el Hucviri 'de Bilginin Değeri

Yıl 2018, Sayı: 4, 65 - 83, 07.06.2018

Müfit Saruhan

Öz

Felsefe kelam ve tasavvufun epistemik kaynakları ve
referansları farklılık gösterse de Tanrı,alem insan,ahlâk ve anlam boyutunda
birer araştırma alanları olduklarında şüphe yoktur.Bu makalede tasavvuf felsefesinin Kuşeyri
gibi öncü isimlerinden biri olan  Hucviri’nin
(ö.1072) bilgi temelli  anlayışını ortaya koymaya çalışacağız.Tasavvufun erken dönem teorisyenlerinde bilginin
teorik ve pratik yönüne yapılan vurgunun ortaya çıkmasını önemli buluyoruz. V/XI.yüzyılın bu karmaşık ve sorunlu döneminde yazılan en önemli tasavvufi eserlerden biri , Kuşeyri’nin er Risale adlı eseriyle el ElHucviri’nin Keşful
Mahcub  isimli eserleridir. Kuşeyri, Arapça
olarak Tasavvufi ilkeleri ve sufilerin durumlarını yazmıştı. Hucviri ise eserini Farsça yazmış mutedil bir çizgide dinle hakikati birbirine bağlamış hakikatsiz bir din anlayışının  gösteriş, dinden beslenmeyen  hakikatin ise ikiyüzlülük  olduğunu açıklamıştı.

       
Kuşeyri ve Hucviri, tasavvufi hareketi kendisine bulaştırılan yanlışlıklardan temizlemeye çalıştılar. Onların yaşadığı çağda,tasavvuf imajı  bu sözde ve sahte temsilcilerin sunduğu
şekliyle kitlelerin tepkisine ve uzaklaşmasına yol açıyordu. Kuşeyri ve Hucviri’nin eserlerinin giriş bölümlerini okuduğumuzda bu samimi insanların, kendi çağlarında tasavvuf algısının  çöküşü karşısında ne kadar üzüntü ve acı duyduklarını ve bu yanlış imajı değiştirmeye ne kadar istekli olduklarını görürüz.

 
Hucvîrî`de sürekli bir hakikat arayışı,her alanda serbestçe düşünebilen bir akıl, yargı gücü ve bunu paylaşma tutumu ön plana çıkmaktaydı. Hucviri, İbn Rüşd ‘ten önce, Kur’an da ki düşünceyi teşvik eden ayetleri dile getirir. Allah’ın
fiillerini ve hikmetini düşünmenin  insanı
zihinsel bir yetkinliğe ulaştıracağını belirtir. Hucviri’nin sisteminde  akıl işlevsel akıldır. Kur’an daki “görmediler mi, bakmazlar mı” vurgularıyla
yer alan ayetlerin Allah’n fiillerine bakmanın bunlar üzerinde düşünmenin önemini vurguladığını öne çıkarır.Hucviri, felsefe tarihinin problemlerine değinir. Bilgiden
şüphe
eden ve onun elde edilemeyeceğini söyleyen sofistlere eleştiriler getirir.Hucviri, ilmi
amelden üstün tutanlar ile ameli ilimden üstün gören iki anlayışı da doğru bulmaz. Ona göre, bilgisiz davranış, davranış
değildir. Bir davranışı davranış kılan bilgi kaynaklı oluşudur. Davranışa yansımayan bir bilgi de bilgi değildir.Hucviri,
Farabi’nın gerçek filozof ve sahte filozofu ayrımı gibi, gerçek sufiyi sahte
filozoflardan ayırmak için gerçek sufiyi 
özgür insanla özdeşleştirir.

Anahtar Kelimeler

Epistemoloji, Felsefe ve tasavvuf, Bilginin Değeri

Value of Knowledge in Sayyed 'Ali Bin 'Usman Al-Hujwiri

Öz

The purpose of this article is
to examine the relationship between philosophy and  sufism. In the history of Philosophy
there are many schools formed by different understanding of knowledge. Reason, experience and intuition being
different aspects of knowledge constitute Rationalism, Experientialism
and  Intuitionalism. Sufi may be considered a
representative of intuitionalist side. According to this approach solemn
measure of our actions guided by intuition. This kind of knowledge has a
transcendental feature. It is gifted not acquired.But  if we go early formative  period of 
school of sufism we see also priority of reason and value of rational
knowledge.

As a case study we will shed
light on al-Hujwiri (Data Ganj Bakhsh) In his
system. Hujwiri, establishing a moderate link between the Revealed Law (sharia)
and the Truth (haqiqa), and arguing that the Revealed Law without the Truth is
a sanctimony while the Truth without the Revealed Law is hypocrisy. He tried to
reconcile circumstances with truth and fight against fake and pseudo Sufis. He
derived his strength in this struggle from his allegiance to the decisive
informational authority of the Qur'an and the Sunna. Hujwiri had underlines,
before  Ibn Rushd, the Qur'anic verses
that encourage thinking and reasoning.Contemplating about God's acts and wise
purposes behind them gives an intellectual competence to a person. It makes
reason operational.

