SELJUK-GHAZNAVIDS RELATIONS AND THE PERCEPTION OF SELJUK ACCORDING TO TÂRÎH-İ BEYHAKÎ

Yıl 2016, Sayı: 5, 181 - 204, 01.06.2016

Mustafa Akkuş İzzetullah Zeki

Öz

Ghaznavids founded the greatest state of the era by acquiring Khorasan, North India during
the reign of Sultan Mahmud. In the same territories, Seljuk Turkmens have founded Great Seljuk
State under the leadership of Tugrul and Cagri Bey’s with utmost political durability, military
capability, and high intellectuality. Ghaznavids which aimed to protect the Islamic unity and
Islamic Caliphate of Abbasids taken on important tasks that lately embraced by the Seljuks. The
emergence and foundation of Great Seljuk Satate was distressed and paved the way the struggle
against the Ghaznavids which fought for the same purpose with that of the former entity.
According to Târîh-i Beyhakî, one of the most significant pieces about the study of Ghaznavids
and Seljuk history, Sultan Mesud become the ruler after Mahmud of Ghazni, and permitted to the
settlement of Turkmens in Khorasan, appointed them to important posts, and tried to benefit from
their existence. As Seljuk Turkmens highly benefited after these developments and began to weaken
the Ghaznavids army and state, even won battles against the state by hauling army towards
Khorasan that led to the emergence of their state in the region. The most successful work in
transferring all these given events to modern-day is Tarih-i Beyhaki, a principal source of
Ghaznavids history. This study aims at evaluating the struggle of Seljuk Turkmens for the survival
into three periods from the perspective of Beyhakî as follows: Seljuk-Ghaznavids relations, Seljuk
Turks in Khorasan and Seljuk-Ghaznavids struggle.

Anahtar Kelimeler

Ghaznavids, Seljuks, Beyhakî, perception of Seljuks

TÂRÎH-İ BEYHAKÎ’YE GÖRE SELÇUKLU-GAZNELİ İLİŞKİLERİ VE SELÇUKLU ALGISI

Öz

Gazneli Devleti, Sultan Mahmud döneminde Horasan ve Kuzey Hindistan’ı da içine alarak
dönemin en büyük devleti haline gelmiştir. Gaznelilerin hâkim olduğu Horasan’da Selçuklu
Türkmenleri Tuğrul ve Çağrı Beylerin liderliğinde, onların siyasi dirayetleri, askeri kabiliyetleri ve
üstün zekâları sayesinde Büyük Selçuklu Devletini kurmuşlardır. Böylece başta Abbasi Hilafeti
olmak üzere İslam birliğini koruma çabasında olan Gazneliler ve ardından Selçuklular, İslam
âleminde önemli hizmetler üstlenmişlerdir. Tabi Büyük Selçuklu Devletinin doğuşu ve kuruluşu
süreci sancılı olmuş, Türk-İslam tarihi açısından aynı gaye ve amaçla hareket eden Gazneli Devleti
ile mücadeleyi de beraberinde getirmiştir.
Gazneli-Selçuklu Tarihi açısından çok değerli bir eser olan Târîh-i Beyhakî’ye göre Sultan
Mahmud’un vefatından sonra oğlu Sultan Mesûd, taht mücadelesi sırasında Türkmenleri tekrar
Horasan’a getirerek yerleştirmiş, önemli görevlere atamış ve böylece Selçuklu Türkmenlerinden de
faydalanmaya çalışmıştır. Selçuklu Türkmenleri de bu fırsatı iyi değerlendirmiş, güç kazandıkça
Gazneli Devleti ve ordusunu yıpratmaya başlamışlar, zaman zaman Gazneli ordusunu, kendi
yaşadıkları Horasan bölgesine çekerek mağlup etmişler ve kısa sürede bu topraklarda kendi
devletlerini kurmuşlardır. Bütün bu olayları en güzel şekilde ayrıntılarıyla günümüze taşıyan
Beyhakî’dir. Bu çalışmamızda Selçuklu Türkmenlerinin varoluş mücadelesi Beyhakî’nin gözüyle ele
alınarak, ilk Selçuklu-Gazneli ilişkileri, Selçuklu Türkmenlerinin Horasan’daki faaliyetleri ve
Selçuklu-Gazneli mücadelesi genel hatlarıyla değerlendirilerek, Beyhaki’deki Selçuklu algısı ortaya
çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gazneliler, Selçuklular, Beyhakî, Selçuklu algısı.