18 EYLÜL 1880 TARİHLİ BİR LAYİHAYA GÖRE KASTAMONU VİLAYETİ

Yıl 2015, Sayı: 54, 223 - 239, 12.12.2015

Esat Aktaş

Öz

Osmanlı Devleti, 19. yüzyılın başından itibaren birçok sıkıntıyla karşılaşmış ve başta Sultan III. Selim olmak üzere tahta çıkan padişahlar çeşitli çözüm yolları aramışlardır. Tanzimat’ın ilanıyla birlikte siyasî askerî, idarî, malî ve sosyal alanların tamamında daha etkili bir şekilde yenilik ve modernleşme çabasına girişilmiştir. Devletin içte ve dışta birçok sıkıntı içinde bulunduğu bir sırada tahta çıkan Sultan II. Abdülhamid, bu sıkıntıları çözmek ve devleti güçlü hale getirmek için bu çabayı sürdürmüş ve merkezi modernleşmenin yanında taşranın da gelişmesini hedeflemiştir. Bu doğrultuda 1880 yılında vilayetlerin genel durumuna ve ihtiyaçlarına dair raporlar istenmiştir. Layiha olarak isimlendirilen bu raporlardan bir tanesi de Kastamonu vilayetine ait olanıdır. 18 Eylül 1880 tarihli layihada, vilayetin eğitimi başta olmak üzere ziraat, sanayi, liman ve iskeleler, yol ve nehirler, ahalinin sağlık şartları, asayiş ve hapishaneler, ormanlar ve Ereğli maden işçilerine dair birçok alandaki mevcut durumu ve eksiklikleri ifade edilerek bu konulardaki düzenleme ve gelişmeler için neler yapılacağına dair fikirler beyan edilmiştir. Vilayetin gelişmesini sağlayacak olan bu fikirlerin gerçekleşmesi, devlete fayda sağlayacağı gibi Kastamonu ahalisinin de refah seviyesini artıracaktır.

Anahtar Kelimeler

Layiha, Kastamonu, eğitim, sağlık, sanayi, ziraat

Kaynakça

• Arşiv
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yıldız Sarayı Arşivi Belgeleri Perakende Evrakı Umum
• Vilayetler Tahriratı, (BOA, Y. PRK. UM. 3/19. 6 Eylül 1296/18 Eylül 1880)
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi-M.Ö. 1000-M.S. 2012, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2012.
• Alkan, Mehmet Ö., (Haz.), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924, Tarihi İstatistikler Dizisi, 6, T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara 2000.
• Çatma, Erol, Asker İşçiler, Ceylan Yayıncılık,ü İstanbul 1998.
• Çetin, Emrah, “II. Abdülhamid Döneminde Kastamonu ve Ankara Vilayetlerinde Karayolu Yapım Çalışmaları”, History Studies, 6 (3), 2014, s. 103-117.
• Çoban, Faruk, H. 1288 (M. 1871) ve H. 1317 (M. 1899) Tarihli Kastamonu Vilayeti Salnameleri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2006.
• Deniz, Önder-Hüseyin Vehbi İmamoğlu, “Sultan Abdülaziz Dönemi’nde Sosyal Politika: Dilaver Paşa ve Maadin Nizamnamesi Üzerine Bir İnceleme”, Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu, 12-13 Aralık 2013 Ankara, Bildiriler, c. 2, TTK. Yayınları, Ankara 2014, s. 109-126.
• Eski, Mustafa, “İnebolu Limanının Tarihçesi ve Önemi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 13/39, 1997, s. 929-940.
• Göçgün, Önder, Ziya Paşa, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• İnan, Uğur, H. 1311 (M. 1893) Tarihli Kastamonu Vilayeti Salnamesi’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2005.
• Karpat, Kemal H., Osmanlı Nüfusu 1830-1914, (Çev. Bahar Tırnakçı), Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• Kırmızı, Abdulhamit, Abdülhamid’in Valileri-Osmanlı Vilayet İdaresi 1895-1908, Klasik Yayınları, İstanbul 2008.
• Kodaman, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK. Yayınları, Ankara 1999.
• Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839-1922), İsis Yayınları, İstanbul 2003.
• Kütükoğlu, Mübahat S., “Layiha”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, c. 27, s. 116-117.
• Muşmal, Hüseyin, “Konya Vilayeti’nin Islahı ve İmarı Hakkında 9 Eylül 1880 Tarihli Bir Layiha”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 17, Konya 2007, s. 119-134.
• Oğuz, Mustafa, II. Abdülhamid’e Sunulan Layihalar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
• Ortaylı, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), TTK. Yayınları, Ankara 2000.
• Quataert, Donald, Osmanlı İmparatorluğu’nda Madenciler ve Devlet-Zonguldak Kömür Havzası 1822-1920, (Çev. Nilay Özok Gündoğan-Azat Zana Gündoğan), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2009.
• Şahin, İlhan, “Kastamonu”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, c. 24, s. 585-588.
• Yıldırım, Nuran, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, c. 5, s. 1320-1338.
• Yozkatlı, Ömer Faruk, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kastamonu’nun Sosyal ve Ekonomik Durumu, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde 2002.