732.9 kg da-1), while in the 2006-2007 growing season from G2 line (701.7 kg da-1). According to the results of the research, genotypes with appropriate combination in terms of examined traits were selected for national breeding program of durum wheat.

Anahtar Kelimeler

Durum wheat, disease, quality traits, grain yield

İleri Kademe Makarnalık Buğday Hatlarının Farklı Çevrelerde Tane Verimi ve Bazı Kalite Özelliklerinin Değerlendirilmesi

Öz

Bu araştırma Ülkesel serin iklim tahılları projesi çerçevesinde bölge verim denemelerinden seçilen ileri kademe makarnalık buğday hatlarının Güneydoğu Anadolu Bölgesi ekolojik şartlarında tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada materyal olarak 14 makarnalık buğday ileri hattı ile 5 adet tescilli makarnalık buğday çeşidi (Gediz 75, Ege 88, Şölen 2002, Fuatbey 2000 ve Sarıçanak 98) kullanılmıştır. Denemeler Tesadüf Blokları deneme desenine göre 4 tekerrürlü olarak, Diyarbakır lokasyonunda 2004–2005, 2005–2006 ve 2006-2007 yıllarında, Ceylanpınar lokasyonunda ise 2004-2005 yılında yağışa dayalı şartlarda yürütülmüştür. Çalışmada tane verimi ile birlikte bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, SDS sedimantasyon testi, protein oranı ve dane camsılık oranı incelenmiştir. Çevreler üzerinden genel değerlendirme yapıldığı zaman, ele alınan özelliklerden en yüksek hektolitre ağırlığı (82.1 kg hl-1) Ege-88 çeşidinden, en yüksek SDS sedimantasyon değeri (26.5) G3 hattından elde edilirken, bin tane ağırlığı, protein oranı ve camsılık oranı yönünden genotipler arasındaki fark önemsiz bulunmuştur. Tane verimi yönünden 2004-2005 yılı Ceylanpınar ve Diyarbakır lokasyonlarında önemli bir fark görülmezken, 2005/ 2006 yılında en yüksek tane verimi (732.9 kg da-1) G9 hattından, 2006-2007 yılında ise (701.7 kg da-1) G2 hattından elde edilmiştir. Tane verimi ve kalite özellikleri yönünden öne çıkan genotipler, ülkesel makarnalık buğday ıslah programında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Durum buğdayı, hastalık, kalite özellikleri, tane verimi

