HUNTING PRACTISE OF SELJUKS

Yıl 2018, Sayı: 8, 136 - 146, 09.10.2018

Erdoğan Merçil

Öz

Hunting that was performed as a kind of sports and in order to get ready for a battle by Turks, was considered as halal for the rulers. For that reason, it was one of the important activities during the period of Seljuks. Not only do we have information on that Tughril Beg, the first Sultan of Seljuks, went hunting but also we know that Sultan Malik-shah (1073-1092) had the strongest interest in hunting. He also had minarets built up with the nails of gazelles and wild asses that he hunted. On the other hand, Malik-shah’s son Sultan Muhammad Tapar (1105-1118) was attentive to choose hounds and leopards that were used for hunting, and Sultan Sanjar was one of the rulers going hunting. Hunting interests of the members of the Seljuk Dynasty also went on during the period of the Sultans of the Iraq Seljuks. The rumour has it that he had 400 (four hundred) golden collared dogs. The Sultans of the Sultanate of Rum established away from the Iranian geography also went on hunting practises.

Anahtar Kelimeler

Seljuks, Malik-shah, Hunting, Ravin, Entertainment

SELÇUKLULAR’DA AV

Öz

Türkler tarafından spor ve savaşa hazırlık maksadıyla yapılan av, hükümdarlar için dinen helâl sayılmıştır. Bu sebeplerden dolayı da Selçuklular dönemindeki önemli faaliyetlerden biri olmuştur. İlk Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in avlandığına dair bilgiler bulunduğu gibi Sultan Melikşah (1073-1092)’ın av merakının en üst seviyede olduğu bilinmektedir. Öyle ki o, avlamış olduğu ahu ve yaban eşeklerinin tırnaklarından minareler yaptırmıştır. Diğer taraftan Melikşah’ın oğlu Sultan Muhammed Tapar (1105-1118) da av için kullanılan köpek ve parsları seçmek hususunda çok itina göstermiş, Sultan Sencer de avlanan hükümdarlardan biri olmuştur. Selçuklu hanedan mensuplarındaki av merakı, Irak Selçuklu Sultanı Mahmud b. Muhammed Tapar döneminde de devam ettirilmiştir. Rivayete göre onun altın tasmalı 400 (dörtyüz) köpeği vardı. Ayrıca İran coğrafyasından uzakta kurulmuş olan Türkiye Selçuklu sultanları da av faaliyetlerini devam ettirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklular, Melikşah, Av, Şikâr, Eğlence

