Zakir Kadiri Ugan ve İslam Tarihine Dair Tercümeleri

Yıl 2015, Sayı: 23, 161 - 188, 01.06.2015

Gülşen KARAGÖZOĞLU/ Osman Aydınlı

Öz

Kazan’da yetişmiş Tatar Türkleri’nden olan Zakir Kadiri Ugan, bulunduğu cografyada gösterdiği etkin faaliyetlerin yanı sıra Türkiye’ye geldiği yıldan itibaren ka— leme aldığı kitap, makale ve tercümeleriyle İslam tarihçiliğinin gelişimine mühim katkılar yapmıştır. Bu makale, Ugan’ın kısa biyografisini sunduktan sonra, hususen İslam tarihine dair tercümeleri üzerinde durmaktadır. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçişin etkilerinin sürdüğü bir dönemde ve çetin sosyal, siyasî şartlar altında yapıl— mış bu tercümelerin hem matbü olanları hem de henüz yayınlanmamış olanları ma— kalede incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Zakir Kadiri Ugan, İslam Tarihi, Tercüme

Kaynakça

• Ağarı, Murat, İslâm Coğrafyacılığı ve Müslüman Cağrafyacılar: Doğuşu Gelişimi ve Tem— silcileri, Kitabevi, İstanbul 2002.
• Altıkulaç, Tayyar, “Ebü Şâme el—Makdisî”, DİA, İstanbul 1994, X, 233—235.
• Avcı, Casim, “Ali b. Hüseyin Mes’üdi”, DİA, Ankara 2004, XXIX, 353-355.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya (ö. 892-93), Fütühu’l—büldân, çev. Zakir Kadiri Ugan, I—II, Ma- arif Basımevi, İstanbul 1955-1956.
• ___, Fütühu’l—büldân, çev. Mustafa Fayda, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
• ___, Fütühu’l—biildân Ülkelerin Fetihleri, çev. Mustafa Fayda, Siyer Yay., İstanbul 2013.
• Berk, Özlem, “Batılılaşma ve Çeviri”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık (ed. Uğur Kocabaşoğlu), 111, İletişim Yayınları, İstanbul 2002, s. 511- 520.
• Devlet, Nadir, 1917 Ekim İhtilali Ve Türk—Tatar Millet Meclisi(Iç Rusya ve Sibirya Müs— lüman Türk Tatarlarının Millet Meclisi 1917-1919) , Ötüken, İstanbul 1998.
• Er, Hamit, İstanbul Darülfünunu İlahiyat Fakültesi Mecmuası Hoca ve Yazarları, İstanbul 1993.
• ___, “Dârülfünun Ilahiyat Fakültesi Mecmuası”, DİA, istanbul 1993, VIII, 526—527.
• Fayda, Mustafa, “Fütuhu’l—Büldan”, DİA, İstanbul 1996, XIII, 258—259. _, “Târihu’l—Ümem ve’l-Müluk”, DİA, İstanbu12011, XL, 92-94.
• __, “Taberî, Muhammed b. Cerir”, DİA, İstanbul 2010, XXXIX, 314-318.
• Fındıkoğlu, Z. Fahri, İçtimaiyat II Metodoloji Nazariyeleri, Fakülteler Matbuası, İstanbul 1961.
• Fuâd es—Seyyid, Eymen, “Makrîzî”, DİA, Ankara 2003, XXVII, 448-451.
• Güner, Osman, “Zakir Kâdirî Uğan’ın Hadis Sistematiğine Yönelik Eleştirilerinin Tahlil ve Tenkidi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 17, Samsun 2004, s. 65—94.
• __, “Ugan Zakir Kâdirî”, DİA, İstanbul 2002, XLII, 44-45.
• Güngör, Erol, Sosyal Meseleler ve Aydınlar, haz. E. Kılınç, R. Güler, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1993.
• Hassan, Ümit, “Ibn Haldun Mukaddime’si Metninin Yaygınlık Kazanması Üzerine Not- lar”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, c. XXVIII, sy. 3—4 (1973).
• Ibn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed (ö. 1406), Mukaddime, I-III, Ankara 1954-1957.
• __, Mukaddime, çev. Zakir Kadiri Ugan, I—III, Maarif Basımevi, Ankara 1954— 1957.
