OBSCURE TOMBS OF ANATOLIAN SELJUKS IN AKSARAY

Yıl 2018, Sayı: 8, 201 - 224, 09.10.2018

Zekai Erdal

Öz

The city, which was rebuilt entirely by Qilich Arslan II, the Sultan of Anatolian Seljuks, had rapidly thrived since it was a military base and also located at the intersection of main trade routes. The golden era of Aksaray during the Seljuks period began to fade following the Kösedağ War; the chaotic environment in the Beyliks (small Turkish emirates) period and displacement of certain people in order to Turkize and Islamize the new capital city of Ottomans led the city of Aksaray to collapse.

Numerous tombs built in that period were destroyed because of some problems such as invasion, plunder, riot; the remaining ones were demolished for the sake of nothing. Four tombs belonging to that period, which are still extant despite all these negative circumstances or were detected before its demolition, have been included in the scope of the study. One of those does not exist today. The sites of cemetery subsist only in two tombs at the city center. The tomb in the town of Topakkaya has managed to remain standing by virtue of restoration, partially loyal to its original state though.

The buildings, except the Anonymous Tomb, are not known very well in the academic circles. This article aims to present the obscure tombs of Anatolian Seljuks in Aksaray.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Anatolian Seljukides, Town of Topakkaya, Anonymous Tomb, Tomb of Saliha Khatun, Tomb of Çaput Baba, Tomb of Hasas Baba

AKSARAY’DA FAZLA TANINMAYAN ANADOLU SELÇUKLU TÜRBELERİ

Öz

Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan tarafından baştanbaşa yeniden inşa edilen Aksaray, askeri bir üs olmanın yanı sıra; ana ticaret yollarının kavşağında olması nedeniyle de hızla büyümüştü. Selçuklu dönemindeki parlak günler Kösedağ Savaşı sonrasında sönmeye başlamış, Beylikler devrindeki kargaşa ortamı nedeniyle de bu çöküş devam etmiştir. Son darbe ise Osmanlı’nın yeni başkenti Kostantinopolis’in Türkleşip İslamlaşması için Aksaray’dan yeni başkente yapılan sürgünler olmuştur.

Bu dönemde inşa edilen birçok türbe istila, yağma, taşkın gibi olumsuzluklar nedeniyle yıkılmış, ayakta kalanların çoğunluğu da, çağdaşlaşmanın gereği olan yeni binaların inşaatına taş ocağı olmaları nedeniyle ortadan kaldırılmıştır. Tüm bu kötü durumlara rağmen bu döneme ait olup da günümüze ulaşabilen ya da yıkılmadan önce tespit edilebilen 4 adet türbe çalışma kapsamına alınmıştır. Bunlardan bir tanesi günümüzde mevcut değildir. Şehir merkezindeki iki türbenin sadece cenazelik kısmı mevcuttur. Topakkaya Beldesi’ndeki türbe ise kısmen aslına uygun olmasa da tamir edilmek suretiyle günümüze ulaşabilmiştir.

Anonim Türbe haricindeki yapılar bilim dünyasında çok fazla bilinen türbeler değildir. Bu makale ile Aksaray’daki fazla bilinmeyen Anadolu Selçuklu Türbeleri tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Anadolu Selçuklu, Topakkaya Beldesi, Anonim Türbe, Çaput Baba Türbesi, Saliha Hatun Türbesi, Hasas Baba Türbesi

Kaynakça

• Arık Olış, “Erken Devir Anadolu-Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”, Anadolu (Anatolia), 11, Ankara, 1967, s.57-100.
• Cantay Tanju, “Niksar Kırk Kızlar Türbesi”, Sanat Tarihi Yıllığı IX.-X., İstanbul, 1981, s.83-105.
• Evliya Çelebi, Seyahatname, (Çev.: Zuhuri Danışman), V, İstanbul, 1970.
• Deniz Bekir, Aksaray ve Çevresindeki Türk Devri Yapıları Rehberi, (Ankara Üniv., D.T.C.F., Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1976.
• Erdal Zekai, Aksaray’daki Türk Devri Mimarisi, (Yüzüncü Yıl Üniv., Sos. Bil. Ens., Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2014.
• Konyalı İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi, II, İstanbul, 1974.
• Öney Gönül, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara, 1992
• Tuncer O. Cezmi, Anadolu Kümbetler 1, Selçuklu Dönemi, Ankara, 1986. __________, Anadolu Kümbetleri, 2, Ankara, 1991.
• İbrahim Hakkı Konyalı Kütüphanesi Arşivi.
• http://kuran.diyanet.gov.tr