Yağmura Dayalı İklim Koşullarında Tane Verimi ve Bazı Kalite Özellikleri İçin Arpa (Hordeum vulgare L.) Hatlarının Seçimi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 24 - 33, 21.01.2019

Ramazan Ayrancı Mehmet Şahin Seydi Aydogan

https://doi.org/10.30910/turkjans.515344

Öz

Bu araştırma Türkiye’nin Konya ilinde bazı
arpa hatlarının tane verimi ve kalite özelliklerini değerlendirerek, kurak
alanlara uyumlu yüksek tane verimi ve kalite özelliklerine sahip arpa hatlarını
seçmek amacıyla yürütülmüştür. Bu çalışmada Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal
Araştırma Enstitüsünde (BDUTAE) arpa ıslah programında geliştirilen 19 ileri
hat ve 5 standart çeşit (Karatay 94, Tarm 92, İnce 04, Tokak 157/37 ve Larende)
genetik materyal olarak kullanılmıştır. Denemeler 2011-12 ve 2012-13 yetiştirme
dönemlerinde tesadüf blokları deneme deseninde 3 tekerrürlü olarak kurulmuştur.
Çalışma esnasında, arpa genotiplerinde tane verimi (TV), bin tane ağırlığı
(BTA), tane iriliği (Tİ), hektolitre ağırlığı (HL), ham protein oranı (HP) ve
ham lif içeriği (HLİ) belirlenmiştir. İncelenen tüm özelliklerde genotipler
arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur. İki yıllık elde
edilen sonuçlara göre, arpa genotiplerinin TV 3.18 ve 4.33 T ha^-1
arasında değişmiştir. En yüksek TV 17 numaralı hattan elde edilmiştir. Karatay
94, kontrol çeşitleri arasında 4.05 T ha^-1 ile en yüksek TV sahip
olmuştur. İncelenen hatlarda BTA 33.7-43.2 g, Tİ % 57.2-86.6, HL 58.5-65.0 kg
hl^-1, HP % 10.91-12.65 ve HLİ % 6.11-7.36 arasında değişmiştir.
Sonuç olarak 4, 14 ve 17 numaralı hatlar, yağmura dayalı iklim koşullarında
yüksek TV ve yüksek kalite özellikleri ile ümitvar bulunmuştur. Bu nedenle, bu
hatlar kuru tarım çiftçileri tarafından kullanılması ve arpa ıslahçılarının
yeni çeşit geliştirmelerinde ebeveyn olarak kullanmaları için yeni çeşit
adayları olarak seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arpa, ıslah, çeşit, ham lif, ham protein.

Selection of Barley (Hordeum vulgare L.) Lines for Grain Yield and Some Quality Traits under Rainfed Conditions

Öz

This research was
conducted to select barley lines with high grain yield and quality traits,
adaptable to dryland environments by evaluating grain yield and quality traits
of some barley lines in Konya Province of Turkey. In this study, 19 advanced
lines which were improved in barley breeding program in Bahri Dagdas
International Agricultural Research Institute (BDIARI) and 5 standard varieties
(Karatay 94, Tarm 92, Ince 04, Tokak 157/37 and Larende) were used. The trials
were setup in randomized complete block design with 3 replicates during growing
season in 2011-12 and 2012-13. During the study, the grain yield (GY), thousand
kernel weight (TKW), kernel size (KS), test weight (TW), crude protein content
(CP), and crude fiber content (CF) of barley lines were determined. The
differences among the genotypes were found statistically significant with
respect to the studied traits. According to the results obtained for both
years, the GYs of barley lines ranged between 3.18 and 4.33 t ha^-1.
The highest GY was obtained from advanced line 17. Karatay 94 had the highest
yield with 4.05 t ha^-1 among control cultivars. The values ranged in
genotypes between 33.7-43.2 g in TKWs, 57.2-86.6 % in KSs, 58.5-65.0 kg hl^-1
in TWs, 10.91-12.65 % in CP, and 6.11-7.36 % in CF. To conclude 4, 14 and 17
numbered lines were promising with higher GYs and better-quality properties in
the rainfed conditions. Therefore, these lines were selected as new cultivar
candidates for use by dry farming farmers and to use as parent in the development
of new varieties by barley breeders.

 

Anahtar Kelimeler

Barley, breeding, cultivar, crude fiber, crude protein.

