Büyükçekmece ile Küçükçekmece Arasındaki Heyelanların Oluşumunda Hazırlayıcı ve Tetikleyici Parametrelerin Değerlendirilmesi

Yıl 2010, Cilt: 9 Sayı: 1, 56 - 73, 13.07.2016

Süleyman Dalgıç Mehmet Turgut İbrahim Kuşku

Öz

Büyükçekmece ile Küçükçekmece arasındaki heyelanların oluşmasında hazırlayıcı parametreler olarak başlıca, genç faylara ait veriler bulunmaktadır. Buzul dönemindeki vadilerin derine aşındırma işlemi de bu fay zonlarını takip ederek heyelanların oluşmasına neden olmuş olmalıdır. Ayrıca, heyelanların oluşmasında diğer hazırlayıcı parametreler geçirimsiz özellikte fisürlü kil ile ara seviyelerde geçirimli kum düzeylerinin bulunması ve heyelanların topuk kısımlarının aşındırılması olayları etken olduğu belirlenmiştir. Heyelanları hazırlayan bu ortamlarda ise tetikleyici parametreler depremler, yağışlar ve aşırı yüklemeler olmuştur. İnceleme alanı için 14 Aralık 557 depremi, 10 Temmuz 1894 ve 17 Ağustos 1999 Kocaeli depremi ile kitle hareketi ilişkisi bulunmakta ve inceleme alanı zemin büyütmesinden dolayı bölgedeki her depremden etkilenmektedir. Bölgenin yıllık yağış ortalaması 850 mm. üstünde olduğu durumda heyelan ve akma olaylarında artış gözlenmektedir. Avrupa‘nın en hızlı büyüyen kenti İstanbul da heyelanlar üzerinde yapılan yüksek katlı yapıların hızla artması ile bölgenin aşırı yüklenmesi heyelanları tetikleyici diğer parametre olmuştur. Özellikle eski heyelanların aşırı yüklenmesi sonucu, günümüzde Avcılar Balaban, Çukurlar, Pekmez ve Yakuplu heyelanları tekrar aktif hale gelmiştir. Bu nedenle eski heyelanların olduğu alanlar, uygun mühendislik çözüm yöntemleri uygulanmadan yeni yerleşim yerleri olarak kullanılmamalıdır. Günümüzde heyelanlı alanlarda onlarca yapı ya yıkılmış ya da yıkılma noktasına gelmiştir. Bu nedenle heyelanlı alanlarda ana kayma düzleminin saptanması buna göre önlem alınarak yapılaşmaya gidilmesi gerekmektedir. Diğer durumda ana kayma düzleminin üzerinde kalan heyelan önlemleri ile fore kazık uygulamaları olsa bile ortamın stabilitesine etkisi bulunmamaktadır

Anahtar Kelimeler

Kuzey Anadolu fay zonu, deprem, heyelan, fisürlü kil, yağış, aşırı yükleme

The Evaluation of Preparative and Triggering Parameters on Occurrence of Landslides in teh Büyükçekmece-Küçükçekmece

Öz

Data on young faults exist as preparative parameter for the landslides between Büyükçekmece and Küçükçekmece. Also, the vertical erosion process during the glacial epoch should have been effective in the occurrence of the landslides. Furthermore, the existence of impermeable fissured clay with permeable sand interlayers and the erosion processes on the heel of the slopes are determined as other effective preparative parameters. Europe, overloading of the region which is the result of the rapid increase in high rise buildings on the landslide areas, is another parameter in triggering landslides. Especially due to the overloading of paleolandslides nowadays, the Avcılar Balaban, Pekmez and Yakuplu landslides are activated. For this reason the areas with paleo-landslides should not be used unless appropriate engineering applications area conducted. Tens of buildings are presently collapsed or nearly collapsed in the study area. For this reason in landslide prone areas, settlements should be build after determining the slide depth and the application of appropriate prevention techniques. Otherwise, the landslide preventions over the main slide surface are carried out will be ineffective even together with bored-pile applications

Anahtar Kelimeler

North Anatolian Fault Zone, earthquake, landslide, fissured clay, rain, overloading