Kaynakça

• Akçura, M ve Kaya Y., 2008. Nonparametric stability methods for interpreting genotype by environment interaction of bread wheat genotypes (Triticum aestivum L.). Genetics and Molecular Biology, 31, 4, 906-913.
• Aktaş, H., Kılıç H., Kendal E., Tekdal S., Kahraman, M ve Altıkat A., 20 Diyarbakır koşullarında bazı ekmeklik (Triticum aestivum L.) buğday genotiplerinin verim ve kalite bakımından değerlendirilmesi. Uluslararası Katılımlı I. Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı, 27-30 Nisan 2011 Eskişehir, s, 2273-2283.
• Atlı, A., Koçak, N., Aktan, B., 1993. Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, 30 Kasım-3 Aralık 1993 Ankara, S, 345-351.
• Atlı, A., Koçak N., Aktan M., 1999. Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları
• Sempozyumu (8-11 Haziran Konya). s. 345351, 1999.
• Aydoğan, S., Şahin, M., Göçmen Akçacık, A., Türköz, M., 2010. İleri makarnalık buğday hatlarının farklı çevrelerde verim ve kalite özellikleri yönünden değerlendirilmesi. HRU. Zir. Fak. Dergisi, 14(4): 23-31.
• Aydın N., Bayramoğlu H.O, Mut Z. ve Özcan H., 200 Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının Karadeniz koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 11 (3) 257-262. Budak, H, Karaaltın, S., 1998. Bazı Makarnalık (Triticum durum Desf) Buğday çeşitlerinin fiziksel ve kimyasal yöntemlerle kalite özelliklerinin belirlenmesi, Anadolu Dergisi, 8(2):66-79.
• Bushuk, W., 1998. Wheat breeding for end-product use. Euphytica, 100, 137-145.
• Coşkun, Y., İlkhan, A., Köten, M. ve Coşkun, A., 20 Güneydoğu Anadolu bölgesinde yetiştirilen farklı makarnalık buğday çeşitlerinin kalite yönünden değerlendirilmesinde b ve b* renk değerlerinin kullanılabilirliğinin incelenmesi. J.Agric. Fac. HR.U.,14(3): 25-29. Çetinkaya, H., Kendal, E. ve Sayar, M.S., 2013. Ekolojik tarım açısından Güneydoğu Anadolu Bölgesi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6 (1): 195-198.
• Demir, A., 2007. Buğday. Tarımsal Ekonomi araştırma Enstitüsü dergisi. No: 9(1):1-4.
• Gençtan, T., Sağlam, N., 1987. Ekim zamanı ve ekim sıklığının üç ekmeklik buğday çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkisi. Türkiye Tahıl Semp. 6-9 Ekim 1987 Bursa. s,171-183. 19
• Hoseney, R.C., 1994. Principles of cereal science and technology (2nd ed.). American Association of Cereal Chemists, St. Paul, MN Kendal, E., Tekdal, S., Aktaş, H. ve Karaman, M., 20 Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin Diyarbakır ve Adıyaman sulu koşullarında verim ve kalite parametreleri yönünden karşılaştırılması. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 26 (2):1-14.
• Kılıç, H., Özberk, F., Özberk, İ., 1998. Güneydoğu Anadolu Bölgesi buğday yetiştirme tekniklerinin irdelenmesi. Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Teknik Yayın No: 1998/4
• Kılıç, H., 2003. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Koşullarında Makarnalık Buğday (Triticum turgidum ssp. durum) çeşitlerinin bazı tarımsal ve kalite özellikleri ile stabilitesi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi. Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enst. Kod no:7
• Kılıç, H., Erdemci, İ., Karahan, T., Aktas, H., Karahan, H. ve Kendal, E., 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesi şartlarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim stabiliteleri üzerine araştırmalar. GAP IV Tarım Kongresi 21-23 Eylül 2005 Şanlıurfa, s., 809-814.
• Kılıç, H., 2006. Güneydoğu Anadolu Bölgesi tahıl değerlendirme raporu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Diyarbakır. 15 sayfa.
• Kılıç, H., Tekdal, S., Kendal, E. ve Aktas, H., 2012. Augmented Deneme Desenine Dayalı İleri Kademe Makarnalık Buğday (Triticum turgidum ssp durum) Hatlarının Biplot Analiz Yöntemi İle Değerlendirilmesi. KSU Doğa Bil. Derg., 15(4):18-25.
• Korkut, K. Z., Sağlam, N., Başer, İ., 1993. Ekmeklik ve makarnalık buğdaylarda verimi etkileyen bazı özellikler üzerine araştırmalar. Trakya Üniv. Zir. Fak. Der. 2 (2):111-118.
• Novara, P., 1997. Conditions needed establish the value of a durum wheat. Informatore Agrario, 53(36):51-54.
• Özberk, İ., Özberk, F., Coşkun, Y., Demir, E., Doğru, C., 2004. Makarnalık buğday çeşit tescil denemelerinde genotip x çevre interaksiyonlarının rank (sıra) analizi metoduyla incelenmesi. HR. Ü.Z.F. Dergisi, 8 (1): 71-75.
• Sade, B., 1999. Tahıl ıslahı (buğday ve mısır). Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Yayın No:31, Konya.
• Seçkin, R., 1970. Buğdayın bilesimi ve kalitesine etki yapan faktörler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:430 Konferanslar Serisi 8, Ankara.
• Şahin, M., Akcura, M. Göçmen, A. Aydoğan, S., 200 Makarnalık buğday ıslahında renk spektrofotometresi ile ölçülen parametrelerin değerlendirilmesi. Bitkisel Araştırma Dergisi, 2:17–21. TMO, 2013. Toprak Mahsulleri Ofisi. Genel Müdürlüğü. http://www.tmo.gov.tr/Main.aspx?ID=929. Erişim Tarihi: 27.01.2014.
• TUİK, 2013. Türkiye İstatistik Kurumu. Bitkisel üretim istatistikleri. Erişim Tarihi: 02013. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id= 1001
• Williams, P., El-Haremein, F.J., Nakkoul, H., Rihavi, S., 1986. Crop Quality Evaluation Methods and Guidelines. ICARDA. Technical Manual 14 (Rev.1).
• Yağdı, K., 2004. Bursa koşullarında geliştirilen ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) hatlarının bazı kalite özelliklerinin araştırılması. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg.,18 (1):11-23.
• Yüksel, F., Koyuncu, M. ve Sayaslan, A., 2011. Makarnalık buğday (Triticum durum) kalitesi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 4 (2):25-31.
• Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik metotları. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genel yayın No: 121, Teknik yayın No. 56. 616 sayfa.