ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN ÖĞRENCİLERİN ERGENLİK PROBLEMLERİNE İLİŞKİN KULLANDIKLARI ÇÖZÜM STRATEJİLERİ

Yıl 2018, Sayı: 37, 57 - 84, 27.12.2018

Aysel Arslan

Öz

Bu araştırmada;
ortaokulda görev yapan öğretmenlerin öğrencilerde gözlemledikleri ergenlik
problemleri, bu problemler karşısında kullandıkları çözüm stratejileri,
karşılaştıkları bu problemlerin onları nasıl etkilediği, okul personelinin ve
velilerin öğrencilerin ergenlik problemlerine ilişkin yaptıkları katkıların
neler olduğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada verilerin toplanması
amacıyla nitel araştırma yöntemleri arasında yer alan durum çalışma deseni
kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini; 2016-2017 eğitim-öğretim yılının
bahar döneminde Sivas il merkezinde bulunan 9 ortaokulda MEB’e bağlı devlet
okullarında görev yapmakta olan 20 si bayan, 23’ü erkek 43 öğretmen
oluşturmaktadır. Çalışmaya ilişkin verileri toplamak için yedi sorudan oluşan
yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen nitel verilerin
değerlendirilmesi amacıyla nitel araştırma desenine uygun olarak frekans
analizi ve içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Öğretmenlerin okul
ortamındayken öğrencilerde en sık karşılaştıkları ergenlik problemleri
arasında; aykırı davranışlarda bulunma, iletişimsizlik, akran zorbalığı,
derslere ilginin azalması, kabul edilme kaygısı, öğretmen otoritesini kabul
etmeme, saygısızlık yer almıştır. Öğretmenler, öğrencilerin ergenlik döneminde
karşılaştıkları problemlerin çözümüne ilişkin olarak; öğrencilerle birebir
görüşme, nasihat etme, sınıf içinde otoritesini kullanma, öğretim ortamını
öğrencilerin ilgisini çekecek şekilde düzenleme, okulun rehberlik servisi ve
velilerle işbirliği yapma vb. çözüm stratejilerini kullandıklarını
belirtmişlerdir. Öğretmenler, karşılaştıkları problemlerin kendilerini zihinsel
ve fiziksel olarak yorduğunu, meslekten soğuttuğunu, yetersiz hissetmelerine
neden olduğunu, üzdüğünü ve sinirlerini bozduğunu belirtmişlerdir. Okul
personelinin genel olarak işbirliği içinde olduğunu ancak velilerin sorunları
görmezden gelerek kendilerine yeterli desteği vermediğini ifade etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Ergenlik, Öğretmen, Öğrenci, Strateji, Eğitim