Hujwiri also
competently addresses philosophical problems. He criticizes the sophists who
doubt that knowledge can be obtained.

Anahtar Kelimeler

Epistemology, Philosophy and sufism, Value of knowledge, al-Hujwiri

Kaynakça

• Abdülkerîm b. Hevâzin el-Kuşeyrî, er-Risâle (ed: Abdülhalîm Mahmûd - Mahmûd b. Şerîf), Kahire 1385/1966 Akot,Bülent,Tasavvufun 100’ü,Ankara, 2017.
• Aşkar Mustafa,”Keşfu’l Mahcub” Tasavvuf Klasikleri, edited by Cebecioğlu, Edhem, İstanbul,2010. Ateş Süleyman, İslam Tasavvufu, İstanbul,2004. Ayni, Mehmet Ali, Tasavvuf Tarihi, İstanbul 1992. Bozyiğit,Ahmet,İbn Meserre ve Felsefesi,Ankara,2017.
• Bozkurt Birgül, “Endülüslü Filozof-Sufi İbn Seb'in’e Göre Hakikati Arayanlar”, İstem Dergisi, n..14, Konya, 2009, pp.283-309.
• Cebecioğlu Edhem,Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara,2017.
• Edward, Hall, The Silent Language, 2nd edition, N.York 1973. Eving Katherine, Arguing Sainhood Modernity Psychoanalysis and Islam, Durham and London ,1998. Al-Hujwri, The Kashful Mahjub, Translation by Maulana Wahid Bakhsh Rabbani, Lahore: al-Faisal, 2001; Turkish Translation by,Uludağ,Süleyman,Keşfu’l Mahcub,Hakikat Bilgisi,İstanbul, 1982. Encyclopedia of Islam, London &Leiden 1871.
• Al -Ghazali, Iḥyāʾ ʿulūm al-dīn (Revival of Islamic Knowledge) Cairo,1962. Al-Ghazali, "Al-Munqidh min al-Dalal" The Deliverance From Error,ed.J.Saliba and K.Ayyad,Beyrut,1967.
• Al-Ghazali, "Mizan al-'Amal" (Criterion of Action) Kahire,1328; Mi'yar al-'Ilm" (Standard Measure of Knowledge) Beirut,undated
• Göktaş Vahid, Hicri IV. Asırda Buhara’da Tasavvuf, Kelâbâzî Örneği, Meydan Publication, İstanbul 2008. Haksever, Ahmet Cahid , Tasavvufa Dair Güncel Meseleler, Kalem Yayınları, Ankara 2015.
• Ibn Manzur, Lisânü’l-Arab, Beirut,I-IV , 1990.
• Inati, Shams, A Study of Ibn Sina’s Mysticism, London 1996. İz, Mahir, Tasavvuf, Mahiyeti, Büyükleri ve Tarikatlar, İstanbul 1990.
• Al-Mu’jam al-Wasit, Egypt 1961. Cairo,1962..
• Moris Megavati, “Sufism and philosophy: The Historical Interaction Between two neighbors“ http://www.allamaiqbal.com/publications/journals/review/oct95/2.htm
• Nicholson, R.A. (translator), The Kashf al-Mahjub (Lahore: Islamic Book Foundation, 1982.
• Nicholson, Reynold A., Fi’t-Tasavvufi’l-İslâm, (Hz. Azizî), Kahire 1956.
• Nurbakhsh, Sufism, New York 1982.
• Öztürk Yaşar Nuri,The Eye of The Hearth,Redhouse Press,Istanbul,1988.
• Saruhan, Müfit Selim , “A Comparison of The Usage of Metaphor in the Islamic Philosophers and Mystics,” Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 1 /3, 100-127 Ankara 2000.
• Saruhan Müfit Selim, “Sufi and Religious Man in Islamic Thought. “Osh State University Press 2002.
• Saruhan Müfit Selim ,” On The Ethical Rationalism of Al Ghazali” Journal of Islamic Research, Vol.3.No:2 December,2010,pp,51-66; Rotterdam,Islamic University of Europa
• Saruhan Müfit Selim, “The Matter of Epistemology of Ethics in Islamic Theology”,Islamic Quarterly, Vol.53,No.3. (Pages 269 - 278) London,2009.
• Seyyed Hossein Nasr, “The Relation between Sufism and Philosophy in Persian Culture,” trans. Hamid Dabashi, Harndard Islamicus, Vol.6, no.4, p.33; 1983.Wallace Matson, A New History of Philosophy,Ancient&Medieval, N.Y 1987.
• William Chittick, “Mysticism versus Philosophy in earlier Islamic History: The Al-Tusi, Al-Qunawi Correspondence”, Religious Studies, Vol. 17 (1981)
• Zabidi, Taj al-Arus Min cevahiri’l Kamus,I-X ,1988.