İŞLEVSEL KURAM BAĞLAMINDA UŞAK MANİLERİ VE UŞAK’TA YAŞAYAN MANİ SÖYLEME GELENEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 4, 285 - 292, 30.12.2018

Derya Özcan Tenzile Gök

Öz

Toplumun, kültür dünyası hakkında bir yorum yapabilmek için halk edebiyatı ürünlerinin özellikle konu açısından incelenmesi bir gereklilik olarak düşünülmelidir. Mâni de halk hafızasının yarattığı işlevsel bir edebiyat ürünüdür. Diğer nazım biçim ve türlerine oranla hem şekil özelliği hem konusu itibariyle daha rahat üretilip icra edilen mâni, içerik olarak yoğundur ve bu yoğunluk tek dörtlükle sınırlıdır. Dolayısıyla kişiler birçok duygu ve düşünce için bir mâni söyleyebilirler ve bunu yapmak için bir sanatçılık yeteneğine ihtiyaç yoktur. Üretimin rahatlığı ve konunun çeşitliliği bu ürünün icrasını pratik hale getirmiş ve mâni söylemek bir gelenek haline gelmiştir. Mâni söyleme geleneği millîdir ve yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, belirli kurallar çerçevesinde kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Uşak’ta söylenen mâniler ve devam eden mâni söyleme geleneğinin ele alınacağı bu çalışmada mânilerin işlevleri üzerinde durulmuş ve Uşak yöresi mânileri işlevsel kurama göre değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uşak, Mâni, İşlev

MÂNİ’S OF USAK IN THE CONTEX OF FUNCTIONAL THEORY AND LIVING TRADITION OF SINGING MÂNİ IN USAK

Öz

To be able to make a comment about the cultural world of the society, analyzing the folk literature works, especiallay in terms of subject, must be seen as an obligation. A mâni is a functional literary product which is created by folk memory. Relative to other folk verses mâni is easier to generate and perform in the basis of form and type thus its content has to be intense, and this intensity is compressed into only one quatrain . Therefore, people can tell a mâni for many thoughts and feelings with out needing an artist’s ability to do it. The simplicity of generating, and the diversity of the subject makes the perfomation of this genre practical, thus telling mâni had became a tradation. Tradation of telling mâni is a national value, and it has been formed by filtering effects of the experiences of centuries, and by being pursuant to certain rules it is transfered through generation to current days. In this study mânis which is telled in Usak and the tradation of telling mânis in Usak will be evaluated according to functional theory.

Anahtar Kelimeler

Usak, Mâni, Function

Kaynakça

• Boratav, P. N. (1982), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul. Çobanoğlu, Ö. (2010), Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara. Dilçin, C. (2005), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara. Ekici, M. (2011), Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara. Elçin, Ş. (1997), Halk Edebiyatı Araştırmaları, Ankara. Gök, T. (2017), Uşak’tan Derlenen Mâniler Üzerine Bir İnceleme, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), Uşak. Güzel, A., Torun, A. (2014), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara. Kaya, D. (1999), Anonim Halk Şiiri, Ankara. Köprülü, F. (1989), Edebiyat Araştırmaları. I Cilt, İstanbul. Oğuz ve Diğerleri (2011), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara. Yolcu, M. A. (2011), “Balıkesir’den Derlenen Mâniler Üzerine Bir Araştırma”, Balıkesir Üniversitesi, (Doktora Tezi), Balıkesir