ORTA VE DOĞU KARADENİZ BÖLGESİ 19. YÜZYIL RUM ORTODOKS KİLİSELERİ FİGÜRLÜ FRESKOLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME / An Evaluatıon On Figurative Frescos Of The 19th Century Greek Ordodox Churches In The Middle And Eastern Black Sea Regıon

Yıl 2015, Sayı: 55, 127 - 167, 22.01.2018

Demet Okuyucu Yılmaz

Öz

Özet

Geleneksel olarak, St. Andrew’e atfedilen Trabzon Kilisesi’nin M.S.1. yüzyıldaki kuruluşunun devamında Karadeniz Bölgesi Hıristiyanlıkla tanışmıştır. Tarihi coğrafyası günümüz Orta ve Doğu Karadeniz Bölgelerini içerisine alan ve Pontos olarak isimlendirilen bölgede manastır, kilise ve şapel gibi dini mimariye ait yapılar inşa edilmiştir. 19. yüzyıla gelindiğinde de bu inşa faaliyetleri hızlı bir şekilde gerçekleşmeye devam etmiştir. Resim, kilise mimarisini tamamlayan en önemli unsurlardan biridir. Mozaik ve fresko tarzında olabilen anıtsal resim sanatının öncelikli gayesi kutsal öykünün anısını görsel yolla anlatmak ve toplumu uyanık tutmak; çoğunluğunu okuma yazma bilmeyenlerin oluşturduğu kilise üyelerini eğitmektir. Karadeniz bölgesi kiliseleri ortaçağ boyunca fresk tarzında dini tasvirlerle donatılmıştır. 19. yüzyıl yapılarında ise erken döneme ait bu faaliyetlerin yerel tarzı devam ettirir mahiyette yöresel ustalarca uygulandıkları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Karadeniz Bölgesi, 19. Yüzyıl, Rum, Ortodoks, Kilise, Fresko

Abstract

Soon after the foundation of Trabzon Church in the 1st century AD which is traditionally dedicated to St. Andrew, Karadeniz Region has met Christianity. Theological structures like monasteries, churches, chapels have been constructed in the region whose historical geography covers today’s Middle and East Black Seas regions and which is called Pontus. Up to 19th century, these construction activities have continued expeditiously. Painting is one of most important elements that defines the church architecture. The main purpose of the monumental painting art which can be in the forms of mosaics and frescos is to visually tell the memory of the holy story and keep the public aware; to educate the members of the church most of whom are illiterate. During the Middle Ages, Black Sea Region Churches have been ornamented by religious depictions in the form of frescos. In the case of 19th century structures, it has been observed that these artistic activities of early ages have been applied by the local experts as a form of continuity of local style.

Key Words: Black Sea Region, 19th Century, Greek, Orthodox, Church, Fresco.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz Bölgesi, 19. Yüzyıl, Rum, Ortodoks

Kaynakça

• Mıller, William, Son Trabzon İmparatorluğu, (Çev. Nurettin Süleymangil), İstanbul, 2007.
• Müller-Wiener, Wolfgan, İstanbul’un Tarihsel Topografyası, YKY, İstanbul 2002.
• Okuyucu, Demet, Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi Rum Kiliseleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 2013
• Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, (Çev. Fikret Işıltan), TTK, Ankara, 2006.
• Öksüz, Hikmet, “Pontusçuluğun Sonu: Nüfus Mübadelesi”, Başlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, Ankara, 2007, ss. 425-437.
• Özkan, Haldun, “Gümüşhane St. John Prodromos Manastırı (İmera Manastırı) ve Olucak Köyü Kiliseleri”, 60 Yaşında Fahri Işık’a Armağan, Anadolu’da Doğdu, Ege Yayınları, İstanbul, 2004, ss. 567-584.
• Özkan, Haldun – Yurttaş, Hüseyin, Ortaçağ’dan Günümüze Gümüşhane, Gümüşhane, 2012.
• Özkan Haldun; “Gümüşhane Krom Vadisi Kiliseleri”, Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(31), Erzurum 2003,s.121
• Özsait, Mehmet, “İlkçağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi”, Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Trabzon, 2000, ss. 35-47.
• Pekak, Sacit, “18.-19. Yüzyıllarda Anadolu’da Yaşayan Gayrimüslimlerin İmar Faaliyetleri ve Foça’daki Post-Bizans Kiliseleri”, Geçmişten Günümüze Foça, Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 23-24-25 Ağustos 1996, Ankara, 1997, ss.75-90.
• Sinclair, Thomas Alexander, Eastern Turkey: An Architectural and Archeological Survey, Volume II, London, 1989.
• Sümerkan, M.Reşat-OKMAN, İbrahim, Kültür Varlıklarıyla Trabzon, Cilt I, İlçeler-Köyler, Trabzon, 1999.
• Şen, Ömer, Trabzon Tarihi, Trabzon 1998.
• Tümer, Günay-KÜÇÜK, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara, 2002.