Kaynakça

• Akdeniz, H., Keskin, B., Yılmaz, İ. 2004. Bazı arpa çeşitlerinin verim ve verim unsurları ile bazı kalite özellikleri üzerinde bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 14(2): 119-125.
• Akkaya, A., Akten, S. 1990. Erzurum yöresinde yetiştirilebilecek yazlık Arpa çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1): 9-27.
• Anonymous, 1990. Approved Methods of the American Association of Cereal Chemist, AACC publishers, USA.
• Anonymous, 2007. JMP.7 Software: SAS Institute Inc., SAS Campus Drive, 1 st printing, May 7, Cary, North Carolina, USA.
• Anonymous, 2016. Turkey’s Statistical Yearbook, Turkish Statistical Institute, Ankara.
• Atlı, A., Koçak, N., Köksel, H., Tuncer, T. 1989. Yemlik ve maltlık arpada kalite kriterleri ve arpa ıslah programlarında kalite değerlendirmesi. I. Arpa-Malt Semineri.30 Mayıs-1 Haziran, Konya, s. 23-37.
• Aydoğan, S., Şahin, M., Göçmen Akçacık, A., Ayrancı, R. 2011. Konya koşullarına uygun yüksek verimli ve kaliteli arpa genotiplerinin belirlenmesi. Selcuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 25(1): 10-16.
• Ayrancı, R., Aydoğan, S. 2013. Arpa (Hordeum vulgare L.) genotiplerinin Orta Anadolu’nun kurak çevrelerinde tarımsal ve kalite özelliklerinin değerlendirilmesi. X. Tarla Bitkileri Kongresi. 10-13 Eylül, Konya, s.73-78.
• Ayrancı, R., Akcura, M., Kaya, Y. 2004. Orta Anadolu kurak şartlarında bazı arpa genotiplerinin tane veriminin stabilitesi. Bitkisel Araştırma Dergisi, 1: 11-26.
• Ayyıldız, A.R. 1986. Yemler Bilgisi ve Teknolojisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 974. Ders Kitabı No: 286, Ankara.
• Bell, J.M., Shires, A., Keith, M.O. 1983. Effect of hull and protein content of barley on protein and energy digestibility and feeding value of pigs. Canada Journal of Animal Science, 63: 201-211.
• Bishop, L.R. 1930. Statistical studies of the analytical data accumulated in the course of the barley investigations. The prediction of extract. Journal of the Institute of Brewing, 36:421-434.
• Bleidere, M., Gaile, Z. 2012. Grain quality traits important in feed barley. Proceedings of the Latvian Academy of Sciences. Section B., 66(1/2):1–9.
• Blum, A., Shpiler, L., Golan, G., Mayer, J., Sinmena, B. 1991. Mass selection of wheat for grain filling without transient photosynthesis. Euphytica, 54: 111-116.
• Buntin, G.D., Otto, S.I., Johnson, J.W. 1992. Integration of plant resistance, insecticides and planting date for management of the Hessian Fly (Dyptera: Cecidomyiidae) in winter wheat. Journal of Economic and Entomology, 85: 530-538.
• Çölkesen, M., Öktem, A., Engin, A., Öktem, A.G., Demirbağ, V., Yürürdurmaz, C., Çokkızgın, A. 2002. Bazı arpa çeşitlerinin (Hordeum vulgare L.) Kahramanmaraş ve Şanlıurfa koşullarında tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 5(2):76-87.
• Czarnecki. E., Evans, L.E. 1986. Effect of weathering during delayed harvest on test weight, seed size and grain hardness of wheat. Canadian Journal of Plant Science, 66: 473-482.
• Evers, A.D., Blakeney, A.B., Brien, L.O. 1999. Cereal structure and composition. Australian Journal of Agricultural Research, 50: 629-650.
• Fox, G.P., Stuart, J., Kelly, A. 2007. Value of the test weight method in assessing barley quality. 13th Australian Barley Technical Symposium, 26-30 August, Fremantle, Western Australia.
• Hurd, E.A. 1971. Can We Breed For Drought Resistance? In K.L. Larson and J.D. Eastin (eds.) Drought injury and resistance in crops. Crop Science Society of America, Madison, WI, pp.77-88.
• Karadoğan, T., Sağdıç, S., Çarçı, K., Akman, Z. 1999. Bazı arpa çeşitlerinin Isparta ekolojik şartlarında uyum yeteneklerinin belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-18 Kasım, Adana, s. 395-400.
• Karahan, T., Sabancı, C.O. 2010. Güneydoğu Anadolu ekolojik koşullarında bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin verim ve verim ögelerinin belirlenmesi. Derim Dergisi, 27(1):1-11.