Kaynakça

• AMBRASEYS, N., 2002. The seismic activity of the Marmara Sea region over the last 2000 years, B Seismol. Soc. Am., 92, 1,1-18,
• ARINÇ, C., 1955. Geology of Haliç-Küçükçekmece lake. Ġstanbul Technical University, Doctora thesis (In Turkish)
• ARPAT, E., 1999. Büyükçekmece ile Küçükçekmece (Ġstanbul) heyelanlarının genel özellikleri ve yarattıkları baĢlıca sorunlar, 52. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiriler Kitabı, Ankara,10-12 Mayıs, s.17-23.
• B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve Deprem AraĢtırma Enstitüsü Ulusal Deprem Ġzleme Merkezi (2010); http://www.koeri.boun.edu.tr/scripts/lst0.asp BRUCE D. M., DONALD L. T.,GUZZETTI, F., REICHENBACH, P., 2004. Landslides, earthquakes, and erosion, Earth and Planetary Science Letters 229, 45–59.
• DALGIÇ, S., 1988. Ġstanbul Batısının Yapı Malzemesi Ocaklarının Jeoteknik Ġncelemesi, Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi, Ġ.Ü. Fen Bil. Enstitüsü.
• DALGIÇ, S., 2000. Gürpınar (Ġstanbul) heyelanlarını önlemede drenaj galerileri, Ġstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Dergisi, C.13, S.1-2, ss 39-47.
• DALGIÇ, S., 2003. Ġstanbul Ġli, Kıraç Belediyesi, imar planı revizyonuna esas jeolojik-jeoteknik araĢtırma raporu, Ġ.Ü. AraĢtırma ve Yardım Vakfı.
• DALGIÇ, S.,2004. Factors Affecting the Greater Damage in the Avcılar Area of Istanbul During the 17 August 1999 Izmit Earthquake, Bulletin of the International Association for Engineering Geology and the Environment, Bull. Eng. Geol. Env. 63. 221 – 232.
• DALGIÇ, S., 2005. Ġstanbul Ġli, Büyükçekmece Ġlçesi, YerleĢime Uygun Olmayan Alanların Jeolojik-Jeoteknik Değerlendirme Raporu, Ġ.Ü. AraĢtırma ve Yardım Vakfı.
• DALGIÇ, S.,TURGUT, M., KUġKU, Ġ., COġKUN, Ç., COġGUN, T.,2009. Ġstanbul‘un Avrupa yakasındaki zemin ve kaya koĢullarının bina temellerine etkisi, Uygulamalı Yerbilimleri, Kocaeli, Sayı:2, s.47-70.
• DUMAN, T.Y., KECCER, M., ATEġ, S., EMRE, O., GEDĠK, Ġ., KARAKAYA, F., DURMAZ, S., OLGUN, S., ġAHĠN, H., GÖKMENOĞLU, O., 2004. Ġstanbul metropolü batısındaki
• ERCAN, A., 1990. ―Gürpınar Beldesi Yermühendislik Projesi‖, Yeraltı Aramacılık Billimsel Arastırma Kurulusu, cilt 1, 2, Istanbul.
• ERGĠNTAV, S., EDĠGER, V., DEMĠRBAĞ, E., CANKURTARANLAR, A., DĠKBAġ, A., ĠNAN, S., SAATÇILAR, R., BAġ, M., 2009. Büyükçekme-Küçükçekmece Arası Kıta Sahanlığının AraĢtırılması ve Karadaki Fay Sistemleri ve Heyelanlarla ĠliĢkilendirilmesi, Aktif Tektonik Arastırma Grubu,13. Çalıstayı, ATAG 13, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Bildiri Özleri Kitabı, s.30
• ERĠġ, K.K., ÇAĞATAY, N., 2008. Marmara Denizi‘nde son buzul döneminden günümüze deniz seviyesi değiĢimleri, ĠTÜ dergisi/d mühendislik Cilt:7, Sayı:6, 13-23
• GÖKAġAN, E.,GAZĠOĞLU, C.,ALPAR, B.,YÜCEL, ZY., ERSOY, ġ., GÜNDOĞDU, O.,YALTIRAK, C., TOK, B., 2002. Evidences of NW extension of the North Anatolian Fault Zone in the Marmara Sea; a new approach to the 17 August 1999 Marmara Sea earthquake. Geo-Marine Lett 21:183-199.
• GÖKAġAN, E., 2003a. Ġstanbul Boğazı Büyükçekmece arası Ģelf ve kara alanında genç faylara ait izlerin sığ sismik ve morfolojik veriler yardımıyla incelenmesi, ĠTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü, Kuvaterner ÇalıĢtayı IV, s.158-163.
• GÖKAġAN, E., USTAOMER, T., GAZĠOGLU, C., YUCEL, Z.Y., OZTURK, K., TUR, H., ECEVĠTOGLU, B., TOK, B., 2003b. Morpho-tectonic evolution of the Marmara Sea inferredfrommulti-beam bathymetric and seismic data. Geo-Mar. Lett. 23 (1),19–33.
