Türkiye Türkçesinde Benzerlik İşleviyle Kullanılan Ekler

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 26/2, - , 28.04.2016

Selcen Çifçi

Öz

Bu çalışmada “yakınlık derecesiyle benzetme” ilgisi kuran  {+CA}, {+(I)msI}, {+(I)mtırak}, {+rAk} ve {+sI} isimden isim yapma ekleri ele alınmıştır. Bu ekler dil bilgisi kitaplarında “Küçültme” başlığı altında ele alınır. Ancak işlev açısından değerlendirildiğinde eklerin kullanılış amacı “küçültme” değil “benzetme”dir. Bu çalışmada, eklerin benzetme yapma işlevinde hangi kök ve türde kelimelere geldiği ve türetilen kelimenin nasıl bir anlam yüklendiği belirlenmeye çalışılmıştır. Türkçe Sözlük (2011) ve dil bilgisi kitaplarında bu eklerle türetilen kelimeler, eklerin kelimelere kazandırdığı anlamla göre doküman incelemesine dayalı olarak incelenmiştir. Doküman incelemesi neticesinde benzerlik ilgisi kurarak türetilmiş 340 kelime tespit edilmiş ve bu kelimeler ile ekler arasındaki ilişki biçim işlev yöntemiyle ele alınmıştır. Bu yöntemde biçimbirimlerin, yapıdan işleve doğru yönelimi vardır. Belli bir biçimbirimin işlevlerini tespit etmek için seçili metinlerde tarama yapılır ve bulunan yapılar işlevlerine göre tasnif edilir. Bu tasnif sonucu biçimbirim en işlek işleviyle adlandırılır. Çalışma sonunda {+CA}, {+(I)msI}, {+(I)mtırak}, {+rAk} ve {+sI} eklerinin isimlere gelerek “yakınlık derecesiyle benzetme” işlevli kullanımlarında kullanım oranları incelenmiştir. İsimlere sadece {+(I)msI} ve {+sI} ekleri gelmektedir. Sıfatlara {+sI} eki gelmez. {+(I)mtırak} sadece renk ve tat isimlerine gelir. {+rAk} günümüzde işlekliğini kaybetmiştir

Bu çalışmanın amacı “Benzerlik kategorisinde kullanılan ekler birinin yerine ne oranda kullanılabilir?” sorusuna cevap aramak ve bu bunun gibi çalışmaların neticesinde “Türkçede Benzerlik kategorisi” oluşturmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, benzerlik, ek, ek işlevleri, küçültme, büyütme