• ___, Mukaddime, çev. Süleyman Uludağ, I—II, Dergah Yayınları, Istanbul 1982— 1983.
• ___, Mukaddime, çev. Turan Dursun, 1.basım, 1, Onur Yayınları, Ankara 1977.
• __, Mukaddime: Osmanlı Tercümesi, müt. Pirizâde Mehmed Sâhib, (haz. Sami
• Erdem V.dğr.), c. I, s. XX, Klasik Yayınları, Istanbu12008.
• __, Mukaddime, çev. Halil Kendir, I—II, Yeni Şafak Kültür Armağanı, Istanbul 2004.
• Karaca, Çağlar, Ibn Haldun’un Mukaddime’sinde Toplumun Yasalarını Keşfeden Bir Dü- şünce Etkinliği Olarak Tarih (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Univer— sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011.
• Kayaoğlu, Taceddin, Türkiye’de Tercüme Müesseseleri, Kitabevi, Istanbul 1998.
• Kılıç, Hulusi, “Ahmed Emin”, DİA, İstanbul 1989, 11,62-64.
• Kırbaşoğlu, Mehmet Hayri, “İbn Haldun’un “Mukaddime”sinin Yeni Bir Tercümesi Üze— rine”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1985, XXVİİ, 363—398.
• Koç, Yakup, Cumhuriyetten Günümüze Çeviri Faaliyetleri ve Teda Projesi (Uzmanlık tezi), T.C. Turizm ve Kültür Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdür- lüğü, Ankara 2010.
• Koşay, Hamit Zübeyr, “Zakir Kadirî Uğan: 1878—1954”, Türk Yurdu, sy. 239, Aralık 1954, s. 428—430.
• Mesudi, Murüc Ez—Zeheb (Altın Bozkırlar), çev. Ahsen Batur, Selenğe Yayınları, İstanbul 2004.
• Mustafa, Muhammed Allam, “Zakir Kâdirî Ugan Cenapları”, Türkiye Cumhuriyeti Dev— letinin Kuruluş ve Gelişmesine Hizmeti Geçen Türk Dünyası Aydınları Sempoz— yumu Bildirileri (23-26 Mayıs), Kayseri 1996, s. 435—438.
• Özaydın, Abdülkadir, “İbnü’l—Esîr”, DİA, İstanbul 2000, XXİ, 26—27.
• Sarınay, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912—1931, Ötü- ken Neşriyat, İstanbul 1994.
• Şakiroğlu, Mahmut H., “Tercüman (Osmanlılar’da)”, DİA, İstanbul 2011, XL, 490-492.
• Şeşen, Ramazan, Müslümanlarda Tarih ve Coğrafya Yazıcılığı, İSAR Vakfı Yayınları, İs— tanbul 1998.
• __, İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, Türk Kültürünü Araş
• tırma Vakfı Yayınları, Ankara 1985.
• Temir, Ahmet, Vatanım Türkiye Rusya—Almanya—Türkiye Üçgeninde Memleket Sevgisi ve Hasretle Şekillenmiş Bir Hayat Hikâyesi), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011.
• Taymas, Abdullah, 1917’den 1919’a Rus İhtilalinden Hatıralar 1, Turan Kültür Vakfı, İs- tanbul 2000.
• Ugan, Azat, “Prof. Zakir Kâdirî Ugan (Ölümünün üçüncü yıldönümü münasebetiyle)”, Kırım Dergisi, sy. 9—12 (1957), s. 318—320.
• Yazıcı, Hüseyin, “Mısırlı Tarihçi ve Yazar Ahmed Emin (1878—1953) İstanbul Anıları”, Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, c. 1, sy. 1, İstanbul 2001, s. 16-29.
• Yıldırım, Emre, “Erken Cumhuriyet Yılları Milli Kimlik Tartışmaları: Hasan Ali Yücel ve Türkiye’de Hümanizma Arayışları”, Turkish Studies — İnternational Periodical For The Lanğuages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/ 7 Summer 2013, p. 745-763, Ankara—Turkey, p. 745—763.
• Yurdaydın, Hüseyin Gazi, Matrakçı Nasuh, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayın— ları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1963.
• ___, Matrakçı Nasuh”, DİA, Ankara 2003, XXVIH, 143—145.