Kaynakça

• Alaaddin Ata Melik Cüveynî, Tarih-i Cihan Güşa, çvr. Mürsel Öztürk, Ankara 1998.
• Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi, III, Tıpkıbasım ve Türkçe tercüme, Feridun Nâfiz Uzluk, Ankara 1952.
• Ayönü, Yusuf, Selçuklular ve Bizans, Ankara 2014,s.203.
• Bundârî, Histoire des Seldjoucides de’lırâq par al- Bondârî D’apres’s Imad ad-dîn Kâtib al-Isfahânî, Texte Arabe nşr. Th. Houtsma, Liede 1889/Trk. trc. K.
• Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, İstanbul 1943.
• Caferoğlu, A., “Türklerde Av Kültü ve Müessesesi”, VII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 25-29 Eylül 1970, I. cilt, Ankara 1972.
• Derleme Sözlüğü, cilt XI, Ankara 1979.
• Devletşah Semerkandî, Tezkiret eş-Şu’aray-ı Devletşah Semerkandî, nşr. Muhammed Abbasî, Tahran hş. 1337.
• Ersan, M., “Türkiye Selçukluları’nda Devlet Erkânının Eğlence Hayatı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt, XXI/1, İzmir 2006.
• Hamdullâh Müstevfî Kazvinî, Tarih-i Güzide, nşr. Abdül-Huseyin Nevaî, Tahran hş.1336-1339/Trk. trc. ed. Erkan Göksu.
• Handmîr, Düstur el-Vüzerâ, tashih ve giriş, Sa’îd Nefisî, Tahran 1317.
• İbn Al-Azraq Al-Fârıqî, Târıkh Al-Fârıqî ed. B. A. L. Awad, Beyrut 1974.
• İbn-i Bibî, el-Hüseyn b. Muhammed b.’Alî el-Ca’ferî er-Rugedî, El-Evâmirü’l-Alâiyye Fî’l-Umûri’l-‘Alâ’iyye, Önsöz ve fihristi hazırlayan I. Tıpkıbasım Ankara 1956/Trk. trc. İbn Bibi el-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’feri er-Rogadi, El-Evâmirü’l-Alâ’iyye Fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye, Selçuknâme, II Tercüme, Çeviren Mürsel Öztürk, Ankara 2014.
• İbnü’l-‘Ibrî, Târîh Muhtasar el-Düvel, Anton Sâlhânî, Lübnan 1983.
• İbnü’l-Adîm, Biyoğrafîlerle Selçuklular Tarihi, İbnü’l-Adîm Buğyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb (Seçmeler), Çeviri, notlar ve açıklamalar Ali Sevim, Ankara 1982.
• İbnü’l-Adîm, Zübdetü’l-haleb min Tarihi Haleb, İslâm kaynaklarına göre Malazgirt savaşı (metinler ve çevirileri, F. Sümer-A. Sevim, Ankara 1971.
• İbnü’l-Esir, İslâm Tarihi, el-Kâmil fi’t-Târîh Tercümesi, X. cilt, Trk. trc. A. Özaydın, İstanbul 1987.
• Kafesoğlu, İ., Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul 1953.
• Kanar, M., Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul 2000.
• Kayhan, H., Irak Selçukluları, Konya 2001.
• Köymen, M. A., Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Cilt: II. İkinci İmparatorluk Devri, Ankara 1984.
• Merçil, E., Müslüman Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 2013.
• Merçil, E., Selçuklular’da Saraylar Ve Saray Teşkilatı, İstanbul 2011.
• Mîrhand, Târîh Ravzatü’s-Safâ, Tahan hi. 1339. Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, Câmiu’d-Düvel, Selçuklular Tarihi I, Yayınlayan A. Öngül, İzmir 2000.
• Necmeddîn Ebü’l-Recâ’ Kumî, Tarihü’l-Vüzerâ, nşr. Muhammed Taki Dâniş Pejuh,Tahran 1363.
• Niğdeli Kadı Ahmed, El-Veledü’ş-Şefik ve’l-Hâfidü’l-Halik’ı (Anadolu Selçuklularına Dair Bir Kaynak, Cilt I (İnceleme-Tecüme), yay. Ali Ertuğrul, Ankara 2014.
• Nizâmülmülk, Siyaset-Nâme, Ankara 1999.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük,4, S-Z, Ankara 1996.
• Özaydın, “Av”, DİA., s. 103.
• Özaydın, “Kündürî”, DİA.
• Özaydın, A., “Münkiz (Beni Münkez)”, DİA.
• Özaydın, A., Sultan Berkyaruk Devri Selçuklu Tarihi (485-498/1092-1104), İstanbul 200l.
• Özaydın, A., Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi (498-511/1105-1118), Ankara 1990.
• Polat, M. Said, “Göçebe Türklerde Avcılık”, Av ve Avcılık Kitabı, Editörler E. G. Naskali-H. O. Altun, İstanbul 2008.
• Raşîd Al-Dîn Fazlallâh, Câmi’ Al-Tavârih, II. Cild 5. Cüz Selçuklular Tarihi, Yayınlayan Ahmed Ateş, Ankara 1960/Trk. trc. Câmi’ü’t-Tevârih (Zikr-i Târih-i Âl-i Selçûk), Trk. Trc. E. Göksu-H. H. Güneş, İstanbul 2014.
• Râvendî, Muhammed b.Ali b.Süleyman, Râhat-Üs-Sudûr Ve Âyet-Üs-Sürûr, çeviren Ahmed Ateş, Ankara 1957.
• Sadruddîn Ebu’l-Hasan Nâsır İbn ‘Ali El-Huseynî, Ahbâr üd-Devlet is-Selcukiyye/Trk. trc. Necati Lügal, Ankara 1943.
• Sevim, A., “İbn Münkiz”, DİA.
• Sevim, Ali, “İbnü’l-Cevzî’nin “El-Muntazam” Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler”, Prof. Dr. Ali Sevim Makaleler 2, Yayına Hazırlayanlar E. S.Yalçın-S. Özbek, Ankara 2005.
• Sevim, Ali, “Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zaman Fî Tarihi’l-Ayan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler II. Sultan Alp Arslan Dönemi”, Belgeler, sayı 23, Ankara 1999.
• Sevim, Ali, “Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zaman Fî Tarihi’l-Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler III. Sultan Melikşah Dönemi”, Belgeler, Sayı 24, Ankara 2000.
• Seyfeddîn ‘Akılî, Âsârü’l-Vüzerâ, tashih, Mîr Celâleddîn Huseynî Urmevî, Tahran hş. 1337.
• Şebankâreî, Muhammed b. Muhammed, Mecma’ el-Ensâb, nşr. Mîr Hâşim, Tahran hş.1363.
• Turan, O., Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ankara 1965.
• Turan, O., Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1971.
• Turan, O., Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar Metin, Tercüme ve Araştırmalar, Ankara 1958.
• Üsâme İbn Münkız, İbretler Kitabı (Kitab El-İ’tibar), Çeviren Yusuf Z. Cömert, İstanbul 1992.
• Zahirüddin Nişaburi, The Saljuknâma of Zahir al-Dîn Nîshâpûrî, ed. A. H. Morton, Antony Rowe 2004.