• GÖZÜBOL, A.M., 2009. Ġstanbul Avcılar dolayında jeotermal gradyan, Türkiye‘nin jeotermal potansiyeli ve arama yöntemleri sempozyumu bildiri özleri kitabı.
• KEEFER, D.K., 1984. Landslides caused by earthquakes. Geological Society of America Bulletin 95, 406–421.
• LE PICHON, X., ġENGOR, A.M.C., DEMĠRBAĞ, E., RANGIN, C., ĠMREN, C., ARMIJO, R., GÖRÜR, N., ÇAGATAY, N., MERCIER DE LEPINAY, B., MEYER, B., SAATCILAR, R., TOK, B., 2001. The active main Marmara fault, Earth Planet. Sci. Lett., 192, 595-616,
• OKAY, N., OKAY, A.I., 2002. Tectonically induced Quaternary drainage diversion in northeastern Aegean, Journal of the Geological Society, London‖, 159, 393-400.
• OKTAY, Y.F., ve EREN, R., 1999. Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi Zemin ve Deprem Ġnceleme Müdürlüğü, DanıĢman: Tahir Öngür, Editör: Mustafa Alp Dağıstanlı, Atlas Dergisi yayını.
• ÖNALP, A., AREL, E., 2004. Yamaç ve Ģevlerin mühdendisliği, geoteknik bilgisi II, Birsen yayınevi, 414 s.
• ÖZTĠN, F., 1994. 10 Temmuz 1894 Ġstanbul Depremi Raporu, Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Afet ĠĢleri Genel Müdürlüğü Deprem AraĢtırma Dairesi, 291 sayfa, Ankara.
• PALUSKA, A., POETSCH, S., BARGU, S., 1989. Tectonics, paleoseismic activity and recent deformation mechanism in the Sapanca-Abant region (NW Turkey, North Anatolian Zone), In: J., Zschau, O., Ergünay (Eds.), Turkish-German Earthquake Research Project. Earth Research Institute, University of Kiel, West Germany, pp. 18-33.beneath the Sea of Marmara. Geophys. J. Int.153,133–145.
• SAKINÇ, M., YALTIRAK, C., 1997. ―Güney Trakya sahillerinin denizel pleyistosen çökelleri ve paleocoğrafyası‖, MTA Dergisi, 119, 43-62. Sayısal Grafik San. ve Tic. Ltd. ġti. (2010); http://sayısalgrafik.com.tr/deprem/tr_frames.htm
• SMĠTH, A.D., TAYMAZ, T., OKTAY, F., YÜCE, H., ALPAR, B., BAġARAN H., JACKSON, J.A.,KARA, S., AND ġĠMġEK, 1995. High-resolution seismic profiling in the Sea of Marmara (northwest Turkey): Late Quaternary sedimentation and sea-level changes‖, GSA Bulletin, 107, 923-936.
• STANLEY, D.J., BLANPIED, C., 1980. Late Quaternary water exchange between the eastern Mediterranean and the Black Sea, 285, 537-541.
• TAYMAZ, T., KASAHARA, J., HIRN, A., SATO, T., 2001, Investigations of micro-earthquake activity within the Sea of Marmara and surrounding regions by usin ocean bottom seismometers (OBS) and land seismographs: initial results. In: Taymaz T (ed) Symposia on seismotectonics of the north-western Anatolia-Aegean and recent Turkish earthquakes, pp 42-51.
• T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü (2010); http://www.dmi.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagis-verileri.aspx TEZCAN, S., DURGUNOĞLU, T., vd., 1977. Ġstanbul yeni iskan yöreleri geoteknik ve sismik etüdü‖, Boğaziçi Üniversitesi, Deprem Mühendisliği AraĢtırma Enstitüsü, Dahili rapor no: 77-14T. 119s.
• YALÇINLAR, Ġ., 1976. Türkiye jeolojisine giriĢ, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü yayını.
• YILMAZ, Y., GÖKAġAN, E., ERBAY, A.Y., 2010. Morphotectonic development of the Marmara Region, Tectonophysics , Volume 488, Issues 1-4, pp.51-70
• YÜKSEL, F. A. VE DALGIÇ, S., 1995. ―Heyelan tehlikeleri: Arazi kullanımı planlaması için bir rehber ön çalıĢması.‖, II. Ulusal Heyelan Sempozyumu, 25-26 Ekim 1995, Sapanca, Bildiri makaleleri kitabı sayfa 59-70.
• YÜZER, E., ERĠġ,Ġ.,BAKIR, A.,AYDOĞAN, S., 2007. Ġstanbul‘un heyelanları, Ġstanbul‘un jeolojisi sempozyumu III, Bildiriler Kitabı.181-203.
• ZARĠF, H.Ġ., 1996. Küçükçekmece-Büyükçekmece gölleri arasındaki alanın yamaç stabilitesi, Ġ.Ü. Fen Bilimleri Ens. Doktora tezi, 141 s.