• Kaydan, D., Yagmur, M. 2007. Van ekolojik koşullarında bazı iki sıralı arpa (Hordeum vulgare L. conv. distichon) verim ve verim ögeleri üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi, 13(3): 269-278.
• Kün, E., Özgen, M., Ulukan, M. 1992. Arpa çeşit ve hatlarının kalite özellikleri üzerinde bir araştırma. II. Arpa-Malt Semineri. 25-27 Mayıs, Konya, s.70-79.
• Laude, H.H., Paul, A.W. 1956. Influence of lodging on yield and other characteristics in winter wheat. Journal of Agronomy, 48: 452-455.
• Newman, C.W., Newman, R.K. 1992. Nutritional Aspects of Barley Seed Structure and Composition. In: P R Shewry (Ed), Barley: Genetics, Biochemistry, Molecular Biology and Biotechnology, CAB International, USA, pp. 351-368.
• Öztürk, A., Çağlar, Ö., Akten, Ş. 1997. Erzurum yöresinde maltlık olarak yetiştirilebilecek arpa genotiplerinin belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi 22-25 Eylül, Samsun, s.70-75.
• Öztürk, A., Çağlar, Ö., Tufan, A. 2001. Bazı arpa çeşitlerinin Erzurum koşullarında adaptasyonu. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(2): 109-115.
• Öztürk, I., Avcı, R., Kahraman, T. 2007. Trakya bölgesinde yetiştirilen bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1):59-68.
• Pasarella, V.S., Savin, R., Slafer, G.A. 2005. Breeding effects on sensitivity barley grain weight and quality to events of high temperature during grain filling. Euphytica, 141: 41-48.
• Pool, M., Patterson, F.L., Bode, C.E. 1958. Effects of delayed harvest on quality of soft red winter wheat. Journal of Agronomy, 50: 271-275.
• Rodomiro, O., Nurminiemi, M., Madsen, S., Rognli, O.A., Bjornstad, A. 2002. Genetic gains of Nordic spring barley breeding over sixty years. Euphytica, 126: 283-289.
• Saadalla, M.M., Quick, J.S., Shanahan, J.F. 1990. Heat tolerance in winter wheat: II. Membrane thermostability and field performance. Crop Science, 30: 1248-1251.
• Simmonds, N.W. 1995. The relation between yield and protein in cereal grain. Journal of the Science of Food and Agriculture, 67(3): 309-315.
• Sirat, A., Sezer, İ. 2005. Samsun ekolojik koşullarına uygun arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin belirlenmesi. OMÜ Zir.Fak.Dergisi, 20(3):72-81.
• Soylu, S., Ayrancı, R., Sade, B., Çeri, S., Şahin, M. 2009. Arpa (Hordeum vulgare L.) ıslah programında geliştirilen hatların verim ve bazı kalite özelliklerinin değerlendirilmesi. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi. 19-22 Ekim, Hatay, s. 854-858.
• Tas, B., Yürür, N. 2002. Bursa ekolojik koşullarında bazı yabancı iki sıralı arpa (Hordeum vulgare distichon) çeşitlerinin kimi verim ve kalite özelliklerinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 16:117-127.
• Topal, A. 1997. Konya ekolojik şartlarında kışlık olarak ekilen bazı arpa ve yulaf çeşitlerinde dane verimi ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 11(15): 16-29.
• Troccoli, A., Di Fonzo, N. 1999. Relationship between kernel size features and test weight in Triticum durum. Cereal Chemistry, 76: 45-49.
• Turgut, İ., Konak, C., Yılmaz, R., Arabacı, O. 1997. Büyük Menderes Havzası Koşullarına uyumlu ve yüksek verimli arpa çeşitlerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül, Samsun, s.80-83.
• Ulker, M., Sönmez, F., Ciftci, V. 2001. Kışlık arpanın verim ve bazı karakterlerinde adaptasyon ve stabilite analizi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(1): 25-32.
• Weibel, R.O., Pendleton, J.W. 1964. Effect of artificial lodging on winter wheat grain yield and quality. Journal of Agronomy, 56: 487-488.
• Weltzien, H.C. and Srivastava, J.P. 1981. Stress Factors and Barley Productivity and Their Implications in Breeding Strategies. In: M. Asher (Ed), Barley Gent. IV. Proc. 4th Int. Barley Genetic Symposium, 22-29 July, Edingburgh, Scotland, pp.351-361.
• Saral, A., Vatandaş, M., Güner, M., Ceylan, M., Yenice, T. 2000. Türkiye tarımının makinalaşma durumu. TMMOB Ziraat Odası 5. Teknik Kongresi, 17-21 Ocak 2000, pp. 901-923, Ankara.