OSMANLI SAHASINDA ÇAĞATAY TÜRKÇESİ İLE ŞİİR YAZMA GELENEĞİ VE KÂMÎ’NİN BİR KASİDESİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 67 - 71, 20.06.2017

Ali Yıldırım Fatma Sinecen

https://doi.org/10.30563/turklad.311150

Öz

Osmanlı
sahasında 13. Yüzyıl ile 19. Yüzyıl arasında teşekkül eden klasik Türk
edebiyatının bir benzeri, Çağatay Türkçesi ile Türkistan coğrafyasında teşekkül
etmiştir. Özellikle 15. Yüzyılda Ali Şir Nevayi ile özgün ve kâmil örneklerini
veren bu edebiyat Mevlana Lütfî, Sekkâkî, Gedâyî, Babür Şah, Ebu’l-Gâzi Bahadır
Han gibi önemli temsilciler yetiştirmiştir. Türkistan coğrafyasından gelen
bilim adamı, sanatkâr ve şairlerin de etkisiyle Klasik şairlerimiz arasında
Çağatay Türkçesi ile şiir yazma geleneği oluşmuştur. Fuzulî, Nedim, Şeyh Gâlib
gibi ileri gelenler başta olmak üzere pek çok klasik şairimiz Çağatay Türkçesi
ile şiirler söylemişlerdir. Bu gelenek daha çok Ali Şir Nevayî etkisi ile
gelişmiş, hatta Osmanlı şairleri arasında bu Türkçeye “Nevayî Tili”  bile denmeye başlanmıştır.

Bu kadim
geleneğe 17. Yüzyılın önemli şairlerinden Kâmî de uymuş, bir Çağatayca şiir
söylemiştir. Üstelik Kâmî, tespit edildiği kadarıyla kaside tarzında Çağatayca
şiir söyleyen tek şairdir. Gazel, rübaî, muhammes, tahmis, tarih manzumesi,
kıt’a, mülemma gibi şiirlerden örnekler farklı şairler tarafından söylenmiştir.
Kâmî’nin bu şiiri, yaygın şekliyle görülen otuz beyit ve yukarısı beyitten
oluşmamaktadır. Çağatayca söylemenin de zorluğundan dolayı, Kâmî’nin kasidesi
on üç beyitten oluşmaktadır. Ancak şiir, klasik kaside nazım biçimine uygun
olarak teşbib, medhiye, dua bölümlerinden oluşmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Çağatay Türkçesi, Klasik şiir, Nevayî, Kâmî, Kaside

Kaynakça

• Ali Şir Nevâyi (2006); Nevâdirü’ş-Şebâb (Haz. Metin Karaörs), TDK yayınları, Ankara
• Ali Şir Nevâyi (2002) Bedâyi’ü’l-Vasat (Haz. Kaya Türkay), TDK yayınları, Ankara
• Ali Şir Nevâyi (1996); Fevâyidü’l-Kiber, (Haz. Önal Kaya), TDK yayınları, Ankara
• Çetindağ, Yusuf (2006); Ali Şir Nevâyî’nin Osmanlı Şiirine Etkisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Kâmi (2010); Kâmi Divanı, (Haz. Ali Yıldırım), MEB Yayınları, Ankara.
• KURNAZ, Cemal (1997); Anadolu’da Orta Asyalı Şairler, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Mert, Abdullah (2017); “Osmanlı Şairlerinin Çağatay Türkçesiyle Yazdıkları Şiirlerde Kullandıkları Dil Üzerine”, SUTAD, Bahar 2017; (41), ss 107-118
• SERTKAYA, Osman Fikri (2004); Osmanlı Şairlerinde Ali Şir Nevayî Tarzı ve Nevayî'ye Anadolu'da Yazılan Nazireler‛, Ali Şir Nevāyí'nin 560. Doğum, 500. Ölüm Yıl Dönümlerini Anma Toplantısı Bildirileri: 24-25 Eylül 2001, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., ss 129-140.
• ÜNLÜ, Suat (2013), Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Eğitim Yay., Konya.