Kaynakça

• Abalı, O. (2004). Ergenlik dönemi ve sorunları. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Adana, F., ve Arslantaş, H. (2011). Ergenlikte öfke ve öfkenin yönetiminde okul hemşiresinin rolü. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi,12(1) : 57 – 62.
• Ashforth, B. E., & Humphrey, R. H. (1993). Emotional labor in service roles: The influence of identity. Academy of Management Review, 18(1) ,88–115.
• Akgün, S. (2005). Akran Zorbalığının anne-baba tutumları ve anne-baba ergen ilişkileri açısından değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Akgün, S., Araz, A., Karadağ, S. (2007). Anlaşmazlıklarımızı çözebiliriz: İlköğretim öğrencilerine yönelik bir çatışma çözümü eğitimi ve psiko-sosyal etkileri. Türk Psikoloji Dergisi, 22(59), 43-67.
• Akkök, F., Askar, P. ve Sucuoğlu, B. (1995). Safe schools require the contributions of everybody: The picture in Turkey. Thresholds in Education, 21(2), 29-28.
• Andreou, E. (2000). Bully/victim problems and their association with psychological constructs in 8- to 12-year-old Greek schoolchildren. Aggressive Behavior, 26, 49–56.
• Aziz, A. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. (8. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Bacanlı, H. (2000). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Baldry, A. C. (2003). Bullying ın schools and exposure to domestic violence. Child Abuse ve Neglect, 27. 713–732.
• Başar, H. (2005). Sınıf yönetimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Başaran, İ. H. (1983). Eğitim yönetimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Borg, M. G., & Falzon, J. M. (1989). Primary school teachers’ perception of pupils’ undesirable behaviours. Educational Studies, 15, 251-260.
• Burden, P. E. (1995). Classroom management and discipline, methods to facilitate cooperation and ınstraction. USA: Longman Publishers.
• Chambers, R. A., Taylor, J. & Potenza, M. (2003). Developmental neurocircuitry of motivation in adolescence: a critical period of addiction vulnerability. American Journal of Psychiatry, 160, 1041-1052.
• Crick, N. R., & Grotpeter, J. K. (1995). Relational aggression, gender, and social-psychological adjustment. Child Development, 66, 710–722.
• Cunningham, B., & Sugawara, A. (1989). Factors contributing to preservice teachers’ management of childrens’ problem behaviors. Psychology in the Schools, 26, October.
• Curwin, R. L., & Mendler, A. A. (1998). Discipline with dignity, E. Broyhers. Inc. (Ed.), USA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Çalık, T., Özbay, Y., Özer, A., Kurt T. ve Kandemir, M. (2009). İlköğretim okul öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(60), 555-576.
• Çalık, T., Kurt, T ve Çalık, C. (2011). Güvenli okulun oluşturulmasında okul iklimi: kavramsal bir çözümleme. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(4), 73-84.
• Çayak, S. (2013). Öğretmen-veli işbirliği ile ilkokul öğrencilerinin sınıf içindeki istenmeyen davranışları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Çetin, B. (2013). Sınıfta istenmeyen öğrenci davranışlarıyla ilgili sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 255-269.
• Çınkır, Ş. ve Kepenekci, Y. K. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34, 236-254.
• Çubukçu, H. ve Sivaslıgil, P. (2007). 7. Sınıf İngilizce ders kitaplarında cinsiyet kavramı. Dil Dergisi, 137, 7-17.
• Davey, L. (1991). The application of case study evaluations. Practical Assessment, Research & Evaluation, 2(9), 1.
• Derman, O. (2008). Ergenlerde psikososyal gelişim. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Sempozyum Dizisi, No: 63; 19-21.
• Doğan, M. A. (2009) İlköğretim okullarında öğretmenlere uygulanan psikolojik şiddetin (Mobing) iş doyumuna etkisi: Ankara ili Sincan ilçesi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, S. (2001). Farklı sosyo-ekonomik düzeylere mensup ergenlik çağındaki k ı z ve erkeklerin saldırgan davranışlarıyla ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmit.
• Eisenberg M. E., Neumark-Sztainer D. & Perry C.L. (2003). Peer harassment, school connectedness and academic achievement. The Journal of School Health, 73(8), 311- 316.
• Ercan, L. (2001). Ergenlik döneminde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 9(2) 47-58.
• Erden, M. ve Akman, Y. (1997). Eğitim psikolojisi. Ankara: Arkadaş Yayınları.
• Erikson, E.H. (1964). Childhood and society. New York: W.W.Norton.
• Erözkan, A. (2009). Ergenlerde yalnızlığın yordayıcıları. İlköretim Online, 8(3), 809-819.
• Flannery, D. (2006). Violence and mental health in everyday life. Lanham, MD, USA: AltaMira Press. Frydenberg, E., & Lewis, R. (2004). Adolescents least able to cope: how do they respond to their stresses. British Journal of Guidance & Counselling, 32(1), 25-37.
• Gofin, R., Palti, H., & Gordon, L. (2002). Bullying in jerusalem schools: victims and perpetrators. Public Health. 116, 173–178.
• Greenlee, A. R., & Ogletree, E. J. (1993). Teachers’ attitudes toward student discipline problems and classroom management strategies. USA, Illinois, 18, ED36430.
• Gregory A., Henry D. B., & Schoeny M. E. (2007). School climate and ımplementation of a preventive ıntervention. Am J Community Psychology, 40, 250-260.
• Gül, S. K. ve Güneş, İ. D. (2009). Ergenlik dönemi sorunları ve şiddet. Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 79-101.
• Hernández, T. J., & Seem, S. R. (2004). A safe school climate: A systemic approach and the school counselor. Professional School Counseling, 7(4), 256-262.
• Houlihan, B., Fitzgerald, M., & O’Regan, M. (1994). Self-esteem, depression and hostility in Irish adolescents. Journal of Adolescence, 17, 565-77.
• Huebner, A., & Morgan, E. (2002). Adolescent bullying. Virginia Cooperative Extension, Human Development Publicitaon, 350-852.
• Johnson, B., Oswald, M., & Adey, K. (1993). Discipline in South Avustralian primary schools. Educational Studies, 19(3), 289-305.
• Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (1996). Peacemakers:teaching students to resolve their own and schoolmatesi conflicts. Focus On Exceptional Children, 28(6), 1-11.
• Kapçı, G. E. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 1–13.
• Kaptan, S. (1973). Bilimsel araştırma teknikleri. Ankara: Rehber Yayınevi.
• Karakuş, M., ve Çankaya, İ. H. (2012). Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(42).
• Karataş, B. (2005). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinde gözlenen istenmeyen davranışlar ve öğretmenlerin bunlarla başa çıkma yöntemleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Karlin, M. S., & Berger, R. (1972). Discipline and the distruptive child, a practical guide for elementary teachers. USA: Parker Publishing Company.
• Kayıkçı, K. (2009). Okullarda şiddetin kaynaklarına ilişkin öğretmen, yönetici ve öğrenci görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Kepenekci, Y. K., ve Çınkır, Ş. (2006). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse & Neglect, 30, 193–204.
• Korkut, F. (2004). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma, psikolojik danışman eğitimcileri, uygulamacıları ve eğitimcileri için. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kovacs, M. (1997). Depressive disorders in childhood: an impressionistic landscape. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 38, 287-298.
• Kulaksızoğlu, A. (2002). Ergenlik psikolojisi (4. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Lohman, B.J., & Jarvis, P.A. (2000). Adolescent stressors, coping strategies, and psychological health studies in the family context. Journal of Youth and Adolescence, 29(1), 15-43.
• Merrett, F., & Wheldall, K. (1984). Classroom behaviour problems which junior primary school teachers find most troublesome? Educational Studies, 10(2), 87-92.
• Merrett, F., & Wheldall, K. (1988). Which classroom behaviours do primary school teachers say they find most troublesome? Educational Review, 40(1), 13-27.
• Ochoa G. M., Lopez E. E., & Emler N. P. (2007). Adjustment problems in the family and school contexts, attitude towards authority, and violant behavior at school in adolescence. Adolescence, 42(168), 779-794.
• O’Donnell, D. A., Roberts, W. C. & Schwab-Stone, M. E. (2011). Community violence exposure and post-traumatic stres reactions among gambian youth: the moderating role of positive school climate. Soc Psychiat Epidemiol, 46(1), 59-67.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev.). (1. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Pranjić, N., & Grbović, M. (2011). Common factors related to chronic occupational distress among special education teaching staff in Montenegro. International Journal of Peace and Development Studies, 2(4), 110-118.
• Sadık, F. (2002). İlköğretim 1. aşama sınıf öğretmenlerinin sınıfta gözlemledikleri problem davranışlar. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(10), 1-23.
• Sarıtaş, M. (2011). Öğretmen-veli görüşmelerinin yönetimi. M. Şişman ve S. Turan (Ed). Sınıf yönetimi içinde. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Shores, R. E., Gunter, P. L., Denny, R. K., & Jack, S. L. (1993). Classroom influences on aggressive and disruptive behaviors of students with emotional and behavioral disorders. Focus on Exceptional Children, 26(2), 1-10.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. (1. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Dergisi, 7(2), 190-202.
• Türnüklü, A., ve Şahin, A. G. İ. (2002). İlköğretim okullarında öğrenci çatışmaları ve öğretmenlerin bu çatışmalarla başa çıkma stratejileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 30(30), 283-302.
• Türnüklü, A., Şahin, İ. ve Öztürk, N. (2002). İlköğretim okullarında, öğrenci, öğretmen, okul yöneticisi ve velilerin çatışma çözüm stratejileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 574-594.
• Türnüklü, A. ve Şahin, İ. (2004). 13-14 yaş grubu öğrencilerin çatışma çözme stratejilerinin incelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 7(13):45-61.
• Wang, M., Selman R., Dishion, T. & Stormshak, E. (2010). A tobit regression analysis of the covariation between middle school students’ perceived school climate and behavioral problems. Journal of Research on Adolescence, 20(2), 274-286. Doi: 10.1111/j.1532- 7795.2010.00648.x
• Welsh, W. N. (2000). The effects of school climate on school disorder. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 567(1), 88-107.
• Yavuzer, Y. (2011). Okullarda saldırganlık/şiddet: okul ve öğretmenle ilgili risk faktörleri ve önleme stratejileri. Millî Eğitim, 192, 43-61.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yiğit, B. ve Bayrakdar, M. (2006). Okul-çevre ilişkileri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Yüksel, G. (2007). Sınıf yönetimi ve disiplinle ilgili kurallar geliştirme ve uygulama. L. Küçükahmet (Ed.). Sınıf yönetimi içinde. Ankara: Nobel Yayıncılık.