Gayri Maddi Emeğin Görünümleri: "Freelance Tasarımcılar"

Yıl 2019, Sayı: 1, 42 - 59, 25.02.2019

Mehmet Kayın

Öz

Ekonomi politiğin çalışma alanında üretim ve dağıtım süreçleri, metalaşma gibi konular bulunmaktadır. Hardt ve Negri’nin (2008) bahsettiği gibi iletişim bilişim teknolojilerinin de gelişimi ile gayri maddi emeğin emek sürecinde hegemonik bir konum elde etmesi doğrultusunda artı değerin üretiminde doğrudan payı oluşmuştur. Diğer yandan, kapitalist sermaye kendi çıkarı doğrultusunda farklı iş kollarını yaratmış ve kendine entegre etmiştir. “Freelance”* tasarımcılar da bu bağlamda değerlendirilebilir.

Yeni kapitalizm olarak adlandırılan bu dönemde “freelance” olarak çalışanların karakter yapısı da değişime ve erozyona uğramıştır. Sennet bu durumu “karakter aşınması” olarak kavramsallaştırmaktadır. İş ve yaşamın iç içe geçmesi sonucu çalışan birey de yaşamı iş çevresinde örgütlemek zorunda kalmaktadır. Bunun sonucu ise insanın sermayeye dönüşme sürecidir.

Bu makalenin amacı “freelance” tasarımcıların üretim süreçlerine ve iş ilişkilerine bakarak sermayenin üretiminde gayri maddi emeğin anlamını ve bu emeği üreten tasarımcıların karakterlerinin durumunu anlayabilmektir. Farklı uzmanlık alanlarına sahip 3 tasarımcı ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler sonucu yeni kapitalizmin güvencesiz, belirsiz ve kaotik düzenin yeni sömürü koşulları yarattığı ve bu koşullar altında çalışan bireylerin karakterlerinde yıkıcı dönüşümler yaşandığı sonucuna ulaşılmıştır. İş ve yaşam ayrımının ortadan kalkması ve bireyin her an kendini sermaye çıkarına göre yenileme zorunluluğu “insan metası”nı doğurmuştur.

*“Freelance” kavramı Türkçe’ye “evden çalışma” olarak çevrilerek bazı metinlerde kullanılsa da, yaygın olarak doğrudan, çevirilmeden kullanılmaktadır. Metin içinde her iki şekilde de kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

gayri maddi emek, “freelance” çalışma, karakter aşınması, insan metası

Kaynakça

• Castells, M. (2005). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, 1. Cilt: Ağ Toplumunun Yükselişi (Çev. E. Kılıç). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Garnham, N., ve Inglis, F. (1990). Capitalism and communication: Global culture and the economics of information. London: Sage.
• Gorz, A. (2001). Yaşadığımız Sefalet, Kurtuluş Çareleri (Çev. N. Tutal). İstanbul: İletişim. Hall, S. (1980). Encoding/Decoding. S. Hall (Ed.), Culture, Media, Language: Working Papers in Cultural Studies, 1972-79 (s. 128-138). London: Hutchinson.
• Hardt, M. ve Negri, A. (2008). İmparatorluk (Çev. A. Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı.
• Hardt, M. ve Negri, A. (2004). Çokluk (Çev. B. Yıldırım). İstanbul: Ayrıntı.
• Kümbetoğlu, B. (2012). Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma (3. Baskı). İstanbul: Bağlam.
• Lazzarato, M. (2005). Maddi Olmayan Emek (Çev. S. Göbelez ve S. Özer). S. Göbelez (Ed.), İtalya’da Radikal Düşünce ve Kurucu Politika (s. 227-246). İstanbul: Otonom.
• Lyotard, J. F. (2013). Postmodern Durum (Çev. İ. Birkan). Ankara: BilgeSu.
• Marx, K. (2018). Grundrisse: Ekonomi Politiğin Eleştirisi İçin Ön Çalışma (Çev. S. Nişanyan). İstanbul: İletişim.
• Neuman, W, L. (2013). Toplumsal Araştırma Yöentemleri 2. Cilt (Çev. S. Özge). Ankara: Yayın Odası.
• Sennett, R. (2002). Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri (Çev. B. Yıldırım). İstanbul: Ayrıntı.
• Sennett, R. (2005). Saygı: Eşit Olmayan Bir Dünyada (Çev. Ü. Bardak). İstanbul: Ayrıntı. Özmakas, U. (2015). İnsan Sermayesinin Kaynağı: Maddi Olmayan Emek. Toplum ve Bilim, 135, 8-26.