MALATYA MASALLARI'NDA MİTİK VE ŞAMANİSTİK UNSURLAR

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 17, 97 - 119, 01.01.2019

Oğuzhan Yetişti

https://doi.org/10.31126/akrajournal.484725

Öz

Anonim halk edebiyatı türlerinden birisi olan
masal, masal anlatıcıları tarafından nesilden nesile aktarılmak suretiyle
günümüze kadar ulaşmış bir edebi türdür. Eski bir geçmişe sahip olan masal
türü, olağanüstülüklerle kurulmuş bir olay örgüsüne dayanır. Bu olay örgüsü
içerisinde zamanı ve mekânı belli olmayan bir yerde peri, cin, cadı, dev,
yılan, büyü, sihir gibi unsurların içerisinde yer edinen keloğlan, padişah gibi
tiplerin maceralarla örülü hikâyesi anlatılır. Masalların içerisinde yer alan
bu unsurların ardında kökleri çok eskiye dayanan mitik ve şamanistik izlere
rastlamak mümkündür. Makaleye konu olan Malatya masallarında ise birçok mitik
ve şamanistik unsur çalışmamızda tespit edilmiştir. Makalede, Mehmet
Yardımcı’nın “Malatya Masalları” adlı eserinden seçilmiş masal örnekleriyle bu
unsurlar ele alınacak ve açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Malatya, Masal, Mitoloji, Şamanizm

Kaynakça

• Aça, Mehmet (2002); “Şamanlığa Geçişteki Ölüp Dirilme Ritüelinden Türk Destanlarındaki Ölüp Dirilmeye”, Milli Folklor, S.54, s.75-85.Bayat, Fuzuli (2006); Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Yayınları, İstanbul.Bayat, Fuzuli (2005); Mitolojiye Giriş, Karam Yayınları, Çorum.Çoruhlu, Yaşar (2002); Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.Ergin, Muharrem (2012); Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, 46.Baskı, İstanbul.Ergin, Muharrem (2014); Dede Korkut Kitabı I, Türk Dil Kurumu Yayınları, 9.Baskı, Ankara.Ergun, Metin (1997); “Manas Üçlemesinde Ad Verme Geleneği ve Bu Geleneğin Türk Kültürü İçindeki Yeri”, Manas 1000 Bişkek Bildirileri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, s.93-98, Ankara.Ergun, Metin (2000); “Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları”, Milli Folklor, S.47, s.22-30.Eliade, Mircea (1999); Şamanizm, (Çev. İsmet Birkan), İmge Kitabevi, Ankara.Günay, Umay (1983); “Türk Masallarında Geleneksel ve Efsanevi Yaratıklar”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S.1, s.21-46.İnan, Abdülkadir (1986); Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3.Baskı, Ankara.Kalafat, Yaşar (1999); Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 3.Baskı, Ankara.Köksel, Behiye (2009); “Türk Halk Kültüründe Kırk Formülistik Sayısı”, 6. Uluslararası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, C.4, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, s. 1825-1812, Ankara.Ocak, Ahmet Yaşar (2017); Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, 12.Baskı, İstanbul.Ögel, Bahaeddin (1993); Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2.Baskı, Ankara.Ögel, Bahaeddin (1995); Türk Mitolojisi II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.Sakaoğlu, Saim (2016); Masal Araştırmaları 1, Akçağ Yayınları, 7.Baskı, Ankara.Sarpkaya, Seçkin (2017); Türklerin Şeytani Masalları (Türk Masal ve Efsanelerinde Demonik Varlıklar), Karakum Yayınevi, Ankara.Schimmel, Annemarie (2000); Sayıların Gizemi, (Çev. Mustafa Küpüşoğlu), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.Seyidoğlu, Bilge (2017); Mitoloji Üzerine Araştırmalar Metinler ve Tahliller, Dergah Yayınları, 8.Baskı, İstanbul.Şimşek, Esma (2008); “Ölümsüzlük İlâcı Elma”, Turkish Studies, C.3, S.5, s.193-204.Türkan, Kadriye (2007); “Proben’in VIII. Cildinde Yer Alan Masallara Yansıyan Şamanizm Unsurları”, Türkbilig, S.13, s.130-167.Türkan, Kadriye (2015); “Türk Dünyası Masallarından Yansıyan Şaman Olgusu”, Bilig, S.74, s.219-238.Yardımcı, Mehmet (2012); Malatya Masalları, Malatya Kitaplığı Yayınları, İstanbul.Yuguşeva, Nadya (2001); “Altaylarda Kamlık (Şamanizm) İnancı ve Anadolu’daki Yansımaları”, Türk Dili, S.590, s.201-210.Yücel, Ayşe (1998); “Masallarda Dev ve Yaratılış Destanındaki Benzerleri”, Milli Folklor, S.39, s.38-45.