UÇAK SAHİPLİĞİ AÇISINDAN TÜRK HAVACILIK ŞİRKETLERİ ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 92 - 104, 30.01.2019

Hakan Rodoplu Güler Polat Doğan Kılıç

Öz

Havacılık sektörü büyük yatırımlar
gerektiren, buna karşın kârlılığı küresel ölçekte yüzde 10’lara erişmeyen ve
her türlü ekonomik/siyasi istikrarsızlıktan kolaylıkla etkilenebilen sektördür.
İşletmeler, bu koşullar altında rekabet ederken, aynı zamanda sürekli gelişen
teknolojiye ayak uydurmak ve yeni yatırımlar yaparak büyümek zorundadırlar.
Havayolu işletmelerinin en önemli maliyet kalemlerini personel giderleri, uçak
ve yakıt bedelleri oluşturmaktadır. İşletmeler açısından finansal olanaklarının
önemli bir kısmının uçak sahipliğine ayrılması rasyonel değildir. Havayolu
şirketleri operasyonlarının temel ve en yüksek maliyetli unsuru olan uçakları,
farklı biçimlerdeki leasing alternatifleri aracılığıyla operasyonlarına
katmaktadırlar.

Leasing, işletmeler için alınmak
istenilen eşya, araç ve makinenin leasing firması tarafından satın alınarak,
ihtiyacı olan işletmeye kiralanmasını kapsayan bir sözleşme olup, genellikle
yüksek maliyet içeren duran varlıklar için başvurulan bir finansman yoludur.
Leasingin öne çıkan iki türü finansal ve operasyonel leasing olup havayolu
işletmeleri açısından finansal leasing görece daha çok tercih edilen bir
yöntemdir. Havayolu işletmesi finansal leasing aracılığıyla kiraladığı uçağı
ekonomik ömrünün uzun bir bölümünde kira karşılığı kullanabildiği gibi,
sözleşme sonrasında, sözleşme koşullarına göre bedelsiz veya nominal bedeli
üzerinde söz konusu uçağa sahip olabilmektedir.

Havayolu şirketleri filolarının
önemli bölümü farklı leasing yöntemleriyle edinilmiş uçaklardan oluşmaktadır.
Örneğin, Türk Hava Yolları’nın filosunda 330 adet uçağı bulunmaktadır fakat bu
uçaklardan sadece 37 tanesi kendisine aittir. Geri kalan 207 uçağı finansal
leasing, 86 uçağı ise operasyonel leasing ya da wet-lease yöntemi ile filosuna
katmıştır.

Bu çalışmada Türkiye’de faaliyet
gösteren THY, Pegasus, Atlas Global ve Corendon gibi havayollarının filo yapısı
incelenmiş ve uyguladıkları finansal yöntemlerle ilgili analizlerde
bulunulmuştur. Araştırma yöntemi olarak veri analizi uygulanmıştır.
Araştırmanın sonunda, uçak alımlarında şirketlerin finansal durumlarına ve
büyüklüğüne göre kullandıkları leasing yöntemlerinin farklılık gösterdiği
görülmüştür. Büyük şirketlerin daha çok uzun vadeli olan finansal leasing
yöntemini, küçük işletmelerin ise daha çok operasyonel leasing yöntemini tercih
ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu yöntemlerin diğer ikame yöntemlere kıyasla
maliyet açısından daha avantajlı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Havayolu, Leasing, Uçak Kiralama

Kaynakça

• KAYNAKÇATek ve Çift Yazarlı KitapAltop, A. (1990) Özellikle Taşınır Yatırım Mallarına İlişkin Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi, Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü.
• Morrell, S.P., (2007) Airline Finance , USA: Ashgate Publishing CompanyKocaağa, K. (1999) Türk Özel Hukukunda Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Topuz, M. (2013) 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Factoring ve Finansman Şirketleri Kanunu Çerçevesinde Finansal Kiralama Sözleşmesi, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Çok Yazarlı KitapBerlin, J.and Lexa , F.(2006) Fundamentals of Corporate Finance, Mc Graw- Will Erwin, New YorkKaya, F. (2015). Finansal Yönetim. Ferudun Kaya (Ed.), İstanbul: Beta Basım A.Ş.Dergiden makale:Parasız, İ. (1990, Şubat), Leasing, Factoring, Forfaiting ve Karşılıklı Ticaret, Tekstil ve Makine Dergisi, 4(19), 1Reisoğlu, S, (2004, Mart). Finansal Kiralama Sözleşmeleri ve Uygulama Sorunları, Bankacılar Dergisi, S:48, 50.Türkmenoğlu, D. (1990, Haziran) Finansal Kiralama (Leasing), Ankara Barosu Dergisi, 47 (3), 381.
• Kurum tarafında hazırlanmış bir rapor:Türk Hava Yolları (2018), Seri: II No:14.1 Sayılı Tebliğe İstinaden Hazırlanmış 1 Ocak-30 Eylül 2018 Dönemine İlişkin Yönetim Kurulu Faaliyet Raporu. İstanbulPegasus (2018), Pegasus Hava Taşımacılığı Anonim Şirketi 1 Ocak – 30 Eylül 2018 Dönemi Yönetim Kurulu Ara Dönem Faaliyet Raporu. İstanbulYüksek lisans ya da doktora teziÖztuğran, A. (1995), Leasing, Uçak Finansmanı ve Hava Taşımacılığında Leasing Uygulamaları, (Yayınlanmış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Taşkıran, E.(2012), Uçak İşletmeciliğinde Finansal Kiralama, (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Güven, F. (2009), Evaluation Of Aircraft Leasing Strategies: A Case Study, ( Yayınlamış Yüksek Lisans Tezi). Fatih Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.Sütçü, M.’den aktaran Taşkıran E. (2012), Uçak İşletmeciliğinde Finansal Kiralama (Yayınlamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.Berlin, J.and Lexa , F.’den aktaran Güven F.(2009), Evaluation Of Aircraft Leasing Strategies: A Case Study (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi) Fatih Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.Coyle, B.’den aktaran Güven F. (2009), Evaluation Of Aircraft Leasing Strategies: A Case Study (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.Internet Kaynakları(2018), Atlas Global Hakkımızda, 28 Kasım 2018 tarihinde, https://www.atlasglb.com/hakkimizda/ adresinden alındı.(2018), Corendon Airlines Hakkımızda, 23 Kasım 2018 tarihinde https://www.corendonairlines.com adresinden alındı.(2018), Freebird Airlines Hakkımızda, 23 Kasım 2018 tarihinde, https://www.freebirdairlines.com adresinden alındı.(2018), Pegasus Havayolları Hakkımızda, 28 Kasım 2018 tarihinde, https://www.flypgs.com/pegasus-hakkinda/genel-bakis#filter=.filter-step2 adresinden alındı.(2018), Sunexpress Havayolları, 23 Kasım 2018 tarihinde, https://www.sunexpress.com adresinden alındı.(2018), Turkish Airlines Hakkımızda, 28 Kasım 2018 tarihinde, https://www.turkishairlines.com/tr-tr/basin-odasi/hakkimizda/#tcm92-36323 adresinden alındı.