Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki: Türkiye Özelinde Ekonometrik Bir Değerlendirme

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: -IASOS Özel Sayısı-, 27 - 46, 28.12.2017

Göksel Karaş Ebru Karaş

Öz

Döviz kurları gerek ihracat gerekse
ithalat üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte
olan ülke ekonomilerinde döviz kuru hareketleri dış ticaret hacmi üzerinde
belirleyici bir etkendir. Zaman zaman ülkeler ihracatı artırmak ve/veya
ithalatı azaltmak amacıyla döviz kurlarına müdahale etmektedirler. Ancak ülkelerin
uyguladıkları politikalar farklı sonuçlar verdiği gibi zaman zaman beklenen
sonuçları da vermemektedir. Buradan hareketle çalışmanın amacı, Türkiye’de reel
efektif döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin varlığının ve
yönünün ortaya konulmasıdır. Çalışmada Türkiye’nin 2003:01 – 2017:06 dönemleri
arasındaki reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat rakamları analize dahil
edilmektedir. Serilerin durağanlığı AugmentedDickey Fuller (ADF),
Phillips-Perron (PP) ve Kwiatkowski-Phillips-Schmidt-Shin (KPSS) birim kök testleri
kullanılarak sınanmıştır. Seriler birinci mertebede durağanlaştırıldıktan sonra
reel efektif döviz kuru ile ihracat ve ithalat arasındaki ilişkinin varlığı
Johanseneşbütünleşme testi ile test edilmiş ve değişkenler arasında
eşbütünleşik bir ilişkinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.İlişkinin yönünün
tespiti için Granger nedensellik analizi uygulanmış ve reel efektif döviz kuru
ile ithalat arasında çift yönlü bir ilişki bulunurken, ihracattan ithalata tek
yönlü bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Reel Döviz Kuru, İhracat, İthalat, Eşbütünleşme

Kaynakça

• Akhtar, M. A. ve Hilton, R. S. (1984). “Effects of Exchange Rate Uncertaninity on German and U.S. Trade”, Federal Reserve Bank of New York, Quarterly Review, 9,7-16. Alptekin, V. (2009). “Türkiye’de Dış Ticaret-Reel Döviz Kuru İlişkisi: Vektör Otoregresyon (VAR) Analizi Yardımıyla Sınanması”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2:2, 132-149. Arize, A.C. (1994). “Cointegration Test of A Long-Run Relation Between The Real Effective Exchange Rate and The Trade Balance”, International Economic Journal, 8:3, 1-9. Barışık, S., Demircioğlu, E. (2006). “Türkiye’de Döviz Kuru Rejimi, Konvertibilite, İhracat-İthalat İlişkisi (1980-2001), ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2:3, 71-84. Bari, B., Togba, E.D. (2017). “The Effect of Foreign Exchange and Real Exchange Rate on Foreign Tradein Liberia: An Application of Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Approach”, EconWorld 2017 Paris Proceedings, 1-23. Brada, J.C., Kutan A.M., Zhou, S. (1997). “The Exchange Rate and The Balance of Trade: The Turkish Experience”, The Journal of Development Studys, 33:5, 675-692. Chaudhary, G. M., Hashmi, S. H., Khan, M. A. (2016). “Exchange Rate and Foreign Trade: A Comparative Study of MajorSouth Asian and South-East Asian Countries”, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 230, 85-93. Dash, A. K., Narasimhan, V. (2011). “Exchange Rate Pass-True: How Much Do Exchange Rate Changes Affect The Prices of Indian Exports and Imports”, South Asia Economic Journal, 12:1, 1-23. Değer, O., Demir, M. (2015). “Reel Efektif Döviz Kuru ve Dış Ticaret Hacmi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği”, Finans, Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 52:604, 7-21. Doğan, Z., Kurt, Ü. (2016). “Türkiye Ekonomisinde Reel Döviz Kuru ve İthalat İlişkisi”, International Journal of Social Science, 45, 327-336. Duasa, J. (2009). “Exchange Rate Shock on Malaysian Prices of Imports and Exports: An Empirical Analysis”, Journal of Economic Cooperation and Development, 30:3, 99-114. Dülger, F., Cin, M.F. (2002). “Türkiye’de Döviz Kuru Dinamiklerinin Belirlenmesinde Parasalcı Yaklaşım ve Eşbütünleşme Yöntemiyle Sınama”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 29:1-2, 47-68. Enders, W. (1995). Applied Econometric Time Series, Iowa State Unıversity, New York. Göçer, İ., Elmas, B. (2013). “Genişletilmiş Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye Dış Ticaret Performansına Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 7:1, 137-157. Gujarati, D.N., Porter, D.C. (2012). Temel Ekonometri (Çev: Ü. Şenesen, G.G. Şenesen), Literatür Yayıncılık, İstanbul. Karaçor, Z., Gerçeker, M. (2012). “Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği (2003-2010)”, Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23, 289-312. Karagöz, M., Doğan, Ç. (2005). “Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15:2, 219-228. Kızıldere, C., Karabadayı, B., Emsen, Ö.S. (2014). “Dış Ticaret Döviz Kuru Değişimlerine Duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6:12, 39-53. Lal, A.K., Lowinger, T.C. (2002). “The J-Curve: Evidence from East Asia”, Journal of Economic Integration, 17:2, 397-415. Lovrinovic, I., Benazic, M. (2004). “A VAR Analysis of Monetary Transmission Mechanism in the European Union”, Zagreb International Review of Economics and Business, 7:2, 27-42. Phillips, P.C.B., Perron, P. (1988). “Testing for a Unit Root in Time Series Regression”, Biometrika, 75:2, 335-346. Sevüktekin, M., Çınar, M. (2014). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi, Dora Yayıncılık, Bursa. Seyidoğlu H. (2003). Uluslararası İktisat Teori ve Politika Uygulamaları (15. Baskı), Güzem Yayınları, İstanbul. Stucka, T. (2004). “The Effects of Exchange Rate Change on The Trade Balance in Croatia”, IMF Working Paper, No: WP/04/65. Tapşın, G., Karabulut, A.T. (2013). “Reel Döviz Kuru, İthalat ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 26, 190-205. Tarı, R. (2015). Ekonometri, Umuttepe Yayınları, Kocaeli. Vergil, H., Erdoğan, S. (2009). “Döviz Kuru-Ticaret Dengesi İlişkisi: Türkiye Örneği”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5:9, 35-57. Yamak, R., Korkmaz, A. (2005), “Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 2, 11-29. Zengin, A. (2000). “Reel Döviz Kuru Hareketleri ve Dış Ticaret Fiyatları (Türkiye Ekonomisi Üzerine Amprik Bulgular)”, C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2:2, 27-41. Zhang, Z. (1996). “The Exchange Value of The Renminbi and China’s Balance of Trade: An Empirical Study”, NBER Working Paper, No: 5771.