VAN YONCATEPE SARAYI ERKEN DEMİR DEVRİ NEKROPOLÜ

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 341 - 358, 28.12.2018

Vedat Evren Belli

Öz

Yoncatepe Sarayı ve nekropolü, Van İlinin 12 km.
güneydoğusunda yer almaktadır. Deniz seviyesinden 2050 m. yüksekliğinde bulunan
tepe üzerinde saray, bunun kuzey eteğinde de sivil yerleşim merkezi ve nekropol
alanı yer almaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi’nde diğer Erken Demir Çağı
nekropollerinde olduğu gibi, Yoncatepe Nekropolü de sivil yerleşim merkezi ile
iç içedir.

Yoncatepe Sarayı ve Aşağı Kent yerleşmesi M.Ö. 7
yüzyıla ait olmasına rağmen, nekropoldeki birçok mezar Erken Demir Çağı’na
aittir. Yoncatepe nekropolünde, genel anlamda iki tür oda mezar bulunmaktaydı;
birinci gruptakiler kare veya dikdörtgen planlı olup, mezar odası içine bir
kuyu gibi inen giriş açıklığına sahiptir. Bu tür mezarların en iyi örneğini,
M1, M3, M4 ve M6 mezarları meydana getirmektedir.

Yoncatepe Sarayı Erken Demir Çağı nekropolünde
ikinci grubu oluşturan mezarlar, ön girişi olmayan, üst örtüsü büyük ve ağır
sal taşları ile kapatılan mezar türüdür. Bu tür mezara yapılan gömü, kısa
kenarda kapak taşının kaldırılması ile mezara girilmekte ve gömü
yapılabilmektedir. Bu tür mezarların en güzel örneğini, M2 ve M5 mezarları
oluşturmaktadır. M3 mezarında ortaya çıkarılan boya bezemeli çanak çömleklerin,
buraya özgü olduğu anlaşılmaktadır. Omurgalı, tek dikey tutamaklı çanaklar
kırmızı renkte boya bant ile bezenmiştir

Demirden dövme tekniği ile yapılan yuvarlak başlı iğneler,
çoğunluğu oluşturmaktadır Dövme tekniği ile yapılan demir yüzükler, M1 mezarı
dışında, her mezar odasında bulunmuştur. M2 mezarında bulunan demir yüzükler
yuvarlak kesitli ve uçları açıktır. M3 mezarında ortaya çıkarılan demir
yüzüklerin uçları birbiri üzerine geçmiş veya kapalı ağızlı örneklerle üst üste
üç halkanın birleştirildiği çok güzel yüzükler de mevcuttur.

Demir bıçak ve kamaların çeşitli örnekleri, M3
mezarında ortaya çıkarılmıştır. İki tür olan demir kamadan ilki, sapsızdır ve
uç kısma doğru incelerek uzanan namlu kısmı, uca doğru bükülmüştür. Namlunun
üst kısmındaki ahşap kabza çürümüştür ve perçin çivisi izi yoktur; ikinci kama
türünün namlu kısmı keskin omurgalıdır. Omurga kısmı belirgin bir çıkıntı
yapar, demir kabzanın uç kısmı, hilal biçiminde oyuktur, bunun altında namlu
ile birleşen kabza kısmı dikdörtgen kesitlidir ve ortasında oyuk bulunur. Hilal
biçimli üst bölümde iki perçin bulunmaktadır. Buraya ahşap sap takılmıştır.

M3 mezarından ortaya çıkarılan bıçaklar,
genellikle iki grupta incelenebilir; sapsız ve tek ağızlı bıçaklar, uça doğru
incelen ve fazla geniş olmayan bir namluya sahiptir. Diğer bıçak örnekleri ise
iki ağızlıdır. M3 mezarında, demirden yapılmış silahların fazlalığına karşın,
diğer mezar odalarında bu sayı daha azdır. Ayrıca çift konik biçimli, sap
delikli topuz başları, M4 ve M5 mezar odasında ortaya çıkarılmıştır. Gövde kısmı konik biçimli içi boş bir
çift altın küpe, M3 mezarında ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, M4 mezarında demir
bir cımbız bulunmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Van-Yoncatepe Sarayı, Erken Demir Devri, Mezar Mimarisi

Kaynakça

• Bahşaliyev, V. 2002 Nahçıvan’ın Erken Demir Devri Medeniyeti, Bakü.
• Belli, O. 1987 “Demir Çağı’nda Doğu Anadolu Bölgesi’nde Demir Metaluıjisi”, Anatolian Iron Age The Proceedings of the I. Anatolian Iron Age Colloquim Held at İzmir 24-27 April 1984, (ed. A. Çilingiroğlu), İzmir, 89-107.