HAMZA AĞA(YENİCEKÖY) CAMİİ HAZİRESİ MEZAR TAŞLARI

Yıl 2018, Sayı: 39, 349 - 368, 27.03.2018

Edip Yılmaz Gülsün Ebiri

Öz

Verimli topraklara sahip Küçük Menderes Havzası tarihin ilk

çağlarından beri birçok medeniyeti içerisinde barındırmıştır. Bu bölgede

tarihe ışık tutacak önemli kaynaklar ortaya konmuştur. Bu kaynaklardan biri

de Osmanlı dönemi mezar taşlarıdır. Bunun için mezarlıklar, geride

kalanların sevdiklerinin yanında bir nebze de olsa huzur buldukları

ziyaretgâhlardır. İşte Osmanlı mezar taşları bu anlamda bir kültürün izlerini

oluşturmaktadır. İzmir iline bağlı Tire Merkezde bulunan Hamza Ağa Camii

Haziresi’nde dört mezar yapısı tespit edilerek kayıt altına alınmış ve

incelenmeye tabii tutulmuştur. Bu mezar taşlarının süsleme programları,

kitabe içerikleri ve ebatları göz önünde bulundurularak bir sıralama

yapılmıştır. İlk olarak bu mezar taşlarının ölçekli fotoğrafları çekilerek

dosyalanmıştır. Epigrafik çözümlemesi yapılan bu eserler, hicri tarihleri esas

alınarak sıralanmıştır. Bu mezar taşları yoğun olarak Osmanlı’nın batılılaşma

dönemini kapsamaktadır. Çalışmalarımız esnasında, insanların bilinçsiz

davranışları ve tabiat şartları hazireyi tahribata uğratmıştır. Bunlardan iki

mezar taşına kireçle boyanarak zarar verilmiştir. Bir mezar taşı sağlam,

diğerleri ise kısmı aşınmış ve kırılmış durumdadır. Kültür varlıklarımız

arasında önemli bir yere sahip olan mezar taşları çeşitli sebeplerle yerel

yönetimlerin yeni iskân projeleriyle birlikte yok edilmeye başlanmıştır.

Bundan dolayı Tire Merkezde yer alan Hamza Ağa Camii (Yeniceköy)

haziresi mezar taşlarındaki özellikler belirtilerek, Türk sanatı içerisindeki yeri

vurgulanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mezar Taşı, Camii, Kitabe, Osmanlı

Kaynakça

• Armağan, A. M., (1933). Belgelerle Beylikler Devrinde Tire. İzmir: Uğur Ofset Matbaası Aslanoğlu, İ., (1978). Tire’de Camiler ve Üç Mescit, Ankara. ODTÜ. Atan, A., (2013). “İslam Sanatında Özgünlük ve Evrensellik”, VI. Dini Yayınlar Kongresi, İslam, Sanat ve Estetik , İstanbul. Ayanoğlu, F. İ., (1972). “Vakıflar İdaresince Tanzim Ettirilen Tarihi Makbereler”, Vakıflar Dergisi, Cilt II,2, 399-403. Ayvazoğlu, B., (1989).İslam Estetiği ve İnsan, İstanbul: Çağ Yayınları Başaran, M.,(2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Tire, İzmir: Tire Belediyesi Kültür Yayınları. Baş, G., (2013). Diyarbakır’daki İslam Dönemi Mimari Yapılarında Süsleme, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Baydar, L., (1986). Batı Tesirine Kadar Osmanlı Mimarisinde Estetik Kriterler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Bayraktar, M. S., Tire’de Osmanlı Dönemi Cami ve Mescidleri, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 1996. Berk, S., (2010). Mezar Taşı Kitabelerinin Dili: “Taşa Kazınan Tarih”, Din ve Hayat Dergisi, IX, 82-83. Biçiçi, H. K., (2004). Manisa Gördes’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Çalışkan, A., ( 1998).“İslam Estetiği Üzerine Bir Deneme”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,10, Samsun. Ebiri, G., (2016). Tire Merkezdeki Osmanlı Devri Mezar Taşları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. El Faruki, İ.– L., (1999). İslam Kültür Atlası, İstanbul: İnkılap Yayınları. Karaçağ, D.,(1994). Bursa’daki 14-15. Yüzyıl Mezartaşları, Ankara: Övendire Danışmanlık Tanıtım Hizmetleri. Karamağaralı, B., (1992). Ahlât Mezar Taşları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Koç, T., (2009). İslâm Estetiği, İstanbul: İsam Yayınları. Mutluel, O., ( 2014)“Sanat felsefesinde Estetik Obje Çözümlemesi Açısından Ebru Sanatı”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume 9/11Fall, 419-428, Ankara. Ökten, S., (1999). “Osmanlı Kentinde Estetik Üzerine Deneme”, Yeni Türkiye Dergisi, 10, 36, 31-33, Ankara, 1999. Tatlı, B., Türk-İslam Sanat Felsefesi. Akademik Hadis araştırmaları 1, 419-428, Emin Yayınları. Tokloğlu, F., (1973). Tire Çevre İncelemeleri. İzmir: Karıca Matbaacılık Tunçel, G., (1989). Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezartaşları, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Tunalı, İ., (1998). Estetik, İstanbul. Tüfekçioğlu, A., (1998). “ Türk-İslam Dönemi Türbe ve Mezar Taşı Kitabelerinde Tarih İbareleri”, Geçmişten Günümüze Mezarlık Kültürü ve İnsan Hayatına Etkileri Sempozyumu, İstanbul. Uğurluel, T., (2003). “Osmanlı Mezar Taşlarının Dili”, Sızıntı Dergisi. 25/294,21. Ülker, N.,(1999). “Ege Bölgesi Osmanlı Devri Mezar Taşları”, Osmanlı Kültür ve Sanat Dergisi, 231. Ülker, N.,(2007). “İzmir-Agora Osmanlı Dönemi Mezar Kitabelerinden Örnekler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXII, 2, 197. Yetkin, S. K., (1936). Estetik, İstanbul: İnkılap Kitabevi. Yılmaz, E., (2013). Ödemiş’teki Türk İslam Devri Mezar Taşları, Yayımlanmamış